Bronnen en verantwoording

Bronnen en literatuur

In het Nederlands:

op het web:
- Martinus Veltman - Wat zit er in dat doosje? (Amsterdam, 1967)
  {quarks als hypothese; proton-synchrotron te Genève, 200 m)
- Gerard 't Hooft - De bouwstenen van de schepping (Prometheus, 1992/2002/2013)
- NIKHEF (Nationaal Instituut voor Kernfysica en Hoge-EnergieFysica)
- HISPARC, scholierenproject Kosmische straling met extreem hoge energie
- Wikipedia - Elementair deeltje, Zwaartekracht (nieuwe verklaring)
- Quantum universe, Theoretische natuurkunde voor iedereen
- Herman de Lang, Een eeuw fysica, Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde, jan. en febr. 2021
- NNV, Dicht een deeltje, het standaardmodel in poëzie, 2021
op papier:
- Gerard 't Hooft (eindredactie) - Van quantum tot quark (Teleac, 1989)
- L.M. Lederman en D.N. Schramm - Van quark tot kosmos (Natuur en Techniek, 1991)
- Nickolas Solomey - Het ongrijpbare neutrino (Natuur en Techniek, 1999)
- Een wereld van deeltjes - Beeldverhaal over atomen, quarks en leptonen
  (CERN, in samenwerking met Vereniging Vlaamse Leerkrachten, 2001)
- Martinus Veltman - Feiten en Mysteries in de Deeltjesfysica (Amsterdam 2004)
- Jean-Paul Keulen - De deeltjesdierentuin (Spectrum 2012)
- Vincent Icke - Zwaartekracht bestaat niet (AUP 2014)
- Elementary, kaartspel over elementaire deeltjesfysica, 2023

In het Engels:

op papier:
- Abraham Pais - Inward bound (Oxford 1986)
- Gerard 't Hooft - Gauge Theories of the Forces between Elementary Particles (Scientific American, June 1980)
- Martinus J. G. Veltman - The Higgs Boson (Scientific American, November 1986)
op het web:
- Home site: The Particle Adventure, met Particle Physics Education sites
- IHEP, Chronology of Milestone Events in Particle Physics
- Fermilab, Holometer, "designed to study the quantum character of space itself"
  (met verhelderende FAQ en "currently collecting data", sept. 2014)
- Wikipedia: Entropic gravity
- Symmetry, The ABCs of particle physics
- Educational Web Sites on Astronomy, Physics, Spaceflight and the Earth's Magnetism
- IOP, Glossary of physical quantities, overzicht van natuurkundige grootheden
- A sense of scale, afstanden in beeld, van klein tot groot.
- FuseNet-module over kernfusie, voor middelbare scholen.

Verantwoording

Als natuurkundedocent ontdekte ik 'The Particle Adventure' niet lang na het begin van mijn verkenningen op het web. Wat me aansprak, naast het onderwerp, was de verdeling in korte pagina's, met steeds maar één informatie-item. Een geïnteresseerde kan op deze manier argeloos klikkend diep in een moeilijk onderwerp getrokken worden. Voordat de school op het internet was aangesloten zette ik het 'avontuur' op enkele oude Macintosh-computers in een studieruimte naast het lokaal. Maar een vreemde taal blijft een drempel, ook voor wie er aan gewend is, en gebruik in de natuurkundeles bleef uit.

Als gepensioneerde vond ik de tijd en de motivatie die nodig zijn voor deze vertaalklus (zo natuurkunde studeren is heel anders dan toen, in de zestiger jaren). Intussen was de vorm van 'The Particle Adventure' op de home site gemoderniseerd, en zo veranderd dat mijn Macintosh uit 1993 moeite heeft met alle eisen van Javascript en Flash. Het geciseleerde uiterlijk botste met het oorspronkelijke enthousiasme dat de plaatjes en grapjes uit de versie van 1996 kenmerkt (die is nog te zien in de Franse vertaling). Liever geen nieuwe computer, en wel een Nederlandse versie die ook met oude apparatuur goed oogt. Aan de opmaak viel wel wat te verbeteren, en knutselen met HTML-tekst vind ik wel leuk, zeker als je direct op je fouten gewezen wordt (door de mooie kleine Mac-browser iCab).

Wel moet ik bekennen dat 'vertalen' niet al te letterlijk genomen moet worden. Vaak leek me hervertellen en soms wat veranderen, weglaten en toevoegen beter. Wel 'naar eer en geweten' met respect voor de bedoelingen van de makers.

Voor de ontstaansgeschiedenis van 'The Particle Adventure' zie: Credits (1996).
Toestemming voor deze publicatie werd verleend door Michael Barnett (Berkeley).

< Ad Davidse, april / september 2001. Bewerking: aug. '04 (met dezelfde computer).
Later: juli '06 (Mac-mini met groot scherm, wat een verschil!); okt. '08; feb. '10 (op de home site zijn plaatjes en tekst nu mooi consistent), juli '13, maart '15, okt. '15 (mobiel-vriendelijk gemaakt).

NB: de inhoud wordt niet consequent aangepast aan de nieuwste gegevens. Gelukkig is er nu Wikipedia.