No 214. Christiaan Huygens aux Etats Généraux. 4 mars 1655 La pièce se trouve à Leiden, coll. Huygens.     D'Inventie 1) van Johannes Placentinus 2) aengaende Oost en West bij mij onderschreven gesien ende geëxamineert sijnde, bevinde die te sijn aengeleght om door behulp van seeckere waernemingen aen de Maen tot alle plaetsen de waere lenghde te vinden: 1)   Voyez la pièce No. 215. 2)   Johannes Placentinus mourut à Francfort sur l'Oder le 11 mars 1687 [1683]. En 1657 il y devint professeur de mathématiques; il nous a laissé quelques ouvrages.  [1655-;  e.a. Geotomia (1657);  voyez SBB.]

[ 319 ]

[ v ]

doch geensins met soo goeden fondament als dat van andere voor desen, die dit selfde getracht hebben te weghe te brengen [^]. Welcker inventien, alhoewel van gheen of weijnigh gebruijck sijn geoordeelt ter oorsaeck vande groote misreeckeningen die uijt de minste faute in 't waernemen of uijt de imperfectie van de Ephemerides ontstaen konden, nochtans in Theorie wel gegrondt waeren.   Maer desen vondt van Johannes Placentinus is soo veer van daen dat eenigh voordeel ofte nutticheijt soude bybrengen, dat selfs tegen d'eerste beginselen vande Astronomie pecceert, ende niet anders is als een groove Paralogismus. Het welck lichtelijck kan bethoont werden uijt het exempel het gheen hij volgens sijn methode voorstelt, sijnde dusdanigh.     Te Londen wesende den 6 April deses jaers 1655, om aftemeeten hoeveel dese stadt in Lenghde verscheelt van Francfort aende Oder, soo observeert hij voor eerst op wat ure de Maen te Londen inde meridiaen dat is recht in 't Zuijden sich sien laet, ende neemt bij exempel dat het zij 's avondts ten 10 uren 21 minuten. wel te verstaen als het binnen Londen dese ure is. Voorts siende uijt sijn bereeckende taefelen dat de Maen op den selven avondt te Francfort inde meridiaen geweest is ten 9 uren 7 minuten. dat is als 't dese ure is te Francfort, soo treckt hij dan dese 9 uren 7 minuten vande voorschreven 10 uren 21 minuten, ende vindt het verschil 1 ure 14 minuten. Waer uijt hij besluijt dat de maen dese 1 ure 14 minuten laeter aende meridiaen van Londen als van Francfort verschijnt (het welck sijn eerste en grootste misslagh is) en dat hierom Londen 18 graden 30 minuten westelijcker leght als Francfort*), reeckenende voor elck ure 15 graden; het welck noch een andere is.     Om de eerste aen te wijsen, soo is kennelijck dat tusschen de voorschreven 9 uren 7 minuten te Francfort, ende 10 uren 21 minuten, mede te Francfort, intercedeert den tijdt van 1 ure 14 minuten: Maer geensins tusschen de 9 uren 7 minuten te Francfort en 10 uren 21 minuten te Londen. Want het te Londen en te Francfort niet te gelijck 10 uren 21 minuten is, door dien dese plaetsen gestelt werden in lenghde te verschillen.     Dat hij ten tweeden gemist heeft, reeckenende 15 graden verschil van lenghde voor elck ure dat de maen later te Londen als te Francfort aen de meridiaen verschijnt, blijckt hier uijt. Om dat de maen geen 15 graden in een ure en vordert gelijck de son, maer ontrent een halve graed minder, van weghen haer eijghen loop in de Zodiacus. Aldus gedaen ter begeerte van haer Hoog Mogenden bij mij haer onderdanighen dienaer Christiaen Huijgens.         4 Mart. 1655. [ *)   La différence est 14° 36'. ]

[ 320 ]

[ v ]

No 215. Joh. Placentinus à ? Appendice au No. 214. a) La copie se trouve à Leiden, coll. Huygens.     Novum et accuratum Longitudinis locorum scrutinium, Belgis, Gallis, Anglis, Hispanis exoptatissimum, exhibens modum inveniendi longitudinem locorum tam terrestrium quam marinorum singulis diurnis vel nocturnis temporibus, atque sic data loci latitudine et inventa ejusdem longitudine, determinandi situm navis ob tempestatem hinc inde fluctuantis atque errantis &c.     Dicatum Electori Brandeburgensi.  [1655]     Primo temporibus illis (mensibus Aprile, Majo, Junio Anni 1655) in loco tuo observa tempus lunae Culminantis, vel diurnum ex altitudine solis erutum vel nocturnum ex altitudinibus stellarum investigatum, quae observatio mathematum cultoribus non ignota, et nautis quoque minus obscura est.     2o.   Hoc observatum tempus in tuo Meridiano confer cum tempore in tabula annotato et animadvertes differentiam Meridianorum illius loci et Francofurtani in horis et minutis.     3o.   Differentiam meridianorum inventam converte in gradus et scrupula aequatoris secundum tabulam secundam et obtinebis differentiam longitudinis francofurtanae et tui loci.     Tabula continens tempora lunae culminantis id est in meridiano Francofurtano existentis, ut et caudae et lyrae.     Cujus longitudo est 39 graduum 0. minutorum Calculo trigonometrico accurate supputata ad Anni 1655, Menses Aprilem, Majum, et Junium. a)   Placentini ineptiae. [Chr. Huygens.] No 216. Les Etats Généraux à Christiaan Huygens 8 mars 1655 La pièce se trouve à Leiden, coll. Huygens. Extract uijt 't register der resolutien vande Hooge Mogende heeren Staten Generael der Vereenichde Nederlanden. Lunae den 8 Martij 1655.         Sijnde ter Vergaderinge geëxhibeert oock gelesen de consideratien van Christiaen Huijgens, Soone vande Heer van Suylichem, op het voorstel van Johannes Placentinus, raeckende de longitude van Oost ende West,

[ 321 ]

[ v ]

breeder gementionneert in seecker gedruckt Exemplaer [^], hierbevoorens, ende oock huijden mede ter Vergaderinge vertoont; Is naer deliberatie goetgevonden ende verstaen dat het voorschreeve gedruckte Exemplaer gesonden sal werden aenden Professor Schotenus tot Leijden, om te visiteren, examineren, ende hare Hooge Mogende daerop te dienen van sijne consideratiën, bericht ende advis; Sullen ondertusschen de voorschreve consideratien vanden gemelten Huijgens in de secrete kasse opgeslooten, ende bewaert worden. E. van Bootsma.         Voorzitter.         Accordeert met 't voorszegde register N. Huijser.

[ 322 ]

[ v ]

No. 217.   Christiaan Huygens à A. Colvius   [mars 1655]: ... Expectabo invicem quae ad longitudinum scientiam pertinent manuscripta, et si quae alia Galilaei posthuma possides. ... Il s'agit de lettres de Diodati, Hugo de Groot, Hortensius, Reael, Pollotto et Constantijn Huygens [Opere 3, 1718, p. 123-191].

[ 323 ]

[ v ]

No. 218.   A. Colvius à Christiaan Huygens,   23 mars 1655: ... Mitto Galilaei tractatum, sed condonabis quod nec nitide scriptum sit, multisque erratis inspersum. Addidi etiam aliud manuscriptum ejusdem Galilaei, quod in compacto hoc libro circa finem invenies. ...

[ 324 ]

[ v ]

No. 219.   Christiaan Huygens à Fr. van Schooten   [25 mars 1655]: ... 'Elegxin' tuam porro cujus mihi copiam fecisti attentè perlegi, qua quidem multimodis ad absurdum adigis vanissimum Placentini somnium. unum quod de Parallaxeos et refractionum incommodo adjicis non intelligo. Videtur enim neque parallaxis neque refractio efficere posse ut luna in meridiano appareat, nisi ibidem revera consistat; quanquam illa quidem magis humilem ostendat, refractio rursus aliquantum attollat. Attamen à meridiano non recedet, ideoque et Herigonus utrumque hoc incommodum sua methodo evitasse se profitetur [^], quod observationes dirigat ad Lunam in meridiano existentem. Si tibi otium est quaeso paucis sententiam tuam hac in re mihi perscribe. Caeterum magis hoc scire desidero quodnam à Dominis Ordinibus responsum tuleris, gratiasne egerint, an nondum quid decreverint tibi innotuerit. Hoc ut resciscam omnino mea interest. ...

[ 325 ]

[ v ]

No. 220.   Fr. van Schooten à Christiaan Huygens,   27 mars 1655: ... in hoc nupero scripto sive 'elegxi'. Ubi eò loci, quò de Parallaxi et Refractione loquor delenda potius haec verba: so van de Son als Maen, reperio. quae tunc inter describendum addidi. Etenim cum tecum non capiam, quo pacto tam Parallaxis quàm Refractio efficere possit, ut Luna in Meridiano appareat, nisi ibidem reverâ consistat, tuncque ipsius Parallaxis et Refractio nullam considerationem mereantur: Attamen, quia ad accurationem istius temporis, quando Meridianum Luna pertingit, atque ad istum modum (sicut ibidem indicavi) summopere est requisita, Sol quidem tunc numquam in Meridiano consistit, sed forte prope Horizontem, quo tempore Refractiones maximae sunt, quaeque ipsius parallaxi non ita temerè aequiparandae videntur: Fit ut ad tempus illud Lunae culminantis praecisum etiam tum Parallaxis tum Refractionis rationem habendam esse appareat. Similiter Refractionis rationem habendam esse constat, si ex altitudine alicujus stellae fixae idem tempus acquirere animus sit. Caeterum quum die Mercurij praeterito scriptum meum Domino Praesidi Domino scilicet Schuijlenburg tradens eum rogabam utrum foret necesse ut coram Dominis Dominis Ordinibus mentem exponerem, siquidem aliàs me domum essem recepturus, respondit se scire Dominos Ordines tunc literas ex Anglia exspectare, ac propterea per plura negotia tunc fortè fieri posse ut scripto meo legendo vacare non possent, ideo se esse authorem ut Hagae pernoctare velim. Ideoque cum isto eodem die usque ad horam semiseptimam vespertinam Hagae commorarer, invisens interim nonnullos amicos, ac inter alios Dominum de Strevelshouck, Academiae nostrae Curatorem, cujus alterum obtuli exemplar. At ille me rogans utrum cum Domino Blaevio, Scabino Amstelodamensi essem loquutus, dicens se scire illi quoque istam inventionem ad examinandum esse propositam, monuit ut eundem Dominum Blaevium, quem impraesentarium Hagae commorantem asserebat, inviserem, simulque cum ipso scriptum hocce communicarem. Dicens porrò consentaneum fore, ut inter nos (prout ipsi indicaveram tibi quoque rem fuisse delatam) conveniremus. Quapropter adiens Dominum Blavium, qui harum rerum se fatebatur inscium, prout illi scriptum meum ostendi, reliqui. Rogabat enim ut sibi liceret id ipsum pervolvere.

[ 326 ]

[ v ]

Sequenti die Hagam reversus ex Domino Praeside, postquam Domini Ordines ex conventu jam discesserant, intellexi, ipsos ex parte tantum neque totum illud meum scriptum legisse; atque alijs rem illam ad examinandum quoque fuisse propositam. Unde rogans ego, utrum iudicaret fore necessum, ut illis voce mentem meam exponerem, probaretque an Hagae diutius commorarer, respondit non id esse opus; nisi quid ulterius ab ipsis Ordinibus competerem, subindicans eo, ut videtur, ut, si pro mercede aliquid praetenderem, id indicare eis vellem. Hinc, postquam respondi me id totum Dominis Dominis Ordinibus relinquere, cum nil nisi oblatum officium indicare voluerim, Leydam illico contendi. ...

[ 329 ]

[ v ]

No. 222.   Fr. van Schooten à Christiaan Huygens,   29 mai 1655: ... Caeterum quantum ad Dominos Ordines, utrum scilicet in recognitionem nuperi utriusque nostri examinis obtulerint aliquid aut faciendum quidvis statuerint, ignoro planè. Ideoque quae circa haec resciveris quaeso lubens communices; unaque si placet, chartas meas, quas circa eandem rem penes te reliqui, transmittas, quia et hic unus aut alter amicus illas videre desiderat. ...

[ 330 ]

[ v ]

No. 223.   Christiaan Huygens à Fr. van Schooten,   5 juin 1655: ... Domini Ordines quid statuerint circa Examen tuum meumve, non comperi. Veruntamen quia ne verbum quidem renunciari mihi aut gratias agi voluere, dabo operam ut resciscam quo consilio id fecerint. ... [ Dans sa lettre à Hodierna, No. 518 (24 septembre 1658), Chr. Huygens exprime son espoir de pouvoir perfectionner la science des longitudes par le moyen de l'observation des lunes de Jupiter, et de son 'Horologium'.]