Overzicht , Inleiding , praktische problemen , paard

Byvough der Weeghconst

Het is een vervolg op voorstel 17 uit het eerste boek van de Weegkunde, in het Cortbegryp aldus geciteerd: hangende een pylaer evestaltwichtich teghen twee scheefhefwichten: Ghelijck alsdan scheefheflijn tot rechtheflijn, also scheefhefwicht tot sijn rechthefwicht Deze laatste zin vond Stevin al eerder zo mooi dat hij hem in de Uytspraeck over de taal opnam als voorbeeld: zo kort, en zo veelzeggend, welke taal kan dat ook? Een blik op de praktijk van het oorlogvoeren op zee geeft de Vlietende Topswaerheyt: Tis ghebeurt datmen wilde bereyden seker schuyten, met leeren [ladders] daer in overeynde staende, ontrent 20 voeten hooch, om crijchsvolck daer op te gaen: Maer alsoot in twijfel stont oft niet te groote topswaerheyt by en soude brengen, sulcx dat de schuyt mocht ommeslaen, en t'volck int water vallen, men bereyde, om versekerder te sijn, een schuyte met haer leere en toebehoorten; daer na versochtment dadelick. Handiger als je het kunt berekenen! Hoe dit moet had Stevin geleerd van Archimedes, maar hij noemt hem hier niet (wel in 'Waterwicht'). De conclusie is helaas: want [omdat] die soucking der swaerheyts middelpunten van soo veel verscheyden stoffen als ghemeenlick in een schip sijn te moeyelick soude vallen, soo en dienet niet om in sulck voorbeelt hem daer me te behelpen. Het zwaartepunt van een schip is niet zo makkelijk te vinden. Paard Het praktische onderzoek in de Toomprang lijkt niet zonder belang geweest te zijn voor het leger van Maurits. Een vraag was: is verlenging van het bovenste deel van het hoofdstel voor het paard gunstig, of juist niet? Ick heb oock sijn  V O R S T E L I C K E  G H E N A D E  hooren bevestighen dadelick bevonden te hebben, dat verlanging van bovedeelen an sommige peerden het hooft dede dalen, an ettelicke verheffen: T'welck hy doen, ghelijck ander, met verwonderen ansach. Maer daer na hier op met kennis der Weeghconst lettende, heeft voor ghewis gehouden dit d'oirsaeck te wesen. Verlanging des bovedeels, t'welck meerder wreetheyt mebrengt op het tantvlees en teghen de kin [...] werckt twee verkeerde saken t'seffens [tegengestelde zaken tegelijkertijd], want deur de stijver perssing des montsticx teghen het tantvlees, is t'peert gheneycht het hooft neerwaert te buyghen, om die weedom te versachten, maer deur de stijver opwaert perssing des kinketens teghen de kin, ist om die smerte te verminderen gheneycht het hooft opwaert te verheffen

De conclusie is: Uyt het voorgaende valt te besluyten, datmen tot peerden die uyter natuer het hooft hooch genouch dragen, en het tantvlees niet te teer en hebben, souden meughen ghebruycken corter bovedeelen met een sluytender kinketen, te meer dat langer bovedeelen en losser kinketens met een stercke snack ghetrocken wesende, het montstick en kinketen veel harder, als met een slach ancommende, de peerden den mont bederven, meer als corte bovedeelen, en sluytender kinketens, die sachter ancommen, en nochtans daer na eveveel persing gheven. Ten anderen dat al te langhe kinketens als BD, lichtelick over de kin slibberen, sonder dat den Ruyter het peert dan regieren can, welck ongheval de kinketens, als CD niet onderworpen en sijn.   De liefhebber kan een vergelijking maken met: Georg Engelhard von Löhneysen, Von Zeumen / Gründtlicher Bericht des Zeumens / und ordentliche Aussteilung der Mündtstück und Stangen / wie dieselbenn nach eines jeden Pferdts arth und eigenschafft sollenn gebraüchtt werden, 1588 (blijk gevend van een tomeloze drang naar volledigheid). Een mooi ingekleurd exemplaar is te zien bij MDZ. Op p. 218 verwijst Stevin naar: Salomon de La Broue, Preceptes principaux que les bons Cavalerisses doivent exactement observer en leurs Escoles (La Rochelle 1593).