Chr. Huygens, parels uit brieven 1688-90

Engeland, Hofwijck , Newton, automaat , boek , electriciteit , lenzen

Parels uit brieven 1688-90

Oeuvres Complètes IX

[ 304 ]

N^o 2529.

Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr.

Hofwijck, 30 december 1688.

C'a estè une chose bien facheuse pendant vostre longue absence qu'il n'y a pas eu moyen de vous faire tenir des lettres, mais Dieu mercy cela ira mieux dorenavant; du moins les chemins en Angleterre ne seront plus obsedez. Vous pouvez bien vous imaginer avec quelle joye nous avons appris le grand et heureux succes des affaires par de là apres toutes les inquietudes et apprehensions depuis le commencement de cette expedition, soit pour les dangers de la mer soit pour l'evenement incertain de la guerre, car quoyque des vostre debarquement les nouvelles aient tousjours estè assez bonnes, l'on ne laissoit pas d'apprehender quelque combat tant que l'armée du Roy demeuroit sur pied, et l'on ne pouvoit pas s'imaginer un renversement si soudain comme celuy qui s'est fait depuis la bien heureuse retraite, que vous ne scaviez pas encore en escrivant vostre derniere a Mad. vostre espouse. Maintenant on attend avec impatience la nouvelle de vostre arrivée a Londres, et de la reception qu'on y aura faite a Mr. le Prince qui sera sans doute une chose admirable a voir.

Het was heel jammer dat het tijdens je lange afwezigheid onmogelijk was aan jou brieven te doen toekomen*), maar goddank zal dat voortaan beter gaan; de wegen in Engeland zullen tenminste niet meer zo overvol zijn. Je kunt je wel voorstellen met hoeveel vreugde wij het goede en gelukkige succes hebben vernomen van de zaken daar, na alle ongerustheid en vrees sedert het begin van deze expeditie — hetzij voor de gevaren op zee, hetzij voor de onzekere afloop van de oorlog — want hoewel het nieuws sinds jullie ontscheping steeds vrij goed is geweest, bleef men een of andere strijd vrezen zolang het leger van de koning er was, en een zo plotselinge ommekeer kon men zich niet voorstellen zoals die zich voordeed na de zeer gelukkige aftocht, waarvan je nog niets wist toen je de laatste brief aan je vrouw schreef. Nu verwacht men met ongeduld het nieuws van jullie aankomst in Londen, en van de ontvangst die men er aan de prins zal hebben gegeven, zonder twijfel iets fraais om te zien. °)

*) De expeditie van Willem III naar Engeland was op 15 november aangekomen in de baai van Torbay; de intocht in Londen was op 27 en 28 december.
°) Zie het Journaal van Constantijn Huygens jr. [15, 26 nov., 8, 9 dec.: "Schreef aen mijn vrouw."]

[ 305 ]

. . . Si vous restez là, vous verrez que vers le printemps il y aura bien des gens qui iront faire un tour en Angleterre et peut estre je seray du nombre. Je suis demeurè jusqu'icy à Hofwijc et pretens d'y rester pendant tout l'hyver.

. . . Als je daar blijft zul je zien dat er tegen de lente heel wat mensen zullen zijn die een reisje naar Engeland gaan maken en misschien behoor ik er ook wel toe. Ik ben tot nu toe in Hofwijck gebleven en wil er de hele winter blijven.

Tekening van Chr. Huygens
(1658)

Il y a quelques soirees facheuses, quand il fait mauvais temps, mais je vois qu'on s'accoutume a tout. Je voudrois seulement y pouvoir rester en repos sans que Mrs. les Francois par quelque ravage, ou Mrs. les Estats par leurs frequents deux centiemes deniers m'en chassassent.
Quand est ce que nous travaillerons derechef ensemble aux grands verres?
. . . Je pense que la Soc. Royale fait de grandes vacances presentement. Cependant vous pourrez avoir occasion de voir Mr. Boyle et autres des membres. Je voudrois estre a Oxford, seulement pour faire connoissance avec Mr. Newton de qui j'admire extremement les belles inventions que je trouve dans l'ouvrage qu'il m'a envoyè. Er zijn enkele minder aangename avonden, wanneer het slecht weer is, maar ik zie dat men aan alles went. Ik zou alleen willen dat ik er rustig kan blijven, zonder dat ik er uitgejaagd wordt door de heren Fransen, met iets als een verwoesting, of de heren Staten, met hun frequente tweehonderdste penning.*)
Wanneer zal het zijn dat we opnieuw samen aan grote lenzen zullen werken?
. . . Ik denk dat de Royal Society in deze tijd een grote vakantie houdt. Toch zul je gelegenheid kunnen hebben om meneer Boyle en andere leden te ontmoeten. Ik zou in Oxford willen zijn, alleen al om kennis te maken met de heer Newton wiens mooie vondsten, die ik aantref in het werk dat hij me heeft toegestuurd, ik buitengewoon bewonder.°)

[ *) Constantijn schrijft in zijn 'Journaal' op 4 november: "Boreel seyde mij, dat de Staten van Holl^t een tweehonderste en een hondertste penn. geconsenteert hadden."]
[ °) De laatste zin wordt aangehaald in: E. Jorink & A. Maas (eds), Newton and the Netherlands (Leiden 2012), p. 20. De kennismaking vond plaats op 22 juni 1689 in Gresham College.] [>]

[ 423 ]

N^o 2591. Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr. Den Haag, 12 mei 1690.
. . . l'imprimé du Chronological Automaton . . . ne represente que les apparences des choses celestes, et non pas ce qu'elles sont dans la veritè et par rapport au systeme entier, ainsi que ma machine. . . . Ce que j'y trouve de meilleur est l'indication des Eclipses, pour vu qu'elle soit un peu exacte. Mr. de la Hire me mande, qu'il a inventé une machine pour ce mesme effect, qu'il dit estre plus simple et plus correcte que celle de Mr. Romer que j'ay veu a Paris . . .		. . . Het drukwerk van de Chronological Automaton*) . . . stelt alleen de verschijnselen van de hemel voor, en niet wat ze werkelijk zijn, en in verband met het hele stelsel, zoals mijn toestel [<]. . . . Wat ik er beter aan vind is de aanwijzing van de verduisteringen, mits deze een beetje nauwkeurig is. Mr. de la Hire bericht me dat hij een toestel uitgevonden heeft om ditzelfde te doen, en hij zegt dat het eenvoudiger is en juister dan dat van Mr. Rømer dat ik in Parijs heb gezien . . .
Il me demande aussy la description de mon Automate Planetaire pour la faire imprimer, ainsi qu'ils ont fait de plusieurs petits ouvrages qu'ils ont trouvé de moy dans les Registres de l'Academie, mais je n'en ay encore rien pu avoir. . . .		Hij vraagt me ook de beschrijving van mijn planetarium-automaat om die te laten drukken, zoals ze gedaan hebben met meer werkjes die ze van mij hebben gevonden in de Registers van de Academie, maar ik heb er nog geen kunnen krijgen°). . . .
Ayant besoin de voir quelque chose dans Salinas autheur de musique, je l'ay cherché dans le Catalogue Alphabetique que vous avez laissé, mais ne l'y ay point trouvè, quoy qu'il me semble que vous l'ayez eu dans vostre partage.		Omdat ik iets moet opzoeken in Salinas, schrijver over muziek, heb ik hem gezocht in de alfabetische catalogus die je hebt achtergelaten, maar ik heb hem er niet in gevonden, hoewel het me lijkt dat je het in jouw erfdeel hebt gekregen^#).
[ ) Add. p. 662: een pagina in folio, gedrukt in 1689, in de collectie Huygens. Genoemd in 'Bute Broadsides Author Index': "Watson, Samuel, fl.1689-1691. The frontispeice of the chronological automaton or self-moving ephemeris ...". Afbeelding van British Museum.] [ °) In 1693 verscheen: Divers ouvrages de mathematique et de physique, met werk van Huygens op p. 303-336 — zonder beschrijving van het planetarium.] [ ^#) Zie Bibliotheca Zuylichemiana*, p. 32: folio 579.]

[ 536 ]

N^o 2633.

Christiaan Huygens aan G. W. Leibniz.

18 november 1690.

Monsieur

Je reponds à deux de vos lettres, par la premiere des quelles j'ay estè bien aise d'apprendre, que le paquet, ou estoit mon Traitè de la Lumiere, s'est enfin trouvè et je vois dans l'autre et que vous avez commencè d'en examiner le contenu, à quoy je vous prie de continuer, vous assurant que je recevray avec joye non seulement vostre approbation mais aussi vos objections.

Meneer

Ik antwoord op twee brieven van u, uit de eerste waarvan ik tot mijn blijdschap vernam dat het pakket waarin mijn Traité de la Lumière zat eindelijk gevonden is en ik zie in de andere dat u ook bent begonnen de inhoud ervan te onderzoeken, en ik verzoek u daarmee door te gaan, met de verzekering dat ik niet alleen uw goedkeuring maar ook uw tegenwerpingen met vreugde zal ontvangen.

[ 539 ]

. . . Je trouve les effets de l'Ambre encore plus difficiles à expliquer que ceux de l'Aimant, principalement à l'égard de quelques nouveaux phenomenes, que j'ay trouvez, il n'y a guere par mes experiences.
. . .

. . . Ik vind de effecten van barnsteen nog moeilijker te verklaren dan die van de magneet, voornamelijk met het oog op enkele nieuwe verschijnselen die ik onlangs heb gevonden met mijn proeven. [>]
. . .

[ 540 ]

Je m'estonne de ne recevoir aucunes nouvelles de Mr. Spener, qui avoit promis qu'il m'escriroit. Il est vray qu'il doit estre bien occupè à tenir ce college du quel il m'a laissè un projet imprimè. Je ne scay s'il vous a debitè une experience avec du mercure attirè par un siphon, que je ne pus croire et que j'ay aussi trouvée fausse et Mr. de Volder de mesme.		Ik ben verbaasd geen bericht te ontvangen van meneer Spener [>], die beloofd had dat hij me zou schrijven. Het is waar dat hij het wel druk zal hebben met het houden van dat college waarvan hij een gedrukte opzet bij me achterliet). Ik weet niet of hij u verteld heeft over een proef met kwik*, aangetrokken door een hevel, wat ik niet kon geloven en wat ik ook onwaar heb bevonden en meneer de Volder evenzo°).
Pour ce qui est de mes etudes, dont vous demandez des nouvelles, je tasche de mettre en estat de paroistre au jour divers traitez, où la forme manque plus que la matiere, mais je ne puis pas travailler avec assiduitè sans incommoder ma santè.		Wat mijn studie betreft, waarnaar u vraagt, ik tracht verschillende verhandelingen waarbij het meer aan de vorm ontbreekt dan aan de inhoud, in zodanige toestand te brengen dat ze kunnen verschijnen, maar ik kan niet gestaag werken zonder mijn gezondheid te ontregelen.
[ ) Matheseos, physices et chymiae cultoribus scholas curiosas intimat ... Spener*, 1690.] °) [ Zie p. 496, noot 3: ] Een hevel wordt eerst met water gevuld, dan wordt de korte buis in vat A gestoken waarin kwik zit; de lengte van de hevel is 3 voet of meer. Terstond daalt het water naar vat B en er volgt kwik, maar zodra de onderste opening van de buis omgeven is met kwik, wordt het gedeelte CD van de buis vacuüm, zodat CE de hoogte is van 28 duim die er is bij de proef van Torricelli. Wat verbazend lijkt, want wat verhindert dat het gewicht van de lucht het kwik uit A langs D duwt? Huygens voegt er aan toe: "Beproeven. Het is niet gelukt." [ Alleen zo: korte buis ook langer dan 76 cm met in het begin (bij volle bak A) een hoogteverschil van kwikoppervlak tot D < 76 cm, en AE > 10 m.]

N^o 2635.

Constantijn Huygens jr aan Christiaan Huygens

21 november 1690.

Kinsington ce 21^e Novembre 1690.

. . .

[ 545 ]

Stanley me tourmente furieusement, pour que je fasse present a la Societé Royalle d'un de mes verres de Telescop et a bien l'effronterie d'oser demander celuy de 210, ou 160 pieds. Mais je luy ay dit, qu'ils seront bien heureux, si je leur en donne un de 120. Ils veulent faire dresser un mast aussi haut que je voudray dans une basse court de Gresham-College. Nous parlerons de tout, quand Dieu aydant je seray là; mais de dire quand ce sera precisement, c'est ce que je ne scaurois, celà dependant des affaires qui sont sur le tapis. On parle pourtant du commencement du mois prochain.		Stanley bestookt me hevig, opdat ik aan de Royal Society een van mijn telescoop-glazen schenk en heeft zelfs de brutaliteit te durven vragen om dat van 210), of 160 voet. Maar ik heb hem gezegd dat ze zeer gelukkig zullen zijn als ik hun er een geef van 120. Zij willen een mast* oprichten zo hoog als ik wil op een binnenplaats van Gresham College. We zullen over dit alles spreken als ik terugkom, zo God wil; maar ik zou niet kunnen zeggen wanneer het precies zal zijn, dat hangt af van de zaken die nog gedaan moeten worden. Ze hebben het echter over het begin van de volgende maand.
) Zie brief No. 2441. [ Anne C. van Helden en Rob H. van Gent, De Huygenscollectie* (Museum Boerhaave, 1995), p. III-IV.] [ A. A. Mills, M. L. Jones, 'Three lenses by Constantine Huygens in the possession of the royal society of London', in Annals of Science, 48 (1989) 173-182; o.a. een van 170 voet.]

Home | Christiaan Huygens | IX | Parels uit brieven 1688-90 (top) | 1691

Il y a quelques soirees facheuses, quand il fait mauvais temps, mais je vois qu'on s'accoutume a tout. Je voudrois seulement y pouvoir rester en repos sans que Mrs. les Francois par quelque ravage, ou Mrs. les Estats par leurs frequents deux centiemes deniers m'en chassassent. Quand est ce que nous travaillerons derechef ensemble aux grands verres? . . . Je pense que la Soc. Royale fait de grandes vacances presentement. Cependant vous pourrez avoir occasion de voir Mr. Boyle et autres des membres. Je voudrois estre a Oxford, seulement pour faire connoissance avec Mr. Newton de qui j'admire extremement les belles inventions que je trouve dans l'ouvrage qu'il m'a envoyè.		Er zijn enkele minder aangename avonden, wanneer het slecht weer is, maar ik zie dat men aan alles went. Ik zou alleen willen dat ik er rustig kan blijven, zonder dat ik er uitgejaagd wordt door de heren Fransen, met iets als een verwoesting, of de heren Staten, met hun frequente tweehonderdste penning.) Wanneer zal het zijn dat we opnieuw samen aan grote lenzen zullen werken? . . . Ik denk dat de Royal Society in deze tijd een grote vakantie houdt. Toch zul je gelegenheid kunnen hebben om meneer Boyle en andere leden te ontmoeten. Ik zou in Oxford willen zijn, alleen al om kennis te maken met de heer Newton* wiens mooie vondsten, die ik aantref in het werk dat hij me heeft toegestuurd, ik buitengewoon bewonder.°)
[ ) Constantijn schrijft in zijn 'Journaal' op 4 november: "Boreel seyde mij, dat de Staten van Holl^t een tweehonderste en een hondertste penn. geconsenteert hadden."] [ °) De laatste zin wordt aangehaald in: E. Jorink & A. Maas (eds), Newton and the Netherlands* (Leiden 2012), p. 20. De kennismaking vond plaats op 22 juni 1689 in Gresham College.] [>]