No 2588. Chr. Huygens aan de bewindhebbers van de Oost-Indische Compagnie. 10 mei 1690.     WelEd. Heeren   Sedert U WelEd. mij in Sept. des voorleden jaers de Horologien tot de Lengdevindingh gedestineert, beneffens het oordeel van de Hr. Prof. de Volder daer ontrent hebben gelieven te laeten toekomen en met eenen te kennen gegeven VWelEd. intentie van een naeder Preuve deser Inventie te nemen, soo hebbe het gheene noodigh was aen deselve doen repareren, oock met eenen iets tot verbetering daer aen doen veranderen, ende voorts door gedurighe observatie haer gangh geexamineert, om te sien hoe nae deselve over een konde brengen, waer in niet sonder effect gearbeijt hebbende soo twijffele oock niet of men sal sich op de reys noch beter daerop konnen vertrouwen als voor desen. Doch terwijl ick hier mede tot nu toe daghelijx besigh ben, soo weet niet wel of den tijdt niet te verre verstreecken sal sijn, om gemelte Horologien met de Oostindische schepen die dit voorjaer vertrecken mede te senden, aengesien bij VWelEd. noch soude moeten vast gestelt werden wat persoon tot het doen van dese preuve soude mede gaen, ende voorts in 't schip de plaets bereyt daer dese wercken ten besten souden opgehangen werden. Daerom is mijn gedienstigh versoeck van wegen VWelEd. te mogen verstaen hoe het aengaende den tijdt van het afsenden deser schepen gelegen is. Want indien noch eenige 14 dagen overigh sijn en VWelEd. goedt konden vinden Mr. de Graef wederom daer in te emploieren soo soude ick meenen alles noch te konnen vervaerdighen, dewijl hij alreets volkomen kennisse heeft van 't gebruyck der Horologien daer een ander van nieuws soude moeten onderrecht werden.

[ 419 ]

Maer indien niet soo veel tijdts soude hebben soo sal het beter sijn tot in 't naejaer op het vertreck der naeste vloot te wachten, welck uytstel ick rekene tot geen naedeel deser inventie te sullen strecken, dewijl hoe langer ick de horologien onder handen hebbe, hoe naerder ondervinde waer in haere perfectie gelegen is, en door wat middel deselve kan werden geobtineert. Verwachtende dan hierop VWelEd. rescriptie ende goedvinden, sal verblijven     WelEdele Heeren VWelEd. seer ootmoedige dienaer   Chr. Huijgens.         In 's graven Haghe den 10 Maj. 1690.     de WelEdele Heeren Mijn Heeren Henrick Decquer en A. Bernhardi   Bewinthebbers van de Oost Indische Compe. &c.         Tot       Amsterdam.

[ 452 ]

No 2602. Chr. Huygens aan S. van de Blocquery. 1 augustus 1690.     Mijn Heer   Voorleden saturdagh aen 't logement van de Heeren Bewinthebbers gegaen sijnde om de eere te hebben van UEdt. te spreecken, vernam dat weynighe uren te vooren van Amsterdam vertrocken was. 'T geene ick dan aen UEd. aengaende de aenstaende proeve der Horologien, door UEd. mij geproponeert, soude geseght hebben sal ick hier in 't korte vervatten. Te weten dat de Horologien in staet sijn en geapproprieert om iets naeder te proberen ten aensien van een nieuwe en seer eenvoudighe manier van de selve op te hangen, als mede dat de instructie voor soo veel noodigh vermeerdert is om de ongelijckheydt van wegen het draeyen der Aerde op de reijse waer te nemen en in de rekeningh der Lengden te doen influeren.

[ 453 ]

Voorts dat ten hooghsten noodigh is dat ick met Mr. de Graef dien aengaende conferere, ende dat het daerom de Heeren Bewinthebberen gelieve goedt te vinden hem herwaerts te laeten overkomen voor een dagh à twee opdat hij van alles te rechte geinformeert moghe wesen. Het waer goedt een horologiemaker mede te nemen; doch weet niet of den tijdt sal toelaeten om daer nae te vernemen ende den selven genoegsame instructie te geven. doch al konde men hier in niet te recht geraecken, soo vertrouwe dat Mr. de Graef capabel is van alles 't geen ontrent dese wercken noodsaeckelijck is waer te nemen. Sijn overkomste en de verdere ordres van de Heeren Bewinthebbers te gemoet siende blijve met respect     Mijn Heer UEd. seer ootmoedighe dienaer   Chr. Huygens.       Haghe den 1e Aug. 1690.     Den WelEdelen Gestrenghen Heere     Mijn Heer S. van de Blocquery Bewinthebber van de Oost Indische Compagnie       Tot         Amsterdam.

[ 477 ]

In boek G van de Adversaria staan de volgende notities van Huygens, waarschijnlijk om te dienen als memorandum bij zijn correspondentie met de bewindhebbers van de Oost-Indische Compagnie en met J. de Graaff [vanaf 23 aug.].   1 schip gesalveert.   Ick send de Horologien. Instructie aen de Graef gegeven. langhe reys. Aengaende een horologiemaecker. behoort door de Graef geinformeert te worden. aengaende de constructie der horologien al soude hij het eene B uyteen nemen. Ordre tot de nieuwe proef van 't hangen aen de enkele koorde. Lenghde tusschen de Caep Parijs Siam en Batavia uyt de Jesuiten observatie. Hoe de Horologien gangh door de hooghte van de Son te nemen. te insereren in de instructie. De Graef vroegh aen 't schip senden. Plaets bij de groote mast. Gaende voor onderkoopman, wanneer kon weerkomen. Het waer beter dat de Graef selfs weerquam om onderweghe noch een proef te nemen. Hoe 't met den Horologiemaecker dan gaen sal. Een goedt en redelijk schipper, groot schip. Rekening van verbael*). Plaets in Texel of 't Amsterdam eer de schepen daer van daen vertrecken daer een welgestelt horologie met een lang pendulum onderhouden werde. Eén schip gesalveert door dese inventie, kan al de onkosten tien dubbelt over goet maecken. Kaerte van de Compagnie sien. hoe haer lengdens van de Caep, Siam, Batavia accorderen met der Jes. observatie. op wat schip. omdat Cromhout neef van Schuylenburg van Groeningen die geern in 't selfde schip waer sich sich daer nae regulere, hebbende de Hr. van Polsbroeck die hem belooft heeft employ naer Indien te doen hebben. Aen den Horologemaecker die mede gaet te ordonneren dat hij niets aen de Horologien sal verstellen noch selfs daer niet aen komen dan als sulx door mr. de Graef sal werden gerequireert. [ *)  Lees: Rekening van Visbach, zie T. XVIII, p. 516.] No 2615. Chr. Huygens aan S. van de Blocquery. 29 augustus 1690. 29 Aug. 1690.       Alhoewel ick onlanghs uyt Mr. de Graef verstaen hebbe, dat de Horologien niet eer als met de schepen, die in October aenstaende naer Indien gaen,

[ 478 ]

sullen vertrecken en tot noch toe niet anders en weet, soo hebbe niet te min noodigh geacht desen bij tijds aen UEd. te laeten toekomen om te versoecken dat de noodighe preparatie tot de aenstaende reys moghe gemaeckt werden en sulcks met gemack moghe geschieden. Ick hebbe beyde de Horologien met haer toebehooren aen Mr. de Graef mede gegeven 2) gelijck hij ongetwijffelt aen UEd. geseght sal hebben. Hebbe oock hem mondelingh geinstrueert van iets t geen daer mede op nieuws te proeven heeft, en sal het hem oock noch bij geschrift mede geven. 'T geen nu verder te doen staet; is voor eerst nae een Horologiemaekers knecht te vernemen, om op dese langhe reys Mr. de Graef te accompagneren. De geene die ick van intentie was om te employeren dewijl hij kennis van dese wercken hadde, alhoewel anders niet sonderling verstandigh, kan van sijn vader geen permissie krijgen, seggende desselfs hulpe niet te konnen missen. Het waer dan goet indien 't UEd. geliefde aen Mr. de Graef of andere last te geven om nae soo een horologiemaeckers gast om te hooren. 't welck ick mede geern doen wil, alhoewel men apparentelijck lichter 't Amsterdam als in den Haegh te recht sal raecken. Aen dese sal Mr. de Graef kennisse geven van de constructie der Horologien, waer over ick oock aen hem schrijven sal. Ende sal goedt sijn te ordonneren aen den Horologiemaecker dat op reijs sijnde niet sal aen de wercken verstellen of selfs daer niet aen komen dan als 't selve door de Graef sal werden gerequireert, want op de voorgaende reys daer over questie ontstaen is 3).   Voorts sal noodigh sijn Mr. de Graef bij tijds nae Texel te senden, soo om de kleijne plaets daer de Horologien hangen sullen te doen afschieten, ('t welck indien 't moghelijck waer alderbest ontrent de groote maste soude geschieden) als om het daghelijcks verschil der Horologien, dat is hoeveel te ras of te langsaem gaen, perfectelijck te observeren volgens mijne hier te voren gegeven instructie, want dit het fondament val [sic] al 't werck is soo dat wel 14 daghen of 3 weecken hier toe van doen sal hebben. Welcke observatie nochtans in een etmael soude konnen gedaen werden als men ontrent daer het schip leght, het sij in Texel of naerder aen Amsterdam, een plaets op Landt hadde, daer een goed Horologie met een pendulum van 3 voet, in continuele observatie onder houden wierdt, gelijck sulx bij verder succes van de Inventie sal konnen gepractiseert werden. 2)  Zie No. 2609.     3)  Zie No. 2519, p. 289.

[ 479 ]

Hoe grooter schip daer men de Horologien mede uytsendt, hoe beter die de bewegingh van de zee sullen konnen verdraegen. Ick soude daerbij wenschen, dat een redelijck en discreet man voor schipper daer op voer, die sorghe draeght, dat Mr. de Graef ongemolesteert zijn dinghen konde verrichten. Ick en twijffel niet of de Heeren Bewindhebberen sullen goedvinden dat soo wel op de wederom reys de proeve de Horologien genomen werde als op de uyt reys a). Maer dewijl Mr. de Graef voor onderkoopman nae Batavia gaet, soo sal misschien eenighe jaeren aldaer verblijven, tensij ordre heeft om eerder weerom te komen, daerom indien d'intentie is dat hij langh uijt blijve soo konde hij met eenen gelast werden sijn Relatie ontrent de Horologien van Batavia met de eerste gelegentheijt over te senden of selfs hetgeen hij aen de Caep de B. Esper. sal bevonden hebben met de schepen die van daer herwaerts komt. Iemandt van mijne goede vrienden is mij komen spreecken aengaende eenen Mr. Kromhout sijnde van Groninghen en kennis en Experientie der Navigatie hebbende, dat hij geern op 't selve schip met de Horologien wilde naer Indien reijsen, versoeckende daer om tijdelyck te moghen weten wat schip daertoe verordineert sal werden, opdat hij op 't selve employ soecke te verkrijgen, waertoe de Heer van Polsbroeck 4) sijn gunste aen hem toegeseydt soude hebben. Dit heb ick belooft van UEd te vernemen, ende sal mij obligeren, indien mij gelieft daer van kennisse te geven, als aengaende het schip sal vast gestelt sijn. Ick sal UEd niet langer ophouden en alleen seggen dat ick mij verblijde de Ed. Heeren Bewinthebbers ende UEd in particulier soo wel geneghen te sien tot het bevorderen van dese mijne Inventie, van welcken ick geloove aengesien het geene sich op de voorige reyse heeft toegedragen met reden een goede uytslagh te konnen verwachten. Eyndigende blijve     Mijn Heer UEd. seer ootmoedige dienaar.     Van 't geene aen de Horologien hebbe doen repareren en maecken gaet hier neffens 't Rekeningetje van den Horologiemaecker 't welck UEds recommandeer.   Haghe 29 Aug. 1690.     Den WelEd. Gestrengen Heer Mijn Heer Sal. van de Blocquerij. a)  Kromhout Rekeningh [Chr. Huygens]. 4)  Pieter de Graaff, heer van Zuidpolsbroek, Purmerland en Ilpendam [1668 - 1707] was een der aktiefste en bekwaamste bewindhebbers van de O. I. C., zwager van Johan de Witt en na diens dood voogd van zijn vijf kinderen.

[ 554 ]

No 2638. S. van de Blocquery aan Chr. Huygens. 27 november 1690.     WelEdele gestrenge Heer   De Tijt gekomen zijnde dat mons.r de Graef nu met de bewuste horologien nae de kaap zoude vertrecken, vinden wij eerstelijk dat ons manqueert een horologiemaker, om deselve schoon te maken en ontstelt zijnde, weder te recht te brengen, ten anderen dat ons naeder werd aengewezen op wat wijze, en hoedanig men die in het schip zal moeten ophangen, en ten derden is bij mons.r de Graaf ondervonden dat de pendule van het eene zoo resolut niet doorgaat, als van't andere, en't geen wel het principaelste is, dat de wijzer van de seconden, ieder 2 minuten een seconde voortspringt, 't geen wij oordelen veroorzaakt te zijn door dien in het werk van binnen iets moet wezen ontstelt, en alzoo mijne heeren van de Compie dit laeste experiment niet geern weder zouden beginnen, met een horologie dat reeds niet word bevonden te wezen in de gerequireerde ordre, en dat aan 't hangen off plaetzen mede vrij wat schijnt gelegen te wezen, dat deselve ook geern zouden zien dat uwelEd. gestr: daer bijvoegde een horologiemakers gezel, op dewelke hij sich meijnde te konnen verlaeten, zoo hebben deselve gemeijnd nodig te wezen, dat ik uwelEd. gestr: van dees toeval en bedenkelijkheden verwittigde; en te gelijk versocht dat zoo het desselfs commoditijt eenigsints quam toe te laeten, hij de moeijte wilde nemen van eens herwaerts te komen, om alles op de vereyschte ordre te stellen, en nevens ons die sorge helpen draegen, dat 'er nu niets aen mag komen te haperen, zijnde de compie geinclineert ditmael alles te doen wat er zoude konnen worden gerequireert, ik maak staet, dat onze schepen in 8 a 10 dagen klaer zullen wezen, en was het wel nodig dat het eene horologie inmiddels wierde gerepareert, en in die staet gebragt waermede uwelEd. gestr: zal meynen, dat men het effect van de verwachtinge zal konnen hebben, opt welk ik uwelEd. gestr: rescriptie met desselfs believen zal tegemoet zien, en inmiddels met veel respect toonen te zijn     Weledele gestr: Heer uWelEd: gestr: zeer ootmoedigen dr.   v. d. Blocquery.         Amsterd: 27 Novemb. 1690  1). 1)  Op de achterkant heeft Huygens genoteerd: J. de Graaf met de 2 Horologien vertrocken naar de Caap de Bonne Esp.c den 28 Dec. 1690. Met hem tot seconde ... van Laar. En voor Horologiemaecker Carel Meybos. Het schip Brandeburgh. Schipper Verbrugge.

[ X, 206 ]

No 2719. S. van de Blocquery aan Chr. Huygens. 18 december 1691.     a) WelEdele gestrengen Heer   Naedat ik veel devoir heb gedaen om kennis te krijgen hoedanig het sich had toegedragen met de bewuste horologien zoo kom mij eyntlijk dees mergen in handen den hier nevensgaende missive, die ik moet aenzien als door mons.r de graaf geschreven,

[ X, 207 ]

hoewel van zeer sobere, en confusen inhoud, en uijt dewelke zeer weijnig is te begrijpen, ik heb mij al bij d'een of d'ander van d'overkomende officieren getracht te informeeren maer niemant weet er mij iets op te seggen, zoo dat wij hiermede, soot schijnt, een jaer ten achteren zijn. Indien mij iets naeders te voren komt, zal ik niet naelaten UwelEd. gestr: daer van kennisse te geven en waermede met veel respect zal blijven     WelEdele gestr: heer UWelEd. gestr: seer Ootmoedigen Dienr.   S. v. d. Blocquery.       Amsterdm 18 Xbr. 1691.     WelEdele gestrenge Heer heer Christiaen Huygens Heer van Selem &a &a         In       s' Gravenhage. a)  geantw. den 28 Dec. [Chr. Huygens]. No 2720. J. de Graaf, G. Meybos en P. van Laer aan de Bewindhebbers van de Oost-Indische Compagnie. 1691. Aanhangsel bij No. 2719. Edele Achtb. Heeren Bewinthebberen van d'Oost indische Comp ter Camer Amsterdam.   Dit wijnighe hebben wij niet ondienstigh geacht UEdle achtb te laten weten; hopen ook sulx bij UEdle achtb ten besten sal werden geduijt; als wij nu den 3e Juny Ao 1691 aan de Cabo de bone Esperance met het schip brandenburgh

[ X, 208 ]

(waar voor god de heere zij gelooft en gedanckt) waren behouden gearriveert zoo bevond ik mij geheel niet wel te pas; edoch ontrent drie weken na dato gevoelde ik mij weder wat aan de beter derhand, zoo dat wij nu met de bewuste horologien doende zijn om se tot de wederom reijse claar te maken maar omdat het ook seker is, dat men wel ruym drie weken van noden heeft, om de dagelyckx vorderingh off achteringh der voorschreven horologien met de zon te vinden; zoo dat wij voor tegenwoordigh versteken zijn om met de alhier leggende retourschepen te konnen repatrieren; want zij in 2 a 3 dagen haer reijs staan aan te vaardigen; Edoch offer nogh van batavia 2 schepen, gelijck het seggen is, alhier mochten komen te arriveeren; zoo sullen wij ons claarhouden, om alzoo met een van deselfde te retourneren maar bij aldien ditto batavias vaders [vaanders] niet mochten komen zoo sullen wij alhier moeten blijven tot de naast alhier aankomende retourschepen; want de horologies geen effect connen op zee doen zonder dat men alvoorens aan land waargenomen heeft hoe veel de selfde met de zon te ras ofte langhsaam komen te loopen; hiermede afbrekende; blijven UEdle achthb ootmoedighste en bereytwillighste dienaren Joannes de Graaff. [>] Gillis Meybos. Pieter van Laer.

[ X, 212 ]

No 2722. Chr. Huygens aan S. de Blocquery. 28 december 1691. Samenvatting:   Geantwoord aan mijn heer van de Blocquerij. Bedanckt voor de communicatie van den brief van de Graef. enz. Wat raport door den brief van Schipper Verbrugge was gekomen, aengaende mijn horologies. WelEd. Achtbare Heer blijve met schuldige eerbiedigheydt       UWelEd. achtb. seer ootmoedige die.r

[ X, 243 ]

No 2734. Chr. Huygens aan S. van de Blocquery. 7 februari 1692. Voor Van der Heiden. 7 febr. 92.         Mijn Heer   Brengher deses 1) van sijn 2e Oost Indische reys onlanghs weder gekeert, versoeckt onderdaenigh met eenighe verbetering van Employ weder derwaerts te moghen gaen en hebbende tot noch toe voor soldaet gedient, nu tot het ampt van sergeant te werden geavanceert. 't welcke mij geen al te onredelijcken pretensie schijnt te sijn.   Sijn suster, eenighe jaren bij mij gediend hebbende, heeft hem occasie ghegeven om mij dese recommandatie aen UwelEdle af te verghen, welcke ick wensche van eenighe effect te moghen sijn, en blijve met respect sijne enz. 1)  Van der Heyde, sergeant, volgens een notitie in Adversaria, boek I.

[ X, 340 ]

No 2773. S. van de Blocquery aan Chr. Huygens. 16 november 1692.     WelEdele gestrenge Heer   Soo haest als mons.r de graaf van de Caap de bon Esperance was weder gekomen, en dat hij mij verhael hadde gedaen, dat het met de bewuste horologien zoodanig niet was gesuccedeert, als wel onze verwagting is geweest, heb ik hem aenstonts gerecommandeert dat hij sich behoorde te transporteere aen uwelEd: gestr: om hem mondeling te verhaelen t'geen hem omtrent deselve was ontmoet, ik heb hem t'zedert niet gezien, maer 2 brieven van UwelEd. gestr: aen mijn huijs zijnde bestelt*) heb ik deselve aen hem doen overhandigen, zoodat ik met verwondering uijt uwelEd. gestr: missive van eergister zie*), dat hij niet alleen niet heeft gerescribeert, maer self ook niet overgegaen is, off sulcx door indispositie of ander toeval wierd veroorsaekt, weet ik niet, maer sal hem mergen eens bij mij doen komen om de reden te weeten, en hem ten minsten te doen rescribeeren, maer voor zooveel als ik uijt sijn rapport heb konnen vermercken zal het met de horologien niet gelukken; dan uwelEd. gestr: die meerder lumieres daeromtrent heeft zal sulcx beter weeten te oordeelen, en daerom zal het nodig zijn, dat hij van alles de pertinente kennis heeft, inmiddels zal ik blijve     WelEd. Gestr: Heer uWelEd. gestr: seer ootm: dr   v. d. Blocquery.       Amsterdm 16 Novemb. 1692.     WelEdele gestrenge Heer de heer Christiaen Huijgens heer van Zelem &a &a         In       's gravenhage. *)  Niet bekend.

[ X, 422 ]

No 2795. Chr. Huygens aan S. van de Blocquery. 6 maart 1693. Aen de Heer van de Blocquery. 6 Mart 1693.         WelEd. gestrenghe Heer   Niet tegenstaende de quaede opinie die UEd. gestr. en soo ick geloof oock de Heeren Bewinthebbers in 't generael hebben opgevat aengaende het gebruyck van mijne horologien ter zee, soo heb ick niet konnen naelaeten 't geene daer ontrent

[ X, 423 ]

sich toegedraghen heeft op de laetste reyse nae de Caep sorghvuldigh te examineeren; en is dit examen heel anders en beter uyt gevallen als ick gedacht hadde. soo heb ick dan noodigh en van mijn devoir geacht van 't geen ick bevonden hebbe aen welgemelte Heeren rekenschap te geven gelijck ick doe bij dese nevens gaende missive die ick gedienstigh versoecke aen haer Ed. moghe behandight werden. Men sal sien dat dese laetste proeve niet sonder vrucht is geweest, alhoewel op het grootste gedeelte der reyse door misverstandt veel te kort gedaen is aen de Horologien, en dat Mr. de Graef door eenighe verkeerde rekeningh sich self geabuseert heeft en geignoreert het goede effect 't geen sij gedaen hebben. Ick sal UEd. gestr. niet langher ophouden maer mij gedraegende aen 't geene mij d'eer gegeven heb aen de Heeren Bewinthebberen te schrijven blijven met respect UE. gestr. seer ootmoedigen d.r     No 2796. Chr. Huygens aan de Bewindhebbers van de Oost-Indische Compagnie. 6 maart 1693. Haghe 6 Mart 1693.         Edel Grootachtbare Heeren   Het gheen de Heer van de Blocquerij mij heeft gelieven te doen weten bij sijn Ed. schrijvens van den 16 Novembr. [<] des voorleden jaers, aengaende het weynigh succes van mijne Horologien in de laetste proeve naer de Caep de B. Esp.ce laet mij niet toe te twijffelen of UEd. G. achb. sullen seer gepersuadeert sijn van de onvolmaecktheydt deser Lenghdevindingh en niet sonder reden, dewijl de Persoon selfs die het bewint daer van gehadt heeft van die opinie is. Ick was mede hier door geprevenieert en hadde selfs niet veel lust om te ondersoecken al 't geene in 't nemen van dese 2de proef gepasseert was. Doch siende evenwel dat het noodigh was soo tot UEd. Gr. Achtb.re als mijn eyghen satisfactie, soo hebbe nae het mondelingh raport gehoort te hebben van Mr. de Graef, voorts sijn Journael, op

[ X, 424 ]

den 19 Nov. 2) mij toegesonden, met aendacht geexamineert. 'T welck beyde mij geheel andere gedachten ontrent het succes deser proeve gegeven heeft. Alsoo bevonden hebbe dat daer het effect der horologien bij onvermijdelijcke toevallen of misverstandt niet en is beter geworden, of door misrekeningh verkeert verstaen, sij seer wel en precijs de Lengdemetingh hebben volbracht: Te weten op de uyt reyse van het Eylandt S.t Jago af tot aen de Caep de B. Esp.ce daer de horologien alleen hebben konnen dienen: accorderende perfect met de nieuwste Caerten en Globen die de Lengde tusschen dese twee plaetsen stellen van ontrent 48 graden. Het welck ick dan klaerlijck uijt de observatien van de Graef, die hij seer wel en sorghvuldigh heeft waergenomen, bewesen hebbe, naer dat eenighe cijfferfauten, en een notoire misrekeningh 3) daer ontrent hebbe gecorrigeert. Doch om UEd. Gr. Achtb. te minder moeyte te geven, soo heb ick dit bewijs, als mede de redenen hoe door een abuys in 't ophangen der Horologien op de Weerreijs, haer gangh soo valsch en irregulier geweest is, in handen van de Heer Professor de Volder gestelt*), beneffens de Journalen van de Graef en mijn gepointeerde Caertjen van Africa: hem versoeckende alles sonder preventie nae te sien, ende dan aen UEd. Groot Achtb. gemelte schriften en Caerte te samen met sijn gevoelen en advis te laeten toekomen. Waer uijt ick vertrouw dat blijcken sal het geene ick tot hier toe geseght hebbe waer te sijn. Ick en twijffel dan oock niet of men soude dese inventie verder konnen perfectioneren met beter en solider horologien van dese soort te maecken en voorts te besorghen 't geen ick in mijn Rapport aengaende de reijs van 't jaer 1687 aengewesen hebbe [<]. Doch ick en sal nu niet aenhouden bij UEd. Gr. Achtb. dat sulx moghe bij der handt genomen werden, ofte dese horologien verder geemploieert, dewijl ick iets geheel anders en ongelijck beters bij dese occasie uytgevonden en tegenwoordigh onder hande hebbe, waer door al 't geene eenighe difficulteyt geeft in 't gebruijck deser inventie, t'eenemael werdt weghgenomen. Waer van 't sijner tijdt naerder openingh aen UEd. Gr. Achtb. hoopende te doen, sal blijven Ootmoedige dienaer     2)  Met brief No. 2774 [19 nov. '92; het stuk is niet gevonden].     3)  Zie brief No. 2786. [ *)  Zie Huygens' briefwisseling met hem: No. 2798 e.v.; en de 'Verklaeringh...': XVIII, 642-651.] Aan het eind van dit concept staat van de hand van Huygens:   T'Amsterdam synde offereeren aen de Heeren Bewinthebbers dat ick aen de Hr. Hudde mijn nieuwe Inventie sal bekent maecken sub fide silentij [onder geheimhouding], en indien hij oordeelt die van apparent succes te sijn en ongelijck beter als de horologien met Pendula, dat sij dan ordonneren sullen om 't geen noodigh is te doen maecken en in 't werck te stellen. Doch dat gemelt Heer die apparentie niet siende, dat dan daer niet in gedaen werde, en alleen mijn Inventie gesecreteert blijve. Voorts soo vraegh ick wat premie van de Ed. Compagnie te verwachten hebbe. Item wanneer ick geoordeelt sal werden die verdient te hebben. Of het niet genoegh is dat men de proef op een reys nae Spanje neme, en dat geleerde luyden daer toe gestelt oordeelen de inventie op seeckere grondt te steunen. want de reijsen nae Indien af te wachten voor mijn jaeren te langh uytstel vereyscht. Zie over deze nieuwe uitvinding X, 514  [en XVIII, 546-561].