Jonston, kop van draak

Draak

Der Naturen Bloeme,
boek 6:

Draco seit Jacob ende AgustijnVan de draak zegt Jacob, en Augustinus,
dat onder alle diere die sijndat het van alle dieren die bestaan
es d'alremeste, des ghelovet.het allergrootst is, geloof het maar.
Ende .i. cam up sijn hovet.En hij heeft een kam op zijn kop.
Na sine grote es clene die mont;Naar verhouding is de bek wel klein;
venijn nuttet t'alre stont.gif eet hij op elk moment.
Wien dat met sinen starte bint,Wie hij met zijn staart vastbindt,
hies doot, ne twifelets u eentwint.die is ten dode opgeschreven, ongetwijfeld.
Ja, d'olifant ne caens ontgaen,Ja, zelfs de olifant kan hem niet ontgaan,
can hine binden starte bevaen.

als hij die met zijn staart kan vangen.

draak en olifant
Londens handschrift (uit PB) 

In steenrotsen, in duwirenIn rotsachtig gebied, in spelonken
es sijn wesen na sire manieren,verblijft hij, dat is zijn gewoonte,
want sine nature es dore heet.want hij is van nature zeer heet.
Ja, int lant dar menne weetJa, in 't land waar bekend is dat hij leeft
es groote hitte vander sonnen.is een grote hitte van de zon.
Want wine selden gheweten connenWant we weten van vrijwel geen
den rechten drake, dat merket wel,andere echte draken, let wel,
dan omtrent den tur Babel,dan in de omgeving van de toren van Babel,
dat woeste Babilonien heet.die als het woeste Babylonië bekend staat.
Dar sijn si so groot, alsment weet,Daar zijn ze zo groot, naar men weet,
meere danne .xxx. cubitusals meer dan dertig el.
 
Hare roepen, wi lesen dus,Zijn gebrul, zo lezen we,
vervaert de lieden die dat horen.beangstigt de mensen die dat horen.
Ende sijn upsien doetse verdoren,En zijn blik verbijstert hen,
so dat sulc hevet de vreese so grootzo dat menigeen zo'n grote vrees heeft
dat hi der af blivet doot.

dat hij 't daardoor niet overleeft.
Alsi out sijn, wilmen weten,Als ze oud zijn, wil men weten,
leven si langhe sonder eten.leven ze lange tijd zonder eten.
 
Agustijn seit, sonder lieghen,Augustinus zegt, zonder liegen,
dat si in die lucht some vlieghen;dat ze in de lucht soms vliegen;
want hare vloglen sijn .i. velwant hun vleugels zijn een vel
alsemen an vledermuse siet wel.zoals men bij vleermuizen ziet wel.
Ende dar hi henen maket sine vluchtEn waar hij heen gaat op zijn vlucht
dar ontsuvert hi die lucht.daar verontreinigt hij de lucht.
 
In sijn hovet draghet hi over eenIn zijn kop draagt hij mee
draguncia den dieren steen.de kostbare steen dracontia.
Mar hi nes altoes niewer toe goet,Maar die is nooit ergens goed voor,
hetne si dat menne hem levende ut doet.tenzij men hem eruit haalt als hij leeft.
 
Sine tonghe ende sine galleZijn tong en zijn gal
in wine ghesoden met alle,in wijn gekookt, bij elkaar,
ende dar mede bestreken danals daarmee dan bestreken worden
sine lede, eist wijf ofte man,de ledematen van iemand, vrouw of man,
dien die duvele incubi die gekweld wordt door boze geesten,
quellen, dien maketet vri.dan wordt die persoon ervan bevrijd.

 
Aldus mach hi ghevanghen wesen:Als volgt kan hij gevangen worden:
t'Erst so moetmenne belesen,Ten eerste moet men hem bezweren,
dat hi niet si van felre voere.zodat hij zich niet wreed gedraagt.
Dan slaetmen voer hem den tamboere,Dan slaat men dichtbij hem op de trommel,
dan waent hi horen den donreslach;dan denkt hij de donderslag te horen;
want negheen eer sterven machwant geen dier zal eerder sterven
van donre no van blexemen mede,van de donder of van de bliksem,
dus vervarmenne dar ter stede.zo maakt men hem daar bang.
So bindet hem dar up dan .i. man,Dan bindt zich daarop een man vast,
ende doet hem henen draghen dan,en die laat zich wegdragen,
dar hi wille, in vremden lande.waarheen hij wil, naar een vreemd land.
Ende dar af comet hem dicken scande,En dat brengt hem dikwijls in ellende,
want gheraken si ter wider ze,want als ze bij de wijde zee geraken,
ende hi danne ne mach vliegen nemme,en als hij dan niet meer kan vliegen,
so eist met hem gherekent saen.
...
dan is spoedig met hem afgerekend.
...


draco
KB, KA 16. 


Er is ook een zee-draak (boek 4)



Bij de olifant staat (boek 2):

...
Tuschen 't elpen dier enten drake
...
Tussen de olifant en de draak
soes van nide ene sakeis er een toestand van haat en nijd
die nemmermee staet in vreden.die nooit tot vrede komt.
Die drake es starc ende groet van ledenDe draak is sterk en groot van leden
ende jagt de diere te warenen ligt echt op de loer voor de dieren,
dar si te gadre gaen in scaren,waar ze zich vergaderen in een kudde,
ende cnoept hem om die voete den start.en knoopt hem zijn staart om de voeten.
Ende het ontknopet ter vartEn die ontknoopt al gauw
met sinen snavele die olifant.de olifant weer met zijn slurf.
So vart hem die drake te hantDus valt de draak hem meteen aan
in oghen ende in nese gate;in de ogen en in de neusgaten;
want dar ne macht ghene batewant daar kan deze zich niet
hem selven metten snavele doen.verweren met zijn slurf.
 
So sughet ute die dragoenDan zuigt de draak
vanden elpendiere dat bloet.het bloed uit de olifant.


draak en olifant, met tekst

Londens handschrift (uit PB). 


Plinius seghet alse die was vroet,Plinius zegt, en die was verstandig,
dat die drake es so groot .i. dierdat de draak zo'n groot dier is
dat dat bloet van den elpen dierdat het bloed van de olifant
lettel gnouch es teere thueghe.nauwelijks genoeg is voor één teug.
Die drake wert des bloets in huegheDe draak verheugt zich in het bloed
ende wert dronken an die dranc.en wordt dronken van die drank.
Ende die olifant wert crancEn de olifant wordt zwak
ende moet vallen dor die noet;en moet vallen door het lijden;
somwile valti den drake doet.
...
soms valt hij de draak dood.
...


Afbeelding in Aberdeen Bestiary (ca. 1200): dragon strangles elephant.

Olifant gevangen met een lange drakenstaart:
draak op olifant


British Library, Royal 12 C. xix
(Central or northern England, c.1210-20), f. 62.


Zie ook elephant and dragon.   (BL, Harley 3244, 3e kwart 13e eeuw.)

Veel andere bij Medieval Bestiary.


Afbeelding uit Jonston (1660, tekst):

Jonston, draak

Zie Aldrovandi, Serpentum et draconum historiae, 422 (Im. 430); daar ook de draak met pijltong: 420.


Een mooi verhaal over de vondst van een draak, NRC, 25 juni 2022, W3:
wapenschild "Toen de Italiaan Ugo Boncompagni in 1572 tot paus Gregorius XIII werd uitgeroepen, zat hij met een probleem. In het wapenschild van de Bonconpagni's, en na zijn verkiezing óók in dat van de paus, stond namelijk een draak: in de bijbel een symbool van de antichrist.
Op de dag van zijn verkiezing werd er daarom 'toevallig' in de buurt van Bologna een draak ontdekt: zo liet God zien dat draken normale dieren waren, niets om je zorgen over te maken."
Die draak werd beschreven en afgebeeld door Ulisse Aldrovandi, een Bolognese natuurwetenschapper en neef van de kersverse paus ...
"Op de afbeelding zie je duidelijk dat het om een volgestopte slang met aangenaaide poten gaat, maar daar deed niemand moeilijk over."
(Gemma Venhuizen, met citaten van Hans Mulder, conservator van de Artis-bibliotheek.)

Aldrovandi (1522-1605), Serpentum, et draconum historiae libri duo (Bologna. 1640):
p. 402, beschrijving Draco Bononiensis, een koeherder kwam hem tegen toen zijn vee niet verder wilde gaan, hij hoorde gesis en doodde hem met zijn speer; lengte van kop tot staart: 2 el (ca. 1,4 m);
p. 404, afbeelding: 'Draco bipes apteros', tweevoetig en vleugelloos; bij Jonston zijn mooiere poten getekend;
p. 415.B, eigen mening: "hunc Draconem monstriferum fuisse ... ob raritatem", een monster; bij Jonston: 'wanschepsel';
p. 415.C: niet symmetrisch: de rechterpoot zat dichter bij de staart, de linker dichter bij de kop.


Levende draken zijn te vinden in Indonesië:
  - de Komodo-draak (-varaan) is een hagedis van wel 3 m lengte (Scient. Am. maart '99),
  - Draco volans is een vliegend draakje, een hagedis met huidplooien als zweefvleugels.

Zie:  Rienk Vermij, 'De natuurfilosoof en de draak', in Revue belge de philologie et d'histoire, 82 (2004) 889-903.



Fabeldieren , Der Naturen Bloeme