Griffioen

Der Naturen Bloeme,
boek 3:

Grifis, seit Jacob van Vitri,	De griffioen, zegt Jacob van Vitry,
dattet een vremt vogel si,	dat is een zonderlinge vogel,
so groot datsi den man bestaen	zo groot dat ze mensen aanvallen,
ghewapint, ente doot slaen.	die gewapend zijn, en ze doden.
Hare clawen sijn so groot	Hun klauwen zijn zo groot
dat merre ute drinket ter noot,	dat men er desnoods uit drinken kan,
alse oft ute enen horne ware.	als of het uit een hoorn was.
In Sicia, horic des mare,	In Skythia, hoor ik berichten,
dat inden lande es van Endi,	dat in het land van India ligt,
lesemen dat sulc vogel si.	leest men dat zulke vogels bestaan.
In enen lande houden si daer	In een gebied bewaken ze daar
dar die toeganc es te swaer,	waar het moeilijk toegankelijk is
dart goud es ende diere steene.	een plek waar goud is en edelstenen.
Menschen comen es daer gheene	Mensen kunnen daar niet komen
want t'erst dat si sien den man	want zodra zij iemand zien
bestasine ende doodene dan.	overvallen ze hem en doden hem dan;
alse jofti ware ghemaket van Gode	alsof ze door God gemaakt waren
der vrecheit t'enen weder bode,	om de hebzucht tegen te gaan,
alset warheit wel mach wesen.	en dat kan de waarheid ook wel zijn.

Londens handschrift (uit PB)

Dar wonet .i. volc, als wijt lesen, Daar woont een volk, naar we lezen,
met enen oghen, heten Arimaspi, met maar één oog, Arimaspen geheten,
jeghen die voghel vechten si met deze vogels vechten zij
omme die mirauden die si wachten, om de smaragden die ze bewaken,
ende winnense hem af met crachten. en ze veroveren die met geweld.
De mirauden hebsi vercoren De smaragden hebben ze uitverkoren
boven allen andren, als wijt horen.

boven alle andere, naar we horen.

Men vindet dit staende, wilment souken, Men vindt dit, als men 't wil zoeken,
in de glose van Moises bouken:

in de kanttekeningen bij Mozes' boeken:

Viervoetech so sijn die vogle, Viervoetig zijn deze vogels,
ende hebben ghemaect hovet ende vlogle en hun kop en hun vleugels zijn
na den aren, maer mere so vele die van de arend, maar zo veel groter
dattet gaet al uten spele. dat het niet normaal meer is.
Achter gheliken si den lioene. Van achter lijken ze op de leeuw.
Vogle van desen doene Vogels zoals hier beschreven
segmen datter menech sij komen naar men zegt veel voor
bi den berghe van Hyperbori. in de bergen van het hoge Noorden.
Dat pard hatensi, enten man.

Ze haten het paard en de mens.

Experimentator segt nochtan Experimentator zegt bovendien
dat hi gagates, den steen, dat hij gagates, de steen,
in sinen nest hevet al in een. in zijn nest heeft liggen.
Ende dat es wel te verstane En het is natuurlijk wel zo
om eneghe bate t'ontfane. dat hij daar enig profijt van heeft.
Sone eist hem niet te rechte onsact Dus kan niet met recht ontkend worden
Got en hevet die stene ghemaect dat God die stenen heeft gemaakt
ende hem ghegheven cracht mede en ze ook hun werking gegeven
om des menschen salichede. om heilzaam te zijn voor de mens.

KB, KA 16.

Vertaling en afbeelding in Peter Burger, Het Boek der Natuur, 70.
Zie ook Medieval Bestiary.

De griffioen werd al genoemd door Herodotos.

Roemer Visscher, Sinnepoppen (1614), p. 99: "in de wercken der natueren niet ghevonden".

Afbeelding uit Jonston (1660, tekst):

Deze staat bij de vogels, een dergelijke bij de viervoeters.

De griffioen heet bij ons ook wel 'grijpvogel'. Hij wordt alleen nog aangetroffen in wapenschilden en logo's, zoals Thomas Browne al schreef:

It is also an Embleme of valour and magnanimity, as being compounded of the Eagle and Lion, the noblest Animals in their kinds; and so it is appliable unto Princes, Presidents, Generals, and all heroick Commanders; and so is it also born in the Coat-armes of many noble Families of Europe.

Zie ook: KB - Fabelachtige dieren.

Fabeldieren , Der Naturen Bloeme

Dar wonet .i. volc, als wijt lesen,	Daar woont een volk, naar we lezen,
met enen oghen, heten Arimaspi,	met maar één oog, Arimaspen geheten,
jeghen die voghel vechten si	met deze vogels vechten zij
omme die mirauden die si wachten,	om de smaragden die ze bewaken,
ende winnense hem af met crachten.	en ze veroveren die met geweld.
De mirauden hebsi vercoren	De smaragden hebben ze uitverkoren
boven allen andren, als wijt horen.	boven alle andere, naar we horen.
Men vindet dit staende, wilment souken,	Men vindt dit, als men 't wil zoeken,
in de glose van Moises bouken:	in de kanttekeningen bij Mozes' boeken:
Viervoetech so sijn die vogle,	Viervoetig zijn deze vogels,
ende hebben ghemaect hovet ende vlogle	en hun kop en hun vleugels zijn
na den aren, maer mere so vele	die van de arend, maar zo veel groter
dattet gaet al uten spele.	dat het niet normaal meer is.
Achter gheliken si den lioene.	Van achter lijken ze op de leeuw.
Vogle van desen doene	Vogels zoals hier beschreven
segmen datter menech sij	komen naar men zegt veel voor
bi den berghe van Hyperbori.	in de bergen van het hoge Noorden.
Dat pard hatensi, enten man.	Ze haten het paard en de mens.
Experimentator segt nochtan	Experimentator zegt bovendien
dat hi gagates, den steen,	dat hij gagates, de steen,
in sinen nest hevet al in een.	in zijn nest heeft liggen.
Ende dat es wel te verstane	En het is natuurlijk wel zo
om eneghe bate t'ontfane.	dat hij daar enig profijt van heeft.
Sone eist hem niet te rechte onsact	Dus kan niet met recht ontkend worden
Got en hevet die stene ghemaect	dat God die stenen heeft gemaakt
ende hem ghegheven cracht mede	en ze ook hun werking gegeven
om des menschen salichede.	om heilzaam te zijn voor de mens.
KB, KA 16.