Home | W. J. Blaeu, Tweevoudigh onderwijs | Woordenlijst
Aerdkloot - aardbol, globe
afdeeling - indeling
Almanach - kalender (1, 7)
Almucantarath - almucantarat (1, 85)
hoogtecirkel aan hemel, evenwijdig met horizon
Angulus Positionis - positiehoek (1, 49)
tussen andere plaats op aarde en eigen plaats
Antipodes - tegenvoeters (1, 19)
mensen aan de andere kant van de aarde
Aquarius - Waterman, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Pisces
Aquila - Arend, sterrenbeeld
Ara - Altaar, sterrenbeeld
Aries - Ram, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Taurus (1, 29)
ascensie - opstijging (1, 67)
rechte ascensie - rechte klimming, deel van hemelequator
vroeger in graden, nu in uren, vanaf het Lentepunt
(rechte klimming en declinatie geven samen een plaats aan de hemel)
aspunt - pool
Auriga - Voerman, sterrenbeeld
Azymuth - azimut (1, 84)
deel van horizon in graden, vanaf de meridiaan
(azimut en hoogte geven samen een plaats aan de hemel)
beelden - sterrenbeelden
beginsel - begin
bestaen - ondernemen
bekleppen - omvatten (1, 13)
blinde linien - onzichtbare lijnen (1, 154)
Bootes - Ossenhoeder, sterrenbeeld
breedte - breedte
op aarde: afstand tot evenaar in graden (1, 16)
aan hemel: afstand tot ecliptica in graden (1, 28)
breedte-circkel - instelbare halve cirkel op polen van ecliptica (2, 16)
voor de breedte van sterren; is eigenlijk een lengtecirkel (2, 32)
by aldien - ingeval
Cancer - Kreeft, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Leo
Canis Major - Grote Hond, sterrenbeeld
Capricornus - Steenbok, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Aquarius
Cetus - Walvis, sterrenbeeld
characteren - karakters, tekens
Circulus Antarcticus - zuider poolcirkel (1, 14)
Circulus Arcticus - noorder poolcirkel
Circulus Positionis - positiecirkel (1, 14, fig.)
halve cirkel, draaibaar om 2 pinnen noord en zuid
Circulus Verticalis, zie: verticael circkel
Climata - klimaatgebieden (1, 20)
stroken met steeds ½ uur verschil in grootste daglengte
Colurus - hoofdmeridiaan, jaargetijde-snede (1, 13)
contrarie - andersom
Corona Australis - Zuiderkroon, sterrenbeeld
Corona Borealis - Noorderkroon, sterrenbeeld
Crater - Beker, sterrenbeeld
Cuspis - punt waar 2 lijnen samenkomen (1, 119; Eng.: cusp)
Cygnus - Zwaan, sterrenbeeld
declineren - afwijken
declinatie - afstand tot hemelequator in graden (1, 52)
Delphinus - Dolfijn, sterrenbeeld
descensie - neerdaling (1, 67)
Dierenriem - 12 sterrenbeelden langs ecliptica (1, 24)
distantie - afstand
doenmael - toen
Draco - Draak, sterrenbeeld
Duytsch - Nederlands
dwaelder - dwalende ster, planeet (1, 22)
Ecliptica - jaarlijkse zonnebaan door Dierenriem (1, 10)
eclips - verduistering
Equator - gelijkmaker, evenaar aan de hemel
Equinoctiael - gelijknachtige, evenaar aan de hemel
Equinoctium - equinox, nachtevening; lente- en herfstpunt (1, 11)
plaats van zon op ecliptica als dag en nacht even lang zijn
Equuleus - Veulen, sterrenbeeld
even - gelijk
Evenaer - evenaar, hier: aan de hemel (1, 14)
vgl: middellyn
gaslager - waarnemer
geern - gaarne
gelegentheyt - het gelegen zijn
geleyt - gelegd
Gemini - Tweelingen, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Cancer
genaken - naderen
geseyt - gezegd
gemeen - algemeen, gewoon; gemeenschappelijk
gewest - (land)streek, gebied aan horizon
gewestcirckel - cirkel door zenit loodrecht op horizon
gins en weer - heen en weer
grootte (ster: 1e, 2e, etc.) - helderheid (1, 23, 54)
Hemelen - gebieden, steeds tussen 2 bollen (1, 28)
Herfstsnee - herfstpunt (zie ook: Equinoctium)
hert - hart
herwaert en derwaert - heen en weer
Huysen des Hemels - hemelindeling in astrologie (1, 116)
Hydra - Waterslang, sterrenbeeld
inclineren - voorover hangen
intersectie - snijpunt
Italiaense uyren - Italiaanse uren (1, 100)
uren geteld vanaf zonsondergang
kloot - bol, globe
kromstreeck - baan van schip met constante kompaskoers (1, 156)
heet nu: loxodroom (Gr. loxos - schuin, dromos - loop)
Leo - Leeuw, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Virgo
lengde - lengte
op aarde: afstand langs evenaar in graden (1, 16)
aan hemel: afstand langs ecliptica in graden (1, 28)
Lentsnee - lentepunt (zie ook: Equinoctium)
Libra - Weegschaal, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Scorpio
lichter om verstaen - gemakkelijker te begrijpen
Lupus - Wolf, sterrenbeeld
Lyra - Lier, sterrenbeeld
Meridiaen - meridiaan (1, 6)
cirkel door polen en zuidpunt
middach, middagh - het midden van de dag
middaghcirckel - meridiaan op aarde
middellyn - evenaar op aarde (1, 14)
myl - mijl; Duytsche myl: 7,4 km (2, 29)
nadien - aangezien
Nadir - nadir, hemelpunt recht onder je (1, 9)
Neurenberghse uyren - Neurenbergse uren (1, 102)
uren geteld vanaf zonsopgang
oirt - oord, plaats
onderstaen - ondernemen (2, 51)
ongelycke uyren - ongelijke uren (1, 102)
12 uren overdag, 12 uren 's nachts
onroerlyck - onbeweeglijk
obliqua - schuin (bij Sphaera)
Ophiuchus - Slangendrager, sterrenbeeld
parallel - breedtecirkel, evenwijdig met evenaar
Pisces - Vissen, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Ram
Piscis Austrinus - Zuidervis, sterrenbeeld
planeet - dwalend hemellicht (1, 22)
Saturnus, 
Jupiter, 
Mars, 
Venus, 
Mercurius,
Zon, 
Maan
planeet-uyren - ongelijke uren (1, 106)
Primum Mobile - eerste beweger (1, 28)
gezien als oorzaak van dagelijkse beweging aarde
Quadrans altitudinis, zie: verticael circkel
ook: Quarta altitudinis
quadrant - cirkelsector van 90°
radien - stralen
ras - snel
reclineren - achterover hangen
roerlyck - beweegbaar
Sagitta - Pijl
Sagittarius - Schutter, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Capricornus
Scorpius - Scorpio, Schorpioen, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Sagittarius
seylnaelde - kompasnaald
sfeer - zie Sphaera
Sichteynder - horizon (1, 31)
slangtreck - spiraal
slincker - linker
Solstitium - zonnewende; zomerpunt en winterpunt (1, 30)
zon op keerkring (tropicus) in Kreeft of Steenbok
Sondaghletter - zondagsletter (1, 7)
letter van de eerste zondag van het jaar, met A voor 1 jan.
spatie - ruimte
spelle - speld
Sphaera - open hemelglobe, van ringen (fig.)
recta: polen op de horizon (1, 41)
parallela: as loodrecht op de horizon
obliqua: schuin
substilare lini - lijn onder de stijl (van zonnewijzer)
superficie - oppervlak
t'elcken reyse - elke keer, telkens
tafel - tabel
Taurus - Stier, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Gemini
teecken - teken, deel van ecliptica (1, 12)
bv: teken van Ram in beeld van Vissen (afb. Bayer)
ten eynde - aan het eind
Topbooch, zie: verticael circkel
Triangulum - Driehoek, sterrenbeeld
Tropicus Cancri - kreeftskeerkring, 23½° N van evenaar (1, 13)
Tropicus Capricorni - steenbokskeerkring
Ursa major - Grote Beer, sterrenbeeld
Ursa minor - Kleine Beer, sterrenbeeld
uyrcirckel - uurcirkel (1, 13)
ring op poolas, verdeeld in 24 uren (met wijzer)
variatie - kompasafwijking van geografisch noorden (1, 161)
heet nu: declinatie
veerheyt - verheid, afstand
verbey - wacht
verdichten - uitdenken
vergesicht - telescoop (1, 27)
verkeert - omgekeerd
verscheyden - verschillend
versieren - verzinnen
verticael circkel - vertikaalcirkel (1, 9, fig.)
cirkelboog van zenith naar horizon
Via Lactea - Melkweg
Virgo - Maagd, sterrenbeeld van Dierenriem
bij het teken 
Libra
voege - wijze
zulcker voegen - op zo'n manier
voldoen - vervullen
vont - vondst
voorsz., voorseyde - eerder genoemde
wesentlyck - echt
winckelhaeck - winkelhaak: L-vormig gereedschap voor rechte hoek
klootsche winckelhaeck - driedimensionle winkelhaak
(zie figuur, links onder: gnomo sphaericus)
winckelrecht - loodrecht
Zenith - zenit, hemelpunt recht boven je (1, 9)
zeylnaelde - kompasnaald
Zeylsteen - magneetsteen
zeylstreeck - vaarrichting, koers
Zodiaeck - zodiak, Dierenriem (1, 10)
Zie ook de woordenlijst bij Isack Beeckman.
Home | W. J. Blaeu | Woordenlijst (top)