HUG 45-047
Pen , wagen , bloemkool , wonder-schrick , kleuren , valtijd , kijkers , toverlantaarn
|
. . . J'escris tout cecy avec une plume de verre, qui est une nouvelle invention et fort commode, par ce que la pointe de ces plumes ne s'use point, que l'encre ne les gaste pas, et qu'elles escrivent a tous sens, ce qui est encore fort propre pour desseigner. Je tascheray de vous en faire avoir par quelque occasion. |
. . . Ik schrijf dit alles met een pen van glas, een nieuwe uitvinding en zeer gemakkelijk, omdat de punt van deze pennen niet slijt, de inkt ze niet bederft, en omdat ze in elke richting schrijven, wat ook heel geschikt is voor tekenen. Ik zal trachten je bij gelegenheid er wat van te doen toekomen. |
|
. . . J'ay enfermè dedans . . . 2 plumes de verre pour vous, dont l'une seulement est assez bonne, n'en ayant pu avoir d'autres parce que je ne scay ou demeure celuy qui les vend. mais c'est principalement pour vous en faire veoir la forme, qu'il vous sera aisè d'imiter si vous n'avez pas tout a fait oubliè ce noble mestier. . . . Il me semble aussi que l'encre en coule mieux, et je ne me sers jamais plus de ces autres. Pour estre bonnes il faut que la pointe en soit encore plus longue que n'est celle de la bleue que je vous ay envoiée a fin que l'encre s'y tiene mieux et en plus grande quantitè. |
. . . Ik heb ingesloten ... 2 glazen pennen voor jou, waarvan aleen de ene goed genoeg is, ik kon geen andere krijgen omdat ik niet weet waar diegene woont die ze verkoopt. Maar het is voornamelijk om je de vorm ervan te laten zien, die je makkelijk zult kunnen namaken als je deze edele kunst niet geheel vergeten bent. . . . Het lijkt me ook dat de inkt beter vloeit, en ik gebruik die andere nooit meer. Om goed te zijn moet de punt nog langer zijn dan die van de blauwe die ik je heb gestuurd, opdat de inkt er beter in houdt en in grotere hoeveelheid. | |
|
. . . Dimanche susdit se fit aussi l'essay de la machine pour la Poste, le Roy l'ayant fait venir au bois de Bologne, ou il la fist courrir longtemps, luy mesme estant dedans, |
. . . Zondag [3 febr.] werd ook de test van de Postwagen [<,>] gehouden, de Koning had hem naar het Bois de Boulogne laten komen, waar hij hem een lange tijd liet rijden, hij zat er zelf in, |
| et en fust fort satisfait, et sur tout de ce qu'il trouua qu'on ne la pouuoit faire verser, quoyque Monsieur de Villequier qui monta sur le cheval et d'autres apres luy, fissent pour cela tous leurs efforts possibles, la trainant par des chemins, ou ils avoient peine a passer avec le cheval. Le Roy veut qu'on en fasse une pour tenir deux personnes, et c'est a quoy Messieurs les inventeurs sont occupez maintenant. ces deux personnes seront a costè l'un de l'autre, et il faudra alors 2 chevaux l'un derriere l'autre. | en hij was er zeer tevreden over, en vooral over het feit dat men hem niet kon laten omslaan, hoewel de heer de Villequier, die het paard besteeg (en anderen na hem), daarvoor alles deden wat ze maar konden, door hem over wegen te trekken waar ze moeite hadden te paard te gaan. De Koning wil dat er een wordt gemaakt voor twee personen, en hiermee zijn de Heren uitvinders nu bezig; die twee personen zullen naast elkaat zitten, en er zijn dan 2 paarden nodig, het ene achter het andere. |
| J'ay pris grand plaisir a lire vostre relation exacte de la suite du Rapt, et l'ay communiquee al Signor Padre et a plusieurs de mes amis. . . . | Ik had veel genoegen bij het lezen van je nauwkeurige verhaal over het vervolg van de Schaking*), en ik heb het meegedeeld aan Signor Padre en aan verscheidenen van mijn vrienden. . . . | |
|
*) Zie de brieven No. 1220 [Susanna (20 maart), n.8: "het enleveren van de arme Juffrouw Orleans"] en No. 1222 [Philips D. (27 maart), "la Donsella Rapita est de retour"]. | ||
|
. . . Je vous prie de m'envoier par le premier ordinaire de la greine de choux de toute sorte, Savoykool, Blomcool, rodekool et s'il y en a d'autres encore. La cousine Zuerius (a qui je vous prie de faire mes baisemains) scaura vous les indiquer. C'est pour une de mes bonnes amies, c'est pourquoy je ne voudrois pas que vous l'oubliassiez. |
. . . Ik verzoek je mij met de eerste gewone post te sturen zaad van allerlei soorten kool, savoyekool, bloemkool, rode kool en wat er nog meer is. Nicht Suerius [<] (aan wie ik je verzoek mijn groeten over te brengen) zal ze je kunnen aanwijzen. Het is voor één van mijn goede vriendinnen, daarom zou ik niet willen dat je het vergeet. |
| . . . cette voiture . . . pour en pouvoir parler de propre experience, j'ay estè ces jours passez avec l'Inventeur à 4 lieues d'icy a un village qu'on appelle Malnou, luy estant dans la machine en allant et moy en revenant, et galoppants tousjours, de sorte que sans le retardement qu'apportoit le passage de la Marne, nous contions d'avoir fait ce chemin en une heure de temps et fort commodement, a moitiè chemin nous changeames de cheval, et je remarquay que le dernier que j'eus, faisoit aller la chaise plus doucement que l'autre, qui galoppoit fort rudement. de sorte qu'il y a quelque difference en cela, mais toutefois quelques rudes qu'ils soient, l'on ne laisse pas d'estre encore fort a son aise. Sur tout la seurtè ou l'on est de ne pouvoir verser est belle et considerable, car aux mesmes endroits ou nous avions estè fort pres de tomber avec le carosse il n'y en avoit pas la moindre apparence pour la machine. Et il est constant que dans de chemins rabotteux et sur le pavè elle est incomparablement plus douce que les meilleurs carosses. J'eus le plaisir d'en rencontrer quelques uns a 6 chevaux sur le chemin de Vincennes, que je passay facilement et les laissay bien loin derriere. | . . . deze wagen [<,>] . . . omdat ik er uit eigen ervaring over kan spreken, ik ben onlangs met de Uitvinder*) naar een dorp geweest op 4 mijl van hier, dat men Malnou noemt, en daarbij was hij op de heenweg in de 'machine' en ik op de terugweg, en steeds in galop, zodat we rekenden, zonder de vertraging die de oversteek van de Marne bracht, deze weg afgelegd te hebben in een uur tijd en zeer gerieflijk. Halverwege wisselden we van paard, en ik merkte op dat het laatste dat ik had de stoel rustiger deed gaan dan het andere, dat zeer ruw galoppeerde; zodat daarin enig verschil is, maar hoe ruw ze ook zijn, men blijft toch nog zeer op zijn gemak. Vooral de veiligheid waarin men is om niet omgeworpen te kunnen worden is mooi en van belang, want op dezelfde plaatsen waar we met de karos er zeer dichtbij geweest waren om te vallen, was er met de 'machine' geen schijn van kans op. En het staat vast dat het op hobbelige wegen en op plaveisel onvergelijkelijk veel rustiger is dan de beste karossen. Ik had het genoegen er enkele met 6 paarden aan te treffen op de weg naar Vincennes, die ik gemakkelijk passeerde en heel ver achter me liet. | |
|
*) Artus Gouffier, hertog van Roannes [<]. [ Een zekere de la Grugere wordt genoemd als uitvinder (Encycl.) en het privilege was in handen van Pierre de Perrien, markies van Crenan (een kennis van Gouffier, zie Carosses à cinq sols) die op 26 juli een brief met veel details aan Huygens stuurde. Zie ook: 'The Parisian omnibus of the seventeenth century', in The gentleman's magazine, vol. 157 (1835) 475-480 en Jean-François Gauvin, Habits of knowledge (2008) 260-280.  Huygens heeft enkele malen zo'n 'chaise' of sjees getekend (rechts: XXII, 203, 1665?). Die van Crenan had waarschijnlijk langere bomen (p. 7: veel ruimte nodig bij het keren), vgl. de eerste tekening van 6 aug. 1666. [>] Gebruik als postwagen wordt door Christiaan genoemd op 9 dec. 1663, aan Moray: IV, 461 en al eerder (6 dec.) door Susanna Huygens:] maer wat heerlijcker inventie is dat. de courir la Poste en Chaise. ick wou dat m'en die practijck hier te Lande oock in 't werck stelde, ick vloog te post het heele Landt door. maer schrijf mij toch eens of m'en Elck alleen sit of met sijn beijen, anders dunckt mij sou de wechg vrij wat lang vallen als m'en niet te praeten sou hebben. | ||
|
. . . Le Phaenomene que vous me depeignez n'a pas estè observè icy, mais les lettres d'Angleterre nous apprennent, qu'il a estè veu là, en mesme temps qu'en Hollande; d'ou il est manifeste qu'il a estè fort haut dans l'air. Ie me souviens d'en avoir veu un de cette sorte estant a la Haye, mais qui ne paroissoit que fort petit, et se separa en deux, comme ce dernier en 3. |
. . . Het Verschijnsel*) dat je voor me afschildert is hier niet waargenomen, maar brieven uit Engeland melden ons, dat het daar is gezien, op dezelfde tijd als in Holland; waaruit duidelijk is dat het heel hoog in de lucht was. Ik herinner me er zo een te hebben gezien toen ik in Den Haag was, maar dat scheen maar heel klein, en verdeelde zich in tweeën, zoals dit laatste in 3. | |
|
*) Op 29 april ... verscheen in de Nederlanden een lichtende bol met staart, die ontplofte. 
[ Zie 'Van de Pestilentie', op het pamflet 'Afbeeldinge en Beschrijvinge van de drie aenmerckens-waerdige Wonderen in den jare 1664. t'Amsterdam en daer ontrent voorgevallen': "... op den 29. April deses jaers 1664, een schrickelijck en schielijck Vuur sich vertoonde aen den Hemel, inde gedaente / eerst van een gloejende Kogel, welcke sich in een groote lange strael / die een groot bleeck licht maeckten / uytgaf; in den avont omtrent de klock acht uyren". Dezelfde figuur in: Tobias van Domselaer, Beschryvinge van Amsterdam, 1665, p. 416-417, met: "omtrent acht uuren ... een vurige kloot, die hem aan korte dicke stralen verspreidende, scheen ... neder te vallen ... gevende een seer bleek doch helder licht van sich, in de gedaante van vlammen." Gevonden via: Leo Noordegraaf, Gerrit Valk, De gave Gods (Amst. 1996), p. 107; en: J. Buisman, Duizend jaar weer, 4 (Franeker 2000), p. 588.]  [ De genoemde bolide staat ook vermeld in een oud doopboek. Nieuwe Leidsche Courant, 11 aug. 1977, p. 11: "In het jaar 1664 den 29 april des avonts omtrent acht uren is aen de lucht een ongemeen schrickelijck vier gesien ... rijsende in het zuydoosten". Deze bolide komt niet voor in de lijst van François Arago, Astronomie populaire, 1857, T. 4, p. 242.] | ||
|
. . . Or J'ay rencontré icy un gentilhomme qui a veu en flandres un homme qui a un secret pour la trempe de fer, (Je dis de fer sans y comprendre l'acier) qu'il le scait rendre si dur que la lime n'y scauroit toucher, et que la rouille ne sy attachera iamais. J'ay veu un platine d'harquebuse de sa façon, qui a este gardée plusieurs mois dans du cuir salé, apres avoir esté mouillié avec toutes les liqueurs qui font rouiller le fer, sans que la rouille y ait mordu en façon du monde. |
. . . Nu heb ik hier een heer*) ontmoet die in Vlaanderen iemand heeft gesproken die een geheim heeft voor het harden van ijzer (ik bedoel ijzer, staal niet inbegrepen): dat hij het zo hard kan maken dat de vijl er geen vat op zou kunnen hebben, en dat er nooit roest op zou komen. Ik heb een zo gemaakte geweergrendel gezien, die verscheidene maanden is bewaard in gezouten leer, na te zijn bevochtigd met alle vloeistoffen die ijzer doen roesten, zonder dat hij maar ook enigszins door roest was aangetast. | |
|
*) Captain Silas Taylor, lid van de Royal Society. Tijdens de zitting van 6 juli 1664 (16 juli nieuwe stijl) sprak hij over deze methode om ijzer tegen roest te beschermen. [ Zie Th. Birch, The history of the Royal Society of London I (1756), p. 448.] | ||
| Je crois que dans peu de iours elle sera, ou à moy, ou à nostre Societé. Et Je pretends mettre Monsieur du Son (ce diable d'ingenieur qui a fait ce bateau merveilleux, ou plustost chimerique à Roterdam) et tous ceux qui se meslent de telles curiositez, en besogne, pour en trouver le secret, que celuy de Flandres n'a pas voulu communiquer pour chose du monde. | Ik denk dat ik, of onze Society, die manier over enkele dagen zullen krijgen. En ik wil meneer Du Son*) (die duivel van een ingenieur, die in Rotterdam die wonderlijke boot heeft gemaakt, of eerder een hersenschim°)), en allen die zich met dergelijke curiositeiten inlaten, aan het werk zetten om het geheim ervan te vinden. Die van Vlaanderen heeft het voor niets ter wereld willen meedelen. | |
|
*) D'Esson, 'seigneur d'Aigmont', was een Franse ingenieur-wiskundige en graveur, geboren in 1604. In 1653 kwam hij op aanbeveling van ambassadeur Boreel naar Holland. Men zei dat hij rijk was en 16000 gulden per jaar had uit te geven. Zijn naam was hier nauwelijks bekend, op gravures van zijn schip komt voor: Sieur de Lisson, Duson, Desson, van Son [nu vaak: Du Son; zie over hem ook p. 227 (calèche), p. 379 (lenzen slijpen) en T. VI, p. 8 (horloge)].
°) De "Oorlogs-Blixem ter zee" was 76 voet lang en 7 voet breed, had 2 kielen en een platte bodem; voor en achter was er een lang uitsteeksel, gewapend met staal. Het schip had geen zeilen maar werd aangedreven door een enorme veer, gekoppeld aan een schroef, 8 uur lang; het was bedekt met 21000 pond ijzer. D'Esson dacht 15 mijl per uur te kunnen varen, en zei dat hij zo zeker van zijn zaak was dat hij geen proeven wilde doen; men zei dat het schip hem al 30000 gulden had gekost. De lancering zou eerst eind oktober 1653 plaats vinden, maar het schijnt er niet van te zijn gekomen. Van het 'malle schip' bestaan verschillende platen.  'Perfecte afbeeldinge van 't wonderlycke schip gemaakt tot Rotterdam. 1653' Gedrukt t'Amsterdam ... (groter) [ Met onderstaande tekst ] Den Inventeur van dit Schip neemt aan in een dach hondert Scheepen te verdistrueeren, geen vuur, geen Koegel, geen Storm, geen onweer of baaren kunnen hem verhinderen, ten zy dat het Godt de Heere beliefde te willen doen. Al meenen de Schepen die inde havens leggen vry te syn, soo sal het maar ydelheit wesen, want hy sal over al by kunnen komen. al waar 't dat hy genomen wiert met verraat want anders ist onmogelyck, soo soude het van niemant anders kunnen geregeert worden als van hem; waar door het met recht een Blixem van de See mach genoemt worden. Hy wil daar mede in ses weecken naer Oost-indien te vaaren. En op een dach naa Vranckryck heen en weer te vaaren. Ia vermach daar soo snel mede loopen als een vogel kan vliegen.Platen: a) Wonderen en Mirakelen. Welcke doen sal het vreemde, noyt diergelijcke Gesiene Rotterdams Zee-Schrick ... geinventeert door ... le Sieur de Lisson ... tot Rotterdam ... alwaer het toekomende Donderdagh den 20. November deses Jaers 1653. sal in het water loopen, en sijn eerste Proefstuck doen in de Mase. Tot Rotterdam, Gedruckt by Pieter Flipsen, Boeckverkooper by 't Princen-Hoff. 1653. in-4o.[ Joh. Muller (<), Theses mathematico-physicae, Heid. 1656, Thesis IX: Het is onmogelijk dat een schip, waarmee we de grote oceanen kunnen oversteken, door mechanische kracht met zo'n grote snelheid kan worden voortbewogen, als door wind die in de zeilen blaast; en daarom heeft de heer Douson dit in Rotterdam tevergeefs geprobeerd, wat ook de uitkomst heeft geleerd.[ Zie: M. Keblusek, 'Keeping it secret: The Identity and Status of an Early-Modern Inventor', in History of Science, vol. 43, p. 37-56. Een tekening komt nog voor in: Cornelis van Yk, De nederlandsche scheepsbouw-konst open gestelt, 1697. Zie ook: G. Schott, Technica curiosa (1664), 387-390, fig.]. | ||
| Il y a 8 jours qu'on m'apporta en mon hermitage a une lieue d'icy deux livres de vostre part et une lettre du 5e de ce mois. . . . | 8 dagen geleden bracht men mij in mijn buitenplaats*) op een mijl van hier twee boeken van u afkomstig en een brief van de 5e van deze maand. . . . | |
|
Je n'ay pas encore regardè attentivement le livre des Epoches du Roy Indien, en ayant estè detournè par le livre des Couleurs de Monsieur Boile, que je receus en meme temps. . . . A ce qu'il a remarquè de la couleur que fait paroitre l'eau quand elle est extremement mince, comme dans les bulles que font les enfans, il y a à adjouter une experience dont je croy vous avoir parlè, qui est de deux petits morceaux de verre d'un miroir plat, qui estant fortement pressez l'un contre l'autre soit qu'il y ait de l'eau entre deux ou rien que l'air, font veoir toutes les couleurs de l'Iris. |
Ik heb nog niet met aandacht het boek der Epochen van de Indische koning°) bekeken, ervan afgehouden door het het boek over Kleuren van meneer Boyle, dat ik tegelijkertijd ontving. . . . Bij wat hij opmerkt over de kleur die water doet verschijnen wanneer het uiterst dun is, zoals in de bellen die kinderen maken #), is toe te voegen een ondervinding waarover ik naar ik meen met u gesproken heb, namelijk die van twee stukjes glas van een platte spiegel die, als ze sterk tegen elkaar gedrukt zijn, of er nu water tussen zit of alleen lucht, alle kleuren van de regenboog laten zien. | |
| Cet organiste aveugle de qui il fait mention, a estè autrefois icy a la Haye, et je me souviens bien que nous descouvrismes toutes ses fourberies tant au jeu des Cartes, qu'il marquoit toutes avec un plis differant, qu'au discernement des couleurs au quelles il ne connoissoit rien quand un certain frere qu'il menoit avec luy n'estoit pas present. Je voudrois bien que Monsieur Boile interrogeast son autheur touchant cette particularitè, a scavoir s'il estoit luy seul avec l'aveugle lors qu'il manioit ces rubans, car je ne voy pas que cela est exprimè dans sa relation. | Die blinde organist van wie hij melding maakt [p. 42-49], is vroeger hier in Den Haag geweest, en ik herinner me goed dat wij al zijn bedrog ontdekten, zowel met het spel met Kaarten, die hij allemaal merkte met een verschillende vouw, als bij het onderscheiden van kleuren, waarvan hij niets herkende wanneer een bepaalde broeder die hij met zich bracht niet aanwezig was. Ik zou wel willen dat meneer Boyle de zegsman ervan ondervroeg over deze bijzonderheid, te weten of hij met de blinde alleen was toen hij die linten in handen had, want ik zie niet dat dit in zijn verhaal is uitgedrukt. | |
*) Hofwijck dichtbij Voorburg, het buiten van vader Constantijn Huygens. Hij was ernaar uitgeweken wegens de pest. °) Ulugh Beg of Ulug Bey.
| ||
|
. . . J'attens tousjours la description de la machine de Monsieur Hook, et cependant il m'en est venu une en la fantaisie pour le mesme usage, dont voicy la figure. |
. . . Ik verwacht nog altijd de beschrijving van het toestel van meneer Hooke, en ondertussen is er een voor hetzelfde gebruik in mijn fantasie opgekomen, zie de figuur*). |
| ABCDEFGS est une planche dont la partie DEFG est coupée. le pendule est HK que je prendray fort petit environ d'un pouce pour marquer les 1/6 d'une seconde. le plomb de ce pendule H est traversée d'un stile ou eguille. |
| ABCDEFGS is een plank waarvan het deel DEFG is uitgesneden. De slinger is HK, die ik zeer klein zal nemen, van ongeveer een duim om 1/6 van een seconde aan te geven. Door het lood H van deze slinger gaat een stift of naald. |
| ML est une raye de papier ou parchemin qu'il faut concevoir longue de 3 ou 4 pieds et a la quelle est attachee en bas la cheville MP, qui passe librement a travers du plomb O, et en bas aboutit a un petit plomb P. | ML is een strook papier of perkament die men zich 3 of 4 voet lang moet voorstellen en waaraan onderaan de haak MP is vastgemaakt, die vrij door het lood O heen gaat, en onderaan uitkomt op een loodje P. | |
| On lache en mesme temps le plomb O, et celuy du pendule H, en coupant un filet attachè a tous les deux, et lors que O est tombè jusqu'en P, que l'on met si bas qu'on veut, il attire vers en bas la raye du papier ML; qui en passant recevra d'un costè ou d'autre une marque de l'eguille qui perce le pendule H, la quelle il faut noircir pour cela. Et ainsi l'on scaura precisement par combien d'espace aura descendu le plomb O dans un certain temps, connu par le nombre de vibrations du pendule HK. | Men laat tegelijkertijd het lood O, en dat van de slinger H, los door een draadje door te knippen dat aan beide vastzit, en als O valt tot P, die men zo laag zet als men wil, trekt hij de strook papier ML omlaag; die aan de ene of de andere kant onder het gaan een merk moet krijgen van de naald die de slinger H doorboort, welke daartoe gezwart moet worden. En zo zal men precies weten over welke afstand het lood O omlaag gegaan is in een bepaalde tijd, bekend door het aantal slingeringen van HK. | |
|
[ *) Vgl. de figuren in XVII, p. 282-3.] | ||
| Machine pour mesurer la vistesse des Corps descendants. | Toestel voor het meten van de snelheid van vallende lichamen. |
A. une rouë de bois à l'essieu de laquelle est fixé le bout de la pendule BC, laquelle bat les demisecondes. DE. un Ressort fixé en D et ayant à E une pointe capable d'arrester le mouvement de la rouë et de la pendule lors que le Ressort est lasché, ou libre. FG un morceau de bois qui tourne sur un pivot à G. ayant un trou au bout F pour y attacher par une petite chorde, le corps dont on veut mesurer la vistesse, en descendant, et ayant en E une dent pour bander le ressort. | A is een houten wiel, aan de as waarvan het eind van de slinger BC is vastgemaakt, die halve seconden slaat. DE is een veer, vastgezet in D en met bij E een spitse punt die de beweging van het wiel en van de slinger kan stilzetten wanneer de veer losgelaten wordt, of vrij is. FG is een stuk hout dat draait om een spil bij G, met een gat aan het einde F om er met een draadje het lichaam aan vast te maken, waarvan men de snelheid bij het vallen wil meten, en met bij E een tand om de veer te spannen. |
| La balle de plomb (par exemple) estant attachee en F par une chorde ou ficelle de la longueur requise, on prend la balle et le bout de la pendule et on les tient a la Hauteur qu'il faut, et puis laschant la balle et la pendule ensemble on comte les vibrations jusqu'a ce que la balle estant au bout de la chorde en bas, la chorde en tirant le bois F lasche le ressort qui donnant sur le bord de la Rouë l'arreste tout court dans l'instant. Et la limbe de la rouë estant divisée en sorte qu'on y peut compter les minutes troisiesmes selin les marques et les nombres qui y sont appliquez, on scait en combien de minutes secondes et troisiesmes la balle aura descendu. | Als de loden kogel (bij voorbeeld) met een draad of touwtje van de vereiste lengte aan F is vastgemaakt, neemt men de kogel en het eind van de slinger en houdt ze op de juiste hoogte, en dan laat men de kogel en de slinger beide los en telt de slingeringen totdat de kogel aan het eind van de draad beneden is, en de draad door aan het hout F te trekken de veer loslaat, die op de rand van het wiel komt en het in een ogenblik stilzet. En daar de rand van het wiel zodanig verdeeld is dat men daarop zestigste delen van een seconde kan tellen volgens de erop aangegeven strepen en getallen, weet men in hoeveel seconden en delen ervan de kogel is gevallen. | |
| Or, pour faire les excursions de la pendule tousiours egales, on a adiousté à cecy une rouë de rencontre avec un contrepoids qui la tourne. Vous iugerez bien quelle est l'exactitude de cette Machine en la considerant. | Om nu de uitwijkingen van de slinger steeds gelijk te maken, heeft men hieraan toegevoegd een schakelrad met een contragewicht dat het doet draaien. U zult wel oordelen wat de nauwkeurigheid van dit toestel is door het te bekijken. | |
|
*) Aanhangsel II bij No. 1268. Deze kopie is van R. Moray. | ||
|
. . . La machine pour la refraction des liqueurs de Monsieur Hook . . . L'autre machine pour mesurer le temps des cheutes est aussi fort ingenieuse, mais je voy quelques divisions sur le cercle attachè au pendule, les quelles je voudrois bien scavoir comment elles sont prises; car je croiois les scavoir seul jusqu'icy. cependant sans les avoir au juste la machine n'est pas complette, et remarquez encore que pour les avoir il faut presupposer la proportion certaine de l'accroissement des vitesses la quelle l'on veut chercher ou examiner par cette machine; ce qui n'est pas ainsi dans la miene. |
. . . Het toestel voor de lichtbreking van vloeistoffen van meneer Hooke [fig.] . . . Het andere toestel om valtijden te meten is ook zeer vernuftig, maar ik zie enkele verdelingen op de cirkel die aan de slinger vastzit, waarvan ik wel zou willen weten hoe ze genomen zijn; want ik dacht tot nu toe de enige te zijn die ze kent. Zonder ze precies te weten is het toestel echter niet compleet, en merkt u nog op dat om ze te krijgen het nodig is te vooronderstellen de vaste verhouding van de groei der snelheden, die men met dit toestel wil achterhalen of onderzoeken; wat niet zo is in het mijne [<]. |
| Je vous aurois plustot fait response sans que Jattendois que ljmpression qu'on fait de mon escrit sur la jonction des mers fust paracheve pour vous en envoyer un Exemplaire en mesme temps, mais puis quon ne m'en a point encores envoyé & que je ne scay quand il sera achevé djmprimer Je ne differeray plus a vous escrire et premierement des lunettes de Campani dont Je voys bien que Monsieur vostre pere vous a dit plus de merveilles quil ny en a. . . . | Ik zou u eerder antwoord hebben gegeven als ik niet had gewacht op voltooiing van het drukken dat men doet van mijn geschrift°) over de verbinding van de zeeën, om u tegelijk een exemplaar te sturen, maar daar men mij er nog niets van heeft gestuurd en ik niet weet wanneer het gedrukt zal zijn zal ik het niet meer uitstellen u te schrijven, en ten eerste over de kijkers van Campani waarvan ik wel zie dat meneer uw vader u meer wonderen verteld heeft dan er zijn. . . . | |
|
[ *) Niet 1662 zoals aangegeven in deel IV. Zie XIII, 601 (noot 7) en brieven van Huygens: V, 129 en 161.] °) Advis et Sentiments ... sur la jonction des mers Océane et Méditerranée par les rivières d'Aude et Garonne [1665, over het plan voor een 'Canal du Midi'; bespreking in Phil. Trans. 1665, p. 41 (zie ook 1669-70, p. 1123); vermelding in: A.-Fr. Andreossy, Histoire du canal de Midi (1804), p. 512, zie p. 5, 16]. | ||
| Pour ce qui est maintenant du travail au tour dont vous me demandez mon advis. . . . donner la figure au verre . . . vous scaurez pourtant quil y a plus de 25 ans un Conseiller de nevers inventa une machine . . . layant prie Il me l'envoya en effect & Je lay tousjours eüe dans mon grenier despuis sans m'en estre jamais servy . . . | Wat nu betreft het werken met het slijptoestel waarover u mijn mening vraagt. . . . de vorm geven aan het glas . . . u zult toch weten dat meer dan 25 jaar geleden een raadgever van Nevers*) een toestel uitvond . . . toen ik het hem vroeg stuurde hij het inderdaad naar mij op en ik heb het sindsdien steeds op mijn zolder gehad zonder het ooit te hebben gebruikt . . . | |
| Il y en avoit aussi une autre machine pour les Caves . . . que moy Je nay pas le loisir de travailler elles demeurent la toutes deux. Monsieur Auzout mayant donc ouy dire autres foys cela | Er was ook een ander toestel voor in een kelder°) . . . dat ik niet de tijd heb om eraan te werken, blijven ze allebei daar. Toen meneer Auzout me dat onlangs dus eens had horen zeggen | |
|
*) [Add. V, 621:] Monsieur de Meru (zie No. 1273, noot 9) [zie ook II, 547: Const. Huygens aan Mersenne, 1646.] [ In Auzout's hieronder genoemde Lettre (13 Oct. 1664) staat op p. 2: "un Tour qu'inventa, il y a plus de 15. ans, Monsieur de Meru Advocat du Roy de Nevers", met beschrijving, is nu bij "nostre curieux Amy Monsieur Petit"]. [ °) Een projectietoestel of toverlantaarn.] | ||
| & que Javois cette machine m'en a demandé la Construction que Je luy ay donné pour en parler dans quelque response quil a fait a la lettre de Campani. . . . | en dat ik dit toestel had vroeg hij me naar de bouw ervan, die ik hem gaf om het erover te hebben in een antwoord dat hij heeft opgesteld op de brief van Campani*). . . . | |
| Je suis apres a en faire travailler un mais il me trompe tousjours a propos de travail & de lunettes. mandez moy sil vous plait la grandeur & proportion des deux verres que vous mistes & que vous jugez quil fault mettre a cette lanterne de peur. . . . je vous prie de me mander quelle estoit la Construction de tout vostre lanterne & toutes ses dimensions. | Ik ben bezig er een te laten maken maar het ontbreekt me steeds aan tijd en aan kijkers. Bericht me alstublieft de grootte en verhouding van de twee glazen die u er in deed en die volgens u in deze schriklantaarn gezet moeten worden. . . . ik verzoek u mij te berichten hoe de bouw van heel uw lantaarn was en alle afmetingen ervan.°) |
|
*) Adrien Auzout, Lettre a Monsieur l'Abbé Charles, sur le Ragguaglio di nuove osservazioni de Giuseppe Campani, 1665. [Ragguaglio (1664), fig.] [ Ook in Hist. de l'Acad. T. 7 (1729) p. 1-; Auzout en Hooke in Phil. Trans. (1665) Numb. 4 p. 55-68.] [ °) Huygens' antwoord (concept, V, 161) komt overeen met wat hij in 1662 schreef: hij weet het niet meer.] |
