Chr. Huygens, parels uit brieven 1663

Kwikbuis , Horrocks , verhandelingen , kijkers , Marianne , pruik , Royal Society , maanglobe , spoken , jaargeld

Parels uit brieven 1663

Oeuvres Complètes IV, 1662-63

R. Moray aan Christiaan Huygens

19 januari 1663.
Antwoord op No. 1080, 1083. Huygens' antwoord: No. 1097.

[ 298 ]

. . . Quant a l'hypothese du mouvement interieur des parties des corps J'en suis de mesme advis que vous, et pour ce qui est de cette experience de Linus touchant le Tube de

qui pend au doigt, nous l'avons faite, et trouvons que non seulement il s'y attache pendant que le Tuyau est enfoncé dans le

qui est en bas, plus avant qu'il ne seroit si l'on l'y laissoit en liberté, et vuide, mais il ne quitte pas le doibt, mesme jusqu'a ce qu'on l'esleve tout a fait hors du

quoy que le mouvement se fasse fort lentement.

. . . Aangaande de hypothese over de inwendige beweging van de delen van lichamen, ik ben van dezelfde mening als u, en over die proef van Line [<,>] betreffende de kwikbuis die aan de vinger hangt, we hebben hem gedaan, en vonden dat hij er niet alleen aan vast zit terwijl de buis verder in het kwik eronder is gestoken, dan hij zou zijn als men hem erin vrij zou laten, en leeg, maar hij laat de vinger niet los, zelfs totdat men hem geheel buiten het kwik opheft, ook al gaat de beweging heel langzaam.

N^o 1095.

A. Bruce aan Christiaan Huygens

26 januari 1663.

[ 301 ]

Jf J hade bethought my self (last tyme J did write) that yow understand so perfectly the English language J hade neither put yow nor my self to the trouble we were at, yow to unterstand my ill french & J to write it. . . .		Als ik had bedacht (de laatste keer [12 jan.] dat ik schreef) dat u de Engelse taal zo volmaakt begrijpt, dan had ik noch u, noch mezelf de moeite aangedaan die we hadden, u om mijn slechte Frans te begrijpen & ik om het te schrijven. . . .
. . . They desyrd of me an accompt of what is performed by mills in Holland either wind mills or water mills and so farre as J could remember J gave them a list of all the sorts that J hade seen but wold not undertake to give any descriptione of them. Yet they prayed me to strive to get one for them so that if yow could persuade Monsieur Bleau to write a description of them & print it with the figurs (a project yow know we were upon when J was in Hollad), it wold be a very noble worke & worthy of yow & very acceptable to the Royale Society.		. . . Ze wensten van mij een verslag) van wat er wordt verricht door molens* in Holland, windmolens of watermolens, en voorzover ik me kon herinneren gaf ik hun een lijst van alle soorten die ik had gezien, maar ik wilde het niet op me nemen een beschrijving ervan te geven. Toch verzochten ze mij ernaar te streven er een voor hen te krijgen, dus als u Meneer Blaeu zou kunnen overhalen een beschrijving ervan te maken en & te drukken met de figuren (een project waar we zoals u weet op kwamen toen ik in Holland was), zou het een heel goed werk zijn & u waardig & zeer welkom voor de Royal Society.°)
[ Origineel van de brief (begin) in: 'Huygens in Leiden' (2018), 6.7. ] ) In de Royal Society, zitting van 7 jan. (oude stijl), las Bruce een verslag voor over Hollandse windmolens [en, volgens Birch (1756) p. 169: "Mr. Bruce was desired to procure from his friend in Holland a more particular description of these mills and their fabric. Mr. Pell took these papers of Mr. Bruce with him, and promised to add to them his own observations concerning mills."]. [ °) Een goede beschrijving is pas in 1734 verschenen: het Groot volkomen moolenboek* van Leendert van Natrus, Jacob Polly en Cornelis van Vuuren.]

N^o 1097.

Christiaan Huygens aan R. Moray

Den Haag, 2 februari 1663.
Antwoord op No. 1093. Moray's antwoord: No. 1098, 1102.

[ 305 ]

. . . J'ay aussi fait l'experiment de Linus avec un tuyau de 2 pieds ouvert par les deux bouts et dont la cavitè egaloit ce cercle,

. . . Ik heb ook*) de proef van Line gedaan met een buis van 2 voet, open aan beide kanten, en waarvan de holte gelijk was aan deze cirkel,

mais il n'a point voulu demeurer suspendu a mon doigt, ny quiter aucunement le fond du bacquet ou estoit le Mercure, ce qui me fait croire que vos tuyaux auront estè plus larges, que la pulpe du doigt s'y sera fourrè assez avant pour tenir le verre suspendu.		maar hij wilde niet aan mijn vinger blijven hangen, en ook niet loskomen van de bodem van het bakje waarin het kwik zat; wat me doet geloven dat uw buizen breder zullen zijn geweest, en dat het vlees van de vinger er ver genoeg ingedrongen zal zijn om het glas te laten hangen.°)
[ *) Erboven staat een tekening van de luchtpomp van Huygens.] [ °) Zie ook 'Vacuüm trekt niet', T. XXII, p. 290-292, met fig.]

[ 306 ]

. . .
Si je m'acquite plus lentement de la promesse que je vous ay faite de mes travaux de dioptrique et autres, je vous prie de croire que c'est a mon grand regret. Mais il y a tant de choses qui m'interrompent dans mes estudes que je ne puis avancer que peu a peu. Voila maintenant ce voyage de France qui va derechef m'emporter quelques mois car je ne pense pas que je puisse rien faire estant a Paris.

. . .
Als ik trager aan mijn belofte [<] gestand doe die ik u gedaan heb over mijn Dioptrica en ander werk, verzoek ik u te geloven dat het tot mijn grote spijt is. Maar er zijn zoveel dingen die me in mijn studie onderbreken dat ik maar beetje bij beetje kan opschieten. Nu is er die reis naar Frankrijk die me opnieuw enkele maanden weg gaat halen, want ik denk niet dat ik iets kan doen als ik in Parijs ben.

N^o 1102.

R. Moray aan Christiaan Huygens

1 maart 1663.
Antwoord op No. 1097.

[ 320 ]

. . . Quant à l'experience de Linus, nous l'avons experimenté dans des tuyaux de la grandeur que vous m'avez marquee, et l'avons trouvee justement comme vous le dites. dont la raison semble ne pouvoir estre autre que celle que vous deduisez. C'estoit Monsieur Neile qui vous donna le livre de Horoxius.		. . . Over de proef van Line, we hebben hem geprobeerd in buizen van de grootte die u me hebt aangegeven, en we hebben het juist zo bevonden als u zegt. De reden ervan lijkt niet anders te kunnen zijn dan die welke u uiteenzet. Het was meneer Neile die u het boek van Horrocks gaf.
Au reste le regret que vous témoignez de ne pouvoir si tost donner au monde la satisfaction qu'on attend de ces traittez que nous vous tenons pour engagé de publier, abat un peu la vigueur des instances dont Je vous allois presser de la part de nos Messieurs qui en meurent d'envie; mais il ne faut pas pourtant que J'en desiste tout à fait. Je vous plains d'un costé, de ce qu'ayant dessein de vous acquiter de Vostre promesse vous en estes detourné par des affaires.		Overigens, de spijt die u betuigt over het feit dat u niet zo spoedig aan de wereld de voldoening kunt geven van die verhandelingen waaraan we u gebonden houden ze te publiceren, verslapt enigszins de sterkte van de drang die ik op u zou gaan uitoefenen namens onze heren die sterven van verlangen ernaar; maar ik moet er toch niet helemaal van afzien. Aan de ene kant beklaag ik u dat u, terwijl u van plan bent gestand te doen aan uw belofte, er door allerlei zaken van afgehouden wordt.

[ 321 ]

Mais d'autre part si non obstant ces empeschemens qui semblent estre insurmontables, vous ne laissez pas de faire ce que nous desirons vous en aurez plus de gloire, et nous de satisfaction. mais Je n'adjousteray autre raison a present pour vous y echaufer sinon que peut estre pendant que vous diferez la publication de ces traitez: d'autres se mesleront des mesmes matieres qui ne s'en acquiteront pas du tout, selon la dignité du sujet:		Maar aan de andere kant, als u ondanks die belemmeringen die onoverkomelijk lijken niet nalaat te doen wat we wensen, zult u er meer roem van hebben, en wij voldoening. Maar ik zal er nu geen andere reden aan toevoegen om u te prikkelen, behalve dat misschien — terwijl u de publicatie van deze verhandelingen uitstelt — anderen zich met dezelfde stof zullen bemoeien, die dit helemaal niet zullen doen overeenkomstig het gewicht van het onderwerp.
Et s'il y a quelque un, de vos amis qui soit capable de faire quelque chose qui vaille sur ces matieres: vous estes bien asseuré que pas un d'eux n'y mettra la main: et ainsi nous serons privez de choses tant desirables trop long temps. mais en un mot comme que c'en soit, vous pouvez attendre de moy que Je ne vous laisseray jamais en repos, que ces traitez ne soyent donnez au monde par vostre main.		En als er iemand van uw vrienden is die in staat is iets te doen wat bij deze stof van waarde is, bent u er wel van verzekerd dat niet één van hen eraan zal beginnen. En zo zullen we het dan te lang moeten doen zonder zulke wenselijke zaken. Maar kortom, hoe het ook zij, u kunt van mij verwachten dat ik u nooit met rust zal laten, totdat deze verhandelingen door u zelf in het licht zijn gegeven.

[ 323 ] N^o 1104.

Christiaan Huygens aan Lodewijk Huygens

Parijs, 6 april 1663.

. . . Hier je me suis fait saigner pour estre plustost delivrè d'un rheume que j'ay pris en chemin, et en effect je m'en trouve desia beaucoup mieux. Le Sieur Bruynestein a peine avoit achevè cette operation, quand Monsieur de		. . . Gisteren heb ik me laten aderlaten om eerder bevrijd te zijn van een verkoudheid die ik onderweg*) heb opgelopen, en inderdaad voel ik me al veel beter. De heer Bruynestein was nauwelijks klaar met deze bewerking, toen meneer de
*) Chr. Huygens was op 3 april in Parijs aangekomen.

[ 324 ]

Montmor accompagnè de l'Abbè Charles et Monsieur Sorbiere me vinrent visiter, qui m'ont priè que je me trouvasse Mardy qui vient a l'assemblee pour entendre les nouvelles loix et ordonnances que l'on y va establir. . . .		Montmor vergezeld door abbé Charles en meneer Sorbiere mij kwamen bezoeken, en zij hebben me verzocht dat ik de komende dinsdag op de vergadering zou zijn om de nieuwe wetten en verordeningen aan te horen die men er gaat invoeren. . . .
. . . Le portrait de la Hermana plait fort a mon Pere qui ne manquera pas d'en faire montre par tout.		. . . Het portret van zus*) bevalt Vader zeer en hij zal niet nalaten er overal mee te pronken.

Le vostre de van Loo est bien peint et ressemble bien, mais le frere de Zeelhem y trouveroit a redire de ce que la posture est trop reguliere et les cheveux et le rabat sans aucun plis.

Het jouwe van van Loo is goed geschilderd en lijkt goed, maar broer van Zeelhem vond er op aan te merken dat de houding teveel volgens de regels is en de kraag zonder enige plooi.

Je voudrois bien que vous renvoiassiez ma nouvelle horologe a Maistre Severyn a fin qu'il la fit aller comme il faut, et la gardast jusqu'a mon retour. Je ne scay si j'ay serrè quelque part la manivelle de la machine du vuide. Si je l'ay oubliè je prevoy bien que vous aurez de la peine a la laisser en repos; aussi je ne le vous deffends pas, mais que ce soit avec circonspection, et en cassant le moins de verres, qu'il sera possible.

Ik zou graag willen dat je mijn nieuwe uurwerk terugstuurt naar meester Severyn opdat hij het naar behoren laat lopen, en laat hij het houden tot mijn terugkeer. Ik weet niet of ik de zwengel van het toestel voor het luchtledige ergens heb opgeborgen. Als ik het ben vergeten voorzie ik wel dat jij moeite zult hebben het met rust te laten; ik verbied het je ook niet, als het maar omzichtig gebeurt, en met zo weinig breken van glazen als mogelijk is.

Jacoba Teding van Berkhout

[ *) Broer Constantijn noemt op 12 april (No. 1107) een portret van 'Sus' gemaakt door "onze kleine miniaturist". Zie ook p. 362.]

[ Op 30 mei 1663 (No. 1118) zegt Constantijn Huygens jr. een portret te hebben gekopieerd (in miniatuur) van "de kleine Berkhout", naar Mijtens.
Zie afbeelding rechts, bij RKD, Johannes Mijtens.

Lodewijk Huygens is in 1674 getrouwd met Jacoba Teding van Berkhout (1645-1711), dochter van Paulus Teding van Berkhout.]

[ 333 ] N^o 1108.

Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr.

Parijs, 20 april 1663.

Pour satisfaire a ce que vous me demandez touchant les verres de Lunettes je vous diray que peu de jours apres que je fus arrivè en cette ville l'on decerna une assemblee generale de Lunetterie chez Monsieur Auzout, ou se trouverent Messieurs d'Espagnet, Petit, Monconis avec son Telescope a 5 verres de Divini, de 10 pieds, et quantitè de spectateurs.		Om te voldoen aan wat je me vraagt betreffende kijkerglazen zal ik je zeggen dat men weinige dagen nadat ik in deze stad was aangekomen een algemene vergadering over kijkerbouw bijeenriep bij meneer Auzout waar aanwezig waren de heren d'Espagnet, Petit, Monconys met zijn telescoop met 5 glazen van Divini, van 10 voet, en veel toeschouwers.
Il y avoit des escriteaux attachez contre le clocher de St. Paul, distant du logis de Monsieur Auzout (que le frere Louis vous pourra montrer sur la carte) environ 180 toises, ou 1080 pieds de France. Mais le temps estant obscur, et y ayant quelques cheminees fumantes entre deux cela fit grand tort aux Lunettes et empescha qu'on ne put lire des petits characteres qui marquent le mieux la bontè des verres, mais seulement des capitales d'environ cette grandeur AB.		Er waren opschriften vastgemaakt tegen de klokkentoren van St. Paul, op een afstand van de woning van meneer Auzout (die broer Lodewijk je zal kunnen laten zien op de kaart) van ongeveer 180 toises, of 1080 Franse voeten. Maar het was donker weer, en met enkele rokende schoorstenen er tussen deed dit de kijkers geen goed en verhinderde het dat we kleine letters konden lezen die het best doen uitkomen hoe goed lenzen zijn, maar alleen hoofdletters van ongeveer deze grootte AB.
lesquelles pourtant on lisoit tout aussi bien avec mon verre de 22 pieds qu'avec celuy de Monsieur d'Espagnette de 32. Et la cause en est parce que ni son verre ni l'ouverture qu'il luy donnoit n'estoit pas plus grande que celle du mien. L'on lisoit aussi les mesmes characteres avec un verre fait par Monsieur Auzout, lequel il confessa pourtant luy mesme n'estre pas si bon que le mien.		Deze waren echter even goed te lezen met mijn glas van 22 voet als met dat van meneer D'Espagnet van 32. En de oorzaak ervan is dat noch zijn glas noch de opening die hij het gaf groter was dan die van het mijne. We konden ook dezelfde letters lezen met een glas gemaakt door meneer Auzout, waarvan hij echter zelf bekende dat het niet zo goed was als het mijne.
[ De bijeenkomst was op 12 april, zie brief van Seb. Chièze aan Lodewijk Huygens, 13 april 1663. Nog zo'n kijkertest in de brief aan Constantijn jr van 4 mei 1663, zie hierna. Auzout beschrijft zulke proeven in een Lettre a Monsieur l'Abbé Charles (1665), p. 3-5. Hij noemt op p. 4: "M. Despagnet Conseiller du Parlement de Bourdeaux" (dit zal zijn, Étienne d'Espagnet, zoon van Jean d'Espagnet, zie bij Fermat), en hij geeft voorbeeldletters aan het eind, zie de figuur. Zie ook T. 5, p. 500 en bij IMSS de video 'Telescope competition'.]

[ 334 ]

. . . Ce matin Monsieur de Montmor m'a envoyè un Mathematicien et un ouvrier en Cuivre, avec priere que je les instruississe pour faire une Machine du vuide semblable a la miene ce que j'ay fait.		. . . Vanmorgen stuurde meneer de Montmor me een wiskundige en een werkman in koper, met het verzoek hen te instrueren om een toestel voor het luchtledige te maken [>] zoals het mijne dat ik heb gemaakt.
Jusqu'icy il ne s'est point encore presentè d'occasion pour debiter de nos Teles- et Miscroscopes, quoyque presque tous les jours il ne me manque des spectateurs.		Tot dusver heeft zich nog geen gelegenheid voorgedaan om onze tele- en microscopen te slijten, hoewel het me bijna geen dag ontbreekt aan mensen die komen kijken.

[ 338 ] N^o 1111.

Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr.

Parijs, 4 mei 1663.

. . . Depuis ma derniere nous avons essaiè une seconde fois nos Lunettes chez Monsieur Auzout, n'y ayant que Monsieur d'Espagnet et moy. Il y en eut une de

. . . Sinds mijn laatste brief hebben we onze kijkers een tweede keer getest bij meneer Auzout, met alleen meneer d'Espagnet en ik. Er was er een van

[ 339 ]

Monsieur Auzout qui estoit pour le moins aussi bonne que la miene, et tant soit peu plus longue. Quatre ou 5 verres de Monsieur d'Espagnet aussi tresbons, et entre autres un de 32 pieds et de 5 pouces de diametre, fort excellent parce qu'il souffroit une grande ouverture avec les mesmes oculaires que le mien. Il m'a promis de travailler devant moy quand je voudrois et de me monstrer la maniere dont il se sert pour doucir, mais non pas celle de polir, en la quelle consiste pourtant son plus beau secret.		meneer Auzout die minstens zo goed was als de mijne, en iets langer. Vier of 5 glazen van meneer d'Espagnet ook heel goed, en onder andere een van 32 voet en 5 duim middellijn, zeer uitstekend omdat het een grote opening verdroeg met dezelfde oculairen als het mijne. Hij heeft me beloofd in mijn aanwezigheid te werken, wanneer ik zou willen, en me de manier te laten zien waarvan hij zich bedient voor het mat slijpen, maar niet die om te polijsten, waaruit echter zijn mooiste geheim bestaat.
Je ne laisse pas d'esperer que malgrè luy nous scaurons bientost le mistere parce que Monsieur Auzout depuis ce jour de l'Essay, ayant resvè a ce poli sans papier, a trouvè la mesme chose ou du moins quelque chose de fort approchant, et mesme m'a monstrè un verre qu'il disoit avoir poli de la sorte, et qui estoit assez bien pour la premiere fois. Cettuicy ne fait secret de rien et m'a promis de me faire part de ce qu'il a trouvè.		Ik blijf hopen dat we desondanks weldra het geheim zullen kennen, omdat meneer Auzout sedert die dag van de test heeft nagedacht over dit polijsten zonder papier, en hetzelfde heeft gevonden of althans iets dat er zeer dichtbij komt, en hij heeft me zelfs een glas getoond dat hij naar zijn zeggen op die wijze had gepolijst, en het was vrij goed voor een eerste keer. Deze houdt niets geheim en heeft me beloofd me mee te delen wat hij heeft gevonden.

N^o 1116.

Christiaan Huygens aan Lodewijk Huygens

Parijs, 25 mei 1663.

[ 346 ]

Si la Signora Mariane⁵) tesmoigne d'estre satisfaite du paiement⁶), ce n'est assurement que parce qu'elle a bien vu qu'elle n'auroit point d'avantage, car nous avons connu clairement qu'elle le desiroit. Ce fut le mesme jour quand je luy amenay le frere de Moggershil⁷) et Monsieur van Leeuwen, qu'en partant je laissay mon papier avec les 20 pistoles sur sa table, et luy dis a l'oreille en sortant qu'elle y trouveroit un petit point de Venise que je la priay de vouloir accepter selon ce qu'il avoit estè contractè. Elle voulust me retenir pour veoir ce que c'estoit, mais je m'en fuis et me retiray avec les autres.		Als Signora Marianne⁵) voldaan zegt te zijn over de betaling⁶), is het vast alleen omdat ze wel ingezien heeft dat ze niet meer zou krijgen, want dat ze het wilde hebben we duidelijk gemerkt. Het was dezelfde dag toen ik broer Moggershil⁷) en meneer van Leeuwen meebracht bij haar, dat ik bij vertrek mijn envelop met de 20 goudstukken op haar tafel liet liggen, en ik bij het weggaan haar in het oor fluisterde dat ze er een stukje Venetiaans kant zou vinden dat ik haar verzocht te willen aannemen volgens wat was overeengekomen. Ze wilde me ophouden om te zien wat het was, maar ik vluchtte en ging er vandoor met de anderen.
Le lendemain elle m'envoya un biliet et me fit des reproches, mais en toute civilitè, de ce que je l'avois trompée en luy laissant des Louis au lieu d'un point de Venise, et me les renvoya, sans avoir ouvert le papier, a ce qu'elle dit, me priant qu'a tel jour que je voudrois, je m'en allasse avec elle, luy choisir un point de Venise du mesme pris, parce qu'elle ne s'y entendoit point, et en fin qu'elle ne vouloit pas en user d'autre façon. Nous comprismes facilement cette finesse cousue de fil blanc, et que ce n'estoit que pour attraper quelques pistoles d'avantage.		De volgende dag stuurde ze me een briefje en maakte me verwijten, maar heel beleefd, dat ik haar bedrogen had door gouden Louis voor haar achter te laten in plaats van Venetiaans kant, en ze stuurde ze terug, zonder de envelop geopend te hebben, naar ze zei, en ze vroeg me met haar uit te gaan, op een dag dat ik wilde, om voor haar Venetiaans kant uit te zoeken voor dezelfde prijs, omdat zij er niets van af wist, en tenslotte dat ze er op geen andere manier gebruik van wilde maken. Wij begrepen deze doorzichtige list makkelijk: het was alleen om wat meer goudstukken te vangen.
Je m'y en retournay donc le jour d'apres avec les mesmes Louis, et fis tant, qu'apres que par 3 ou 4 fois, nous les eumes rejettez l'un a l'autre, (tout en riant pourtant) elle fut contrainte de les garder. Mais devant que je m'en allasse elle voulust ouvrir le papier pour veoir ce qu'il contenoit, et alors en comptant les Louis il s'y rencontra un escu d'or parmy, non sans quelque soupcon qu'elle l'y pourroit avoir mis, car Mon Pere et moy les avions contè plus d'une fois. Je voudrois donner quelque chose de bon, pour en pouvoir scavoir la veritè. Apres que j'eus repris le dit escu et supplée le Louis qui manquoit elle me fit de remerciments et dit qu'il y en avoit trop, comme depuis elle vous l'a confirmè par sa lettre.		De dag erna ging ik er dus weer heen met dezelfde Louis d'or, en ik kreeg het voor elkaar dat zij, nadat we ze 3 of 4 keer naar elkaar teruggegooid hadden (al lachend, dat wel) genoodzaakt was ze te houden. Maar voordat ik wegging wilde ze de envelop openen om te zien wat er in zat, en bij het tellen van de Louis bleek er toen een gouden Écu bij te zitten, niet zonder enige verdenking dat zij die erin gedaan kon hebben, want Vader en ik hadden ze meer dan een keer geteld. Ik zou er iets goeds voor willen geven, om de waarheid te weten. Nadat ik de genoemde Écu had teruggenomen en aangevuld met de ontbrekende Louis bedankte ze me en ze zei dat er teveel waren, zoals ze jou met haar brief sindsdien heeft bevestigd.
Auri sacra fames quid non &c.*) et cependant elle ne parle depuis son retour⁸) que du mespris des choses de ce monde et de son beau dessein de s'en tirer en se mettant au couvent. Elle est devenuë un peu plus maigre et plus melancholique qu'elle n'estoit il y a 2 ans, ce qui fait que je suis moins assidu a luy rendre visite qu'en ce temps la.		Vervloekte honger naar goud enz.*) en toch heeft ze het sedert haar terugkomst⁸) alleen nog over geringschatting van zaken van deze wereld en over haar mooie plan zich terug te trekken door in het klooster te gaan. Ze is wat magerder en melancholieker geworden dan ze 2 jaar geleden was, wat maakt dat ik haar minder trouw bezoek ben dan in die tijd.
⁵) Marianne Petit. ⁶) Misschien vergoeding voor het logies van Lodewijk H. en vader, zie No. 1069 en No. 1077 [n. 1, 7]. ⁷) Philips Doublet. ⁸) In april 1663. Zie brief No. 1109 [n. 5]. [ ) ... quid non mortalia pectora cogis. (waartoe beweeg je het menselijk gemoed niet.) Vergilius, Aeneis* 3, 56. Al eerder gebruikt in No. 1041. De uitspraak komt voor op het frontispice van: Garcilaso de la Vega, Histoire des guerres civiles des Espagnols dans les Indes, 1650 — in Cat.'95, misc. 4:513.]

N^o 1118.

Constantijn Huygens jr. aan Christiaan Huygens

30 mei 1663.

[ 350 ]

. . . Je voudrois que vous voulussiez prendre soing de me faire faire une peruque tout entiere sans calote et de cette sorte de cheveux qui naturellement ont une petite friseure sans estre bouillys. Le Frere Louis en a une calotte et une peruque entiere . . . Je vous envoye icy dedans la mesure de ma teste en deux rubans dont le plus long marque le tour de ma teste, et l'autre la longueur a compter depuis ou les cheveux commencent sur le front jusques où ils finissent vers la nucque du col. maistre Francois me dit qu'ils n'ont pas à faire d'autre mesure. Il leur faut dire que j'ay le visage ny fort grand ny fort petit. Il me semble que la perucque du Frere a cousté soixante livres. Priez s'il vous plaist mon Pere de vous donner l'argent pour cellecy sur autant moins de mon revenu de ceste année.		. . . Ik zou willen dat je zorg zou willen dragen om voor mij een pruik [>] te laten maken, een hele zonder kalotje en van dat soort haar dat van nature een beetje krult zonder gekookt te zijn. Broer Lodewijk heeft zo'n kalotje en een hele pruik . . . Ik stuur je hierbij de maat van mijn hoofd in twee linten, waarvan het langste de omtrek van mijn hooft aangeeft, en het andere de lengte te rekenen vanaf waar het haar op het voorhoofd begint tot waar het eindigt bij de nek van de kraag; meester Frans zegt me dat ze geen andere maten behoeven te nemen. Je moet hun zeggen dat ik een gezicht heb dat niet zeer groot en niet zeer klein is. Het lijkt me dat de pruik van Broer zestig pond heeft gekost. Vraag alsjeblieft aan Vader jou het geld te geven voor deze, tegen evenzoveel minder voor mijn toelage van dit jaar.
Il y eut du desordre l'autre jour dans la Comedie Francoise. Monsieur Verdpré y menoit les deux de Marais et Ide, la Provenchere les deux aisnées Aerssens. Ces deux galands prirent querelle pour les places, et vindrent de paroles aux coups. Verdpré n'avoit point d'espée, et l'autre ayant tiré la scienne, Verdpré la luy osta . . . Les dames sur l'exemple tant loué des Sabines se mirent entre deux criant comme vous pouvez croire . . .		Er was onlangs wanorde in de Comedie Française. Meneer Verdpré bracht er de twee meisjes van Marets en Ida, La Provenchère de twee oudste van Aersens. Deze twee hofmakers kregen ruzie over de plaatsen en kwamen van woorden tot klappen. Verdpré had geen degen, en nadat de ander de zijne trok, nam Verdpré hem deze af . . . De dames begonnen naar het zoveel geprezen voorbeeld van de Sabijnse maagden samen te gillen, zoals je kunt geloven . . .

[ 362 ] N^o 1125.

Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr.

Londen, 29 juni 1663.

Vostre portrait de miniature estant dans vostre lettre toute ouverte Il Signor Padre s'en est emparè le premier . . . Je trouve que pour estre vostre premier ouvrage il a tresbien reussi . . . Il me semble que vous avez voulu corriger en quelque facon ce qui n'est pas bien dans le tableau de Hanneman . . .		Jouw miniatuur-portret*) zat in je brief die gewoon open was, en zo heeft Vaderheer zich er als eerste over ontfermd . . . Ik vind dat het heel goed geslaagd is, gezien het feit dat het je eerste werk is . . . Het lijkt me dat je op een of andere manier hebt willen corrigeren wat niet goed is in het schilderij van Hanneman . . .
[ Op 2 juni 1663 was Chr. Huygens met zijn vader uit Parijs vertrokken, aankomst in Londen: 10 juni.] *) Van Suzanna Huygens [zie noot bij p. 324].

[ 363 ]

. . . Pour estre of the Royal Society, il ne faut pas que vous vous imaginiez que ce doive estre quelque chose d'extraordinaire, Car je voy qu'on y admet assez facilement tout le monde. Il y a 2 jours que j'en suis aussi sans que je me trouve plus habile, en quoyque ce soit, qu'auparavant.		. . . Wat betreft lid zijn van de Royal Society, je behoeft niet te denken dat dit iets buitengewoons moet zijn. Want ik zie dat iedereen makkelijk wordt toegelaten. 2 dagen geleden*) ben ik ook toegelaten, zonder dat ik merk dat ik slimmer ben dan daarvoor, in wat dan ook.
) Dit komt niet overeen met de datum 22 juni die Thomas Birch geeft in: The History of the Royal Society of London ...*, 1756. [ Vol. 1, p. 259 (17 juni oude stijl): "draught of the statute for subscribing"; p. 263 (22 juni, o. st.): "The council elected ... Monsieur Huygens and Monsieur de Sorbiere"; p. 265 (24 juni o. st.): "Monsieur Huygens presented to the society from his father a written account of earths found in a water-pit bored at Amsterdam in the year 1605".] Uit brief No. 1128 [Oldenburg aan Boyle, p. 366] volgt dat Birch zich een zitting vergist heeft. [Zie ook T. 22, p. 599, n. 27.]

handtekening Chr. Huygens
Handtekening in 'Charter Book'
(Signatures ... Fellows, 1e blz, 1e kolom, 6e van onder)
Uit: B. Bryson (ed.), Seeing further, R.S. 2010

[ 369 ] N^o 1129.

Christiaan Huygens aan Lodewijk Huygens

Londen, 6 juli 1663.

. . . Nous vismes hier une teste de Cromwel, moulée sur la siene propre apres sa mort, et peinte de couleurs avec des yeux de verre fort bien faits, de sorte qu'il semble qu'on le voit tout vivant. Elle a estè cydevant avec la figure de tout son corps dans la Chapelle de Westminster, comme celles de plusieurs roys et reines, que sans doute vous aurez vues dans des quesses de bois, ou ils sont dans leurs propres habits, tout debout. Celuy qui garde le Cabinet du Roy, garde aussi maintenant cette belle relique et nous l'a fait veoir. La Lune que Monsieur Wren a ebochée se garde aussi dans ce cabinet et est fort plaisante a veoir avec toutes ses taches et petites vallees rondes.		. . . Gisteren zagen we een hoofd van Cromwell, na zijn dood gevormd naar dat van hem zelf, met kleuren beschilderd en met ogen van glas, heel goed gedaan, zodat het lijkt of je hem levend ziet. Vroeger was het, met de vorm van zijn gehele lichaam, in de kapel van Westminster, zoals ook van verscheidene koningen en koninginnen, die je ongetwijfeld zult hebben gezien, in houten kisten, waarin ze rechtop staan, gekleed in hun eigen kleren. Degene) die het kabinet van de koning in bewaring heeft, bewaart nu ook dit mooie reliek en heeft het ons laten zien. De maanglobe* [<] die de heer Wren gemodelleerd heeft wordt ook bewaard in dit kabinet, en is heel aardig om te zien met al zijn vlekken en ronde dalletjes.°)
) Chiffins (Reys-Verhael) [XXII, 600]. [Vgl. Uffenbach, vol. 2, p. 525, 1710 in Londen, kabinet van Claudius du Puy.] [ °) Zie deel III, p. 286 e. v. Life and works of Sir Christopher Wren* (1903) p. 37-40: maanglobe genoemd in brieven, in Thomas Sprat, The history of the Royal Society of London (1667), p. 314, en in Samuel Sorbiere, Relation d'un voyage en Angleterre (1664/6), p. 69. J. A. Bennet, The mathematical science of Christopher Wren (1982), 40-1. Monconys (1665), II, 82 (Juin 1663): "Le 26. ... à Oüital [Whitehall], où je vis la Lune, que M. Rene [Wren] à faite de relief en carton, suivant le dessein d'Hevelius, & des desseins ... Cabinet du Roy, où M. Chevinx, son Valet de Chambre me les montroit ...". Bennet zegt "there is no record that another was ever made"; p. 38: Wren was met zijn 'lunar survey' begonnen in sept. 1655. LPOD, 'Selenospheres' verwijst naar Lisa Jardine, On a Grander Scale: The Outstanding Life of Sir Christopher Wren (2003), 180-3. De 'lunar globe' wordt ook genoemd in Lisa Jardine, Ingenious Pursuits (1999), 62 en 64, 65.]

N^o 1132.

Christiaan Huygens aan Lodewijk Huygens

Londen, 13 juli 1663. [ 375 ]

. . . Ce matin David s'est venu plaindre a moy qu'il y a des esprits dans la chambre ou il couche et que cette derniere nuict et par plusieurs autres ils sont venus l'inquieter. J'eus grand'peine a ne m'empescher de rire, par ce que Bruynestein qui avec les autres valets a conspirè contre luy m'avoit desia dit ce que c'estoit.		. . . Vanmorgen is David) bij me komen klagen dat er spoken* zijn in de kamer waar hij slaapt, en dat ze hem de afgelopen nacht en verscheidene ervoor zijn komen lastig vallen. Ik had grote moeite niet in lachen uit te barsten, omdat Bruynestein, die met andere knechten een plannetje tegen hem had beraamd, me al gezegd had wat het was.
La chambre est au dessus de la miene, ou les deux garçons de mon Pere couchent dans un lict, et celuy qui est escheu a David dans ce mesme lieu a des rouleaux dessous. A ce lict ils attachent une chorde et la font passer jusques dans la chambre de Bruynestein qui est plus basse, et quand ma grosse beste est endormie, cet autre tire sa corde et fait rouler le lict tout le long de la chambre jusques contre la porte, avec grand bruict, ce qui ne manque pas de l'eveiller; et du commencement il eut si grande peur qu'il quitta le lict et s'en alla dormir ailleurs, mais peu a peu il commence a s'y accoustumer, et se rendort fort bien quoy que tres persuadè que le diable s'en mesle.		De kamer is boven de mijne, waar de twee jongens van Vader slapen in een bed, en het bed dat in dezelfde kamer aan David ten deel is gevallen staat op rollers. Aan dit bed maken ze een touw vast, en dat laten ze lopen tot in de kamer van Bruynestein, die lager ligt, en wanneer mijn dikke lobbes slaapt trekt die ander aan zijn touw, zodat hij het bed over de hele kamer laat rijden tot tegen de deur, met veel kabaal, wat hem wel wakker maakt. En aan het begin was hij zo bang dat hij het bed uitging en ergens anders ging slapen, maar langzamerhand begint hij eraan gewend te raken, en hij slaapt weer heel goed in, hoewel hij ervan overtuigd is dat de duivel er achter zit.
[ *) Een David wordt ook genoemd op p. 144, en op p. 285 (aan Lodewijk, 28 dec.): "ik heb een bediende die geen Frans kent (het is David), of het niet beter zou zijn dat jij de jouwe in Parijs laat". Van bedienden wordt ook met name genoemd 'Annetje' (31 aug. 1662 in Den Haag), zie p. 214, 2e alinea.]

[ 389 ] N^o 1140.

Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr.

Londen, 3 augustus 1663.

. . .
Avant hier je me fis mouler le visage de plastre ce qui reussit fort bien, et un heure apres l'on m'apporta mon portrait qui ressembla comme vous pouvez croire. Ce matin l'on a ouvert les yeux et dans un jour ou deux il sera tout achevè. Je n'ay pas voulu qu'il y fit une teste et un buste parce qu'il y auroit plus de peine a le conserver en voyageant, et de plus ce maistre ne s'entend pas fort a faire des cheveux. . . .
Eergisteren liet ik mijn gezicht afdrukken in pleister*), wat heel goed lukte, en een uur later bracht men me het portret dat leek, zoals je kunt geloven. Vanmorgen heeft men de ogen geopend en over een dag of twee zal het helemaal klaar zijn. Ik wilde niet dat er een hoofd en een bovenlijf bij zou zijn, omdat het teveel moeite zou kosten het heel te houden op reis, en bovendien is deze meester niet zo goed in het maken van haren.
L'on ne sent point de mal du tout estant soubs ce masque ni mesme en le tirant, et l'on n'a pas de plus grande peine que celle de se tenir de rire. Si vous desirez de pratiquer cette art, je vous manderay une autre fois tout ce qu'il y faut observer, car il me semble que je le scay aussi bien maintenant que le maistre luy mesme. Je voelt helemaal geen pijn onder dit masker, zelfs niet bij het aftrekken, en de grootste moeite is wel, je lachen in te houden. Als jij deze kunst in praktijk wilt brengen, zal ik je een andere keer alles vertellen waarop je moet letten, want het lijkt me dat ik er nu evenveel van af weet als de meester zelf.

[ *) Zie No. 1139: n.a.v. vaders wens een kopie van het hoofd van Cromwell te krijgen.]

[ 390 ] N^o 1141.

Christiaan Huygens aan Lodewijk Huygens

Londen, 10 augustus 1663.

. . . quant a la pension je n'en ay eu jusqu'icy aucune certitude. Je sceus seulement en partant de Paris que j'estois sur la liste parmy ces autres beaux esprits, dont je n'eus qu'une fort mediocre joie, demit honorem Aemulus Aiaci, non est tenuisse superbum, Sit licet hoc ingens, quicquid speravit Vossiolus. Mais que cela demeure entre nous s'il vous plait. . . . wat het jaargeld betreft, ik heb er tot dusver geen enkele zekerheid over gekregen. Toen ik uit Parijs vertrok wist ik alleen dat ik op de lijst*) stond tussen andere heldere geesten, waarmee ik maar heel matig blij was: een mededinger neemt voor Ajax de eer weg, iets wordt niet voor aanzienlijk gehouden, al is dit prachtig, als Vosje erop heeft gehoopt°). Maar laat dit alsjeblieft onder ons blijven.

*) Zie brief No. 1150, noot 9 [p. 405-406; Huygens: 1200 pond, evenals Nic. Heinsius en Is. Vossius].
[ °) Naar Ovidius, Metamorphosen, boek XIII, r. 16-18: Ajax en Odysseus willen allebei de wapens van Achilles (nadat deze getroffen was door een pijl in zijn hiel). In de vertaling van M. d'Hane-Scheltema (1993): "hij bederft de wedstrijd, want een Ajax kan nooit pronken met iets waar ook Odysseus kans op had, hoe prachtig ook".]

[ 391 ]

. . .
Je suis bien aise d'apprendre la bonne fortune du Sieur van Wijck. Le voila une fois assurè comme je croy qu'il n'aura que faire de retourner a son ancien mestier van poleiser. . . .
Ik ben wel blij het goede lot van de heer van Wijck*) te vernemen. Nu heeft hij het dan eindelijk gemaakt, want ik denk dat hij gewoon weer zijn oude beroep van polijster kan opnemen.
Vous aurez desia sceu que Lundy passè le Roy congedia Messieurs du Parlement avec ordre de se rassembler le 26/16 Mars. Nous fumes veoir cette ceremonie, qui est assez belle, parce que le Roy y est dans son haut appareil, et qu'il harangue luy mesme en suite du Speacker. Milord Chancelor n'y estoit pas present à cause de ses gouttes. Son affaire avec Milord Bristol est differee jusqu'a la prochaine seance du Parlement. Tous les actes passez dans cellecy, y furent lus, (cet a dire les titres) et confirmez pour la plus part par ces mots Le Roy le veut, ou bien ceux cy, Soit fait comme il est desiderè, qui sont pour les actes concernants des personnes privees. Je zult al weten dat de Koning afgelopen maandag°) de heren van het Parlement uiteen liet gaan met de order op 26/16 maart bijeen te komen. We zijn deze ceremonie gaan zien, die vrij mooi is, omdat de Koning er is met al zijn pracht en praal, en omdat hij na de Speaker zelf een plechtige toespraak houdt. Mylord Chancellor [Hyde] was niet aanwezig wegens zijn jicht. Zijn zaak met mylord Bristol is uitgesteld tot de volgende parlementszitting. Alle dit keer gepasseerde akten werden gelezen (d.w.z. de titels) en meestal bevestigd met deze woorden: De Koning wil het, ofwel deze: Laat gedaan worden zoals wordt gewenst, voor akten betreffende privé-personen.
Parmy les autres il y en avoit un touchant l'observation du dimanche, par le quel toute sorte de divertissements alloient estre defendus ce jour là, jusqu'aux promenades de carosse ou a pied. Mais le bonheur voulut que sur le point que l'on alloit lire cette belle ordonnance avec les autres, l'on ne la trouua point, ayant estè derobbée fort a propos par quelque bonne ame, qui ne trouvoit pas cette pietè incommode a son grè. L'on interrogea un chacun des Milords sur son honneur s'il ne scavoit ce que ce papier estoit devenu. Mais pour tout cela point de nouuelles, et il demeura perdu. Onder de andere was er een over de zondagsheiliging, waarmee elke vorm van vermaak op deze dag verboden zou gaan worden, en zelfs uitstapjes met de karos of te voet. Maar het geluk wilde dat men, op het moment dat deze mooie verordening met de andere zou worden gelezen, deze niet vond, daar ze op het juiste ogenblik was ontvreemd door een goede ziel die in deze ongemakkelijke vroomheid geen zin had. Men ondervroeg elk van de mylords op zijn woord van eer of hij niet wist wat er met dit papier was gebeurd. Maar dit alles bracht geen nieuws, en het bleef kwijt.

*) Johan van der Wyck [1623-1679], zie brief No. 202, n.1 [en No. 198 met extra noot: artikel Huib J. Zuidervaart (Part 2); zie Johan von der Wijck, Schutz-Schrifft, Stralsund 1663, met op p. A2v: Breda, Mathematique, Delft en op p. B4r: H. Bornius, A. Santvoort, J. van Vliet, sign. 10 juli 1663].
°) 6 augustus 1663 [Samuel Pepys beschreef de ceremonie: 27 July O.st.]

[ 417 ] N^o 1157.

Constantijn Huygens jr [den Haag] aan Christiaan Huygens [Parijs]

25 oktober 1663.

Je vous remercie beaucoup de la peine prise en me procurant ma perrucque . . .		Ik bedank je zeer voor de gedane moeite om me mijn pruik te bezorgen*) . . .
. . . je vous prie maintenant de m'achepter deux de ces petits livrets ou plustost enveloppes qu'on nomme des Agenda, et ou lon met du papier blanc quand le premier est remply. Ils ferment avec deux petits fermoirs et au dos, si je m'en souviens bien il y a pour mettre un potloot pennetje. Monconis en avoit une ou il y avoit du papier froste avec du Tripoly ou lon peut escrire dessus avec un poinçon d'argent, mais j'ayme mieux le Potloot. Je desire qu''il y ait le moins de façon qu'il est possible, et vous prie de me les mettre dans le pacquet le prochain ordinaire, sans papier dedans qu'icy j'y peux faire mettre. dites moy ce qu'ils coustent et je vous le renvoyeray dans ma lettre. Il me vient dans la pensee que si lon en pouvoit avoir une de chagrin, avec des petits fermoirs d'argent massifs j'en aurois assez d'une, ce cuir la durant beaucoup.		. . . ik verzoek je nu voor me te kopen twee van die boekjes of liever bandjes die men agenda noemt, en waarin men blanco papier doet wanneer het eerste vol is. Ze sluiten met twee slotjes, en op de rug (als ik me goed herinner) is er iets om een potlood in te doen. Monconys°) had er een met papier, ingewreven met tripoli, waarop men kan schrijven met een zilveren stift, maar ik houd meer van potlood. Ik wil dat er zo weinig mogelijk bewerking aan is, en ik verzoek je ze voor mij in het volgende gewone pakket te doen, zonder papier erin (dat kan ik er hier in laten doen). Zeg me wat ze kosten en ik zal het je terugzenden in mijn brief. Het valt me nu in gedachten dat als je er een van segrijnleer kunt krijgen, met massief zilveren slotjes, dan zou ik aan één genoeg hebben, want dat leer gaat lang mee.
[ ) De pruik was besteld in mei (<). Christiaan had geschreven (p. 415): "misschien lijkt het je dat hij er teveel haar op gedaan heeft, maar zo worden ze gedragen, en stuur hem liever terug dan er iets af te laten knippen". De nieuwe mode wordt ook genoemd in No. 1169 (<). Pas in december zet Constantijn de pruik op (kiespijn, koorts, een week thuis, zie p. 475): het haar wordt afgeschoren, en een tweede pruik besteld.] [ °) Baltasar de Monconys was in augustus 1663 in Nederland, en tweemaal bezocht hij Constantijn Huygens jr (sr was in Parijs), zie Voyages de Monconys*, II, 145, 150.]

[ 451 ] N^o 1175.

Christiaan Huygens aan Constantijn Huygens jr

Parijs, 30 november 1663.

Je vous ay fait scavoir par ma derniere l'interception du pacquet ou estoient vos tablettes avec deux de mes lettres et une de Monsieur Chieze. Nous fusmes hier ensemble au bureau de la poste pour expostuler sur cette meschancetè ou negligence et l'on nous a promis qu'on s'en informeroit en escrivant a ceux qui en pourroient estre coupables; c'est tout ce que je puis faire. au reste vous scavez a qui appartient le risico des choses acheptees par commission quand on les a envoiees, sans mesme obmettre aucune precaution necessaire.

Ik heb je in mijn laatste brief laten weten dat het pakket onderschept is waarin jouw aantekenboekjes [<] zaten, met twee brieven van mij en een van de heer Chieze [<]. We waren gisteren samen op het postkantoor om ons beklag in te dienen over deze gemene streek of nalatigheid, en men heeft ons beloofd dat men erover zou navragen door te schrijven aan degenen die er aan schuldig zouden kunnen zijn; het is alles wat ik kan doen. Je weet overigens voor wie het risico is voor iets dat op bestelling gekocht is wanneer het verzonden is, zelfs als alle nodige voorzorgsmaatregelen genomen zijn.

[ 452 ]

. . . Je suis tres marry de ce qu'avec les tablettes s'est perdu ma lettre assez longue, dans la quelle je vous avois escrit entre autre choses des particularitez des Lunettes que l'on fabrique icy; de la facon des formes dont ils se servent; de la maniere de doucir les verres qui est plus parfaite que la nostre, et de leur grandeur, qui monte a 6 et 7 pouces pour des lunettes de 45 et 55 pieds.		. . . Het spijt me erg dat met de aantekenboekjes ook mijn vrij lange brief verloren is gegaan, waarin ik je onder andere bijzonderheden had geschreven over de kijkers die hier gemaakt worden; over het maaksel van de slijpvormen die ze gebruiken; over de manier om de glazen mat te slijpen, die perfecter is dan de onze, en over de grootte daarvan, die gaat tot 6 en 7 duim voor kijkers van 45 en 55 voet.
Je vous avois parlè aussi de l'experience que nous avons faite chez Monsieur Thevenot a Issy de dresser une lunette sans tuyau, qui reussit bien dans celle que nous avions là de 35 pieds, et feroit de mesme en quelque autre longueur que ce fust. La maniere dont on se sert en cecy est qu'aupres du verre objectif quelqu'un se tient, qui regarde l'astre proposè par un petit tuyau estroit qui est fichè à angles droits dans le mesme ais ou est enchassè le verre objectif: car par la on est assurè que ce verre est en sa düe situation. apres quoy on trouve facilement ou c'est qu'il faut arrester l'oculaire, qui est posè sur un pied portatif.		Ik had je ook verteld over de proef die we gedaan hebben bij de heer Thevenot te Issy, om een kijker op te stellen zonder buis*), die goed slaagde bij die welke we daar hadden van 35 voet, en die het even goed zou doen bij welke andere lengte dan ook. De manier die men daarbij gebruikt is dat er iemand is dichtbij het objectief-glas, die kijkt naar de bedoelde ster door een smal buisje dat onder een rechte hoek is vastgezet op dezelfde plank waarin het objectief-glas is ingezet; want zo is men er zeker van dat dit glas in de juiste positie is. Daarna vindt men gemakkelijk waar men het oculair stil moet houden, dat geplaatst is op een draagbare voet.
Je vous avois mandè encore que j'avois receu des bonnes nouvelles touchant les pendules de Monsieur Brus qui ont fait un voiage en Portugal, et bientost en vont faire un autre aux Indes Occidentales. L'on m'a envoyè depuis l'extraict de la Relation du Pilote qui avoit eu le soin de ces monstres, par le quel il appert que l'une ne s'est jamais arrestee en chemin, quoyqu'il se soit rencontrè de tempestes aussi grandes qu'ils en eussent veu jamais, et que l'autre ne s'est arrestée par fois que parce que la boule du pendule touchoit a la boete de l'horologe.		Ik had je ook nog bericht dat ik goed nieuws had ontvangen betreffende de slinger-uurwerken van de heer Bruce, die een reis naar Portugal hebben gemaakt, en die er weldra nog een gaan maken naar West-Indië. Sindsdien is mij een uittreksel gezonden°) van het Verslag van de Stuurman die voor deze uurwerken zorg had gedragen, waaruit blijkt dat het ene onderweg nooit heeft stilgestaan, hoewel er zo grote stormen zijn geweest als ze nooit hadden gezien, en dat het andere alleen soms is gaan stilstaan omdat de bol van de slinger de kast van het uurwerk raakte.
Que tant qu'elles ont marchè toutes deux elles ont estè fort bien d'accord, et qu'en fin par le moyen de la bonne qui n'arresta jamais qui est celle que fit Severijn, l'on a fort bien marquè les longitudes des lieux ou l'on s'est trouvè, les quelles l'on computoit en mesme temps par les voyes ordinaires. . . .		Zolang ze allebei hebben gelopen zijn ze heel goed in overeenstemming geweest, en tenslotte is met het goede uurwerk dat nooit stilstond, namelijk dat van Severijn, heel goed de lengtegraad genoteerd van de plaatsen waar men zich bevond, die tegelijk werd berekend op de gewone manieren. . . .
[ *) De proef wordt ook beschreven in een brief van 18 nov. aan R. Moray (p. 433); en in die van 9 dec. 1663 aan dezelfde staat (p. 460): "er was niets nieuws bij, behalve de handigheid om het objectief-glas in de goede stand te draaien, waarvan ik niet weet dat iemand voor de heer Auzout het heeft bedacht, hoewel het niet een uitvinding was die heel moeilijk te vinden is. Wat betreft het weglaten van de buis, ik had het me enkele jaren geleden ook voorgenomen".] °) Zie Huygens' brief aan Moray, 18 nov. 1663 en diens antwoord van 29 nov., met Aanhangsel No. 1174: Holmes, 'An account of the going of two watches at Sea' [en: Huygens aan Moray, 9 dec., No. 1178]. [ Moray deed verslag in de Royal Society, October 21 (oude stijl), zie Birch, p. 320.]

[ 472 ] N^o 1186.

Christiaan Huygens aan Lodewijk Huygens

Parijs, 15 december 1663.

Je n'ay pas de temps pour vous escrire ny au frere de Zeelhem ayant employè presque tout le jour avec Monsieur Petit, à ajuster la machine du vuide de Monsieur de Montmor que dans quelques jours nous devons exhiber a Monsieur le Premier President. Toutefois il faut que je m'acquite de ce que le dit Sieur du Portail m'a priè et dont il me persecute a toutes les fois qu'il me rencontre qui est de vous faire souvenir de luy faire avoir un certain livre de Raimond et quelque autres impremez chez [vous] . . .		Ik heb geen tijd voor schrijven aan jou en ook niet aan broer van Zeelhem, daar ik bijna de hele dag heb gebruikt om met meneer Petit het toestel voor luchtledig van meneer Montmor [<] af te stellen, dat we over enkele dagen aan meneer de eerste president zullen laten zien. Toch moet ik voldoen aan wat de genoemde Sieur du Portail*) me heeft verzocht en waarmee hij me elke keer lastig valt als hij me ontmoet, namelijk jou eraan te herinneren hem een bepaald boek van Raimond°) te doen toekomen en enkele andere die bij jullie zijn gedrukt . . .
) Pierre Petit. °) Misschien: Eugenio Raimondi, Delle Caccie, Napels 1626. [ Waarschijnlijk: Raymundus de Sabunde, Theologia naturalis* (ed. J.A. Comenius), Amst. 1661.]

Home | Christiaan Huygens | T. IV | Parels uit brieven 1663 (top) | 1664

. . . Avant hier je me fis mouler le visage de plastre ce qui reussit fort bien, et un heure apres l'on m'apporta mon portrait qui ressembla comme vous pouvez croire. Ce matin l'on a ouvert les yeux et dans un jour ou deux il sera tout achevè. Je n'ay pas voulu qu'il y fit une teste et un buste parce qu'il y auroit plus de peine a le conserver en voyageant, et de plus ce maistre ne s'entend pas fort a faire des cheveux.		. . . Eergisteren liet ik mijn gezicht afdrukken in pleister), wat heel goed lukte, en een uur later bracht men me het portret* dat leek, zoals je kunt geloven. Vanmorgen heeft men de ogen geopend en over een dag of twee zal het helemaal klaar zijn. Ik wilde niet dat er een hoofd en een bovenlijf bij zou zijn, omdat het teveel moeite zou kosten het heel te houden op reis, en bovendien is deze meester niet zo goed in het maken van haren.
L'on ne sent point de mal du tout estant soubs ce masque ni mesme en le tirant, et l'on n'a pas de plus grande peine que celle de se tenir de rire. Si vous desirez de pratiquer cette art, je vous manderay une autre fois tout ce qu'il y faut observer, car il me semble que je le scay aussi bien maintenant que le maistre luy mesme.		Je voelt helemaal geen pijn onder dit masker, zelfs niet bij het aftrekken, en de grootste moeite is wel, je lachen in te houden. Als jij deze kunst in praktijk wilt brengen, zal ik je een andere keer alles vertellen waarop je moet letten, want het lijkt me dat ik er nu evenveel van af weet als de meester zelf.
[ *) Zie No. 1139: n.a.v. vaders wens een kopie van het hoofd van Cromwell te krijgen.]

. . . quant a la pension je n'en ay eu jusqu'icy aucune certitude. Je sceus seulement en partant de Paris que j'estois sur la liste parmy ces autres beaux esprits, dont je n'eus qu'une fort mediocre joie, demit honorem Aemulus Aiaci, non est tenuisse superbum, Sit licet hoc ingens, quicquid speravit Vossiolus. Mais que cela demeure entre nous s'il vous plait.		. . . wat het jaargeld betreft, ik heb er tot dusver geen enkele zekerheid over gekregen. Toen ik uit Parijs vertrok wist ik alleen dat ik op de lijst*) stond tussen andere heldere geesten, waarmee ik maar heel matig blij was: een mededinger neemt voor Ajax de eer weg, iets wordt niet voor aanzienlijk gehouden, al is dit prachtig, als Vosje erop heeft gehoopt°). Maar laat dit alsjeblieft onder ons blijven.
) Zie brief No. 1150, noot 9 [p. 405-406; Huygens: 1200 pond, evenals Nic. Heinsius en Is. Vossius]. [ °) Naar Ovidius, Metamorphosen*, boek XIII, r. 16-18: Ajax en Odysseus willen allebei de wapens van Achilles (nadat deze getroffen was door een pijl in zijn hiel). In de vertaling van M. d'Hane-Scheltema (1993): "hij bederft de wedstrijd, want een Ajax kan nooit pronken met iets waar ook Odysseus kans op had, hoe prachtig ook".]

. . . Je suis bien aise d'apprendre la bonne fortune du Sieur van Wijck. Le voila une fois assurè comme je croy qu'il n'aura que faire de retourner a son ancien mestier van poleiser.		. . . Ik ben wel blij het goede lot van de heer van Wijck) te vernemen. Nu heeft hij het dan eindelijk gemaakt, want ik denk dat hij gewoon weer zijn oude beroep van polijster* kan opnemen.
Vous aurez desia sceu que Lundy passè le Roy congedia Messieurs du Parlement avec ordre de se rassembler le 26/16 Mars. Nous fumes veoir cette ceremonie, qui est assez belle, parce que le Roy y est dans son haut appareil, et qu'il harangue luy mesme en suite du Speacker. Milord Chancelor n'y estoit pas present à cause de ses gouttes. Son affaire avec Milord Bristol est differee jusqu'a la prochaine seance du Parlement. Tous les actes passez dans cellecy, y furent lus, (cet a dire les titres) et confirmez pour la plus part par ces mots Le Roy le veut, ou bien ceux cy, Soit fait comme il est desiderè, qui sont pour les actes concernants des personnes privees.		Je zult al weten dat de Koning afgelopen maandag°) de heren van het Parlement uiteen liet gaan met de order op 26/16 maart bijeen te komen. We zijn deze ceremonie gaan zien, die vrij mooi is, omdat de Koning er is met al zijn pracht en praal, en omdat hij na de Speaker zelf een plechtige toespraak houdt. Mylord Chancellor [Hyde] was niet aanwezig wegens zijn jicht. Zijn zaak met mylord Bristol is uitgesteld tot de volgende parlementszitting. Alle dit keer gepasseerde akten werden gelezen (d.w.z. de titels) en meestal bevestigd met deze woorden: De Koning wil het, ofwel deze: Laat gedaan worden zoals wordt gewenst, voor akten betreffende privé-personen.
Parmy les autres il y en avoit un touchant l'observation du dimanche, par le quel toute sorte de divertissements alloient estre defendus ce jour là, jusqu'aux promenades de carosse ou a pied. Mais le bonheur voulut que sur le point que l'on alloit lire cette belle ordonnance avec les autres, l'on ne la trouua point, ayant estè derobbée fort a propos par quelque bonne ame, qui ne trouvoit pas cette pietè incommode a son grè. L'on interrogea un chacun des Milords sur son honneur s'il ne scavoit ce que ce papier estoit devenu. Mais pour tout cela point de nouuelles, et il demeura perdu.		Onder de andere was er een over de zondagsheiliging, waarmee elke vorm van vermaak op deze dag verboden zou gaan worden, en zelfs uitstapjes met de karos of te voet. Maar het geluk wilde dat men, op het moment dat deze mooie verordening met de andere zou worden gelezen, deze niet vond, daar ze op het juiste ogenblik was ontvreemd door een goede ziel die in deze ongemakkelijke vroomheid geen zin had. Men ondervroeg elk van de mylords op zijn woord van eer of hij niet wist wat er met dit papier was gebeurd. Maar dit alles bracht geen nieuws, en het bleef kwijt.
) Johan van der Wyck [1623-1679], zie brief No. 202, n.1 [en No. 198 met extra noot: artikel Huib J. Zuidervaart (Part 2); zie Johan von der Wijck, Schutz-Schrifft*, Stralsund 1663, met op p. A2v: Breda, Mathematique, Delft en op p. B4r: H. Bornius, A. Santvoort, J. van Vliet, sign. 10 juli 1663]. °) 6 augustus 1663 [Samuel Pepys beschreef de ceremonie: 27 July O.st.]