A la Haye ce 4 Janvier 1663.  

  Er zit geen andere scherpzinnigheid in deze uitvinding dan het vermenigvuldigigen van raderen en tanden, en ze heel fijn en licht te maken, wat evenwel tamelijk vreemd is voor iemand die eerder niet in het vak zat. Hij had altijd het vak van diamantslijpen beoefend en kon ook perspectieven schilderen. Toen ik hem zei dat men hem zou kunnen verbieden slingers te gebruiken waarvan de uitvinding al onder privilege was, antwoordde hij: "Als 't de vrienden soo verstonden, soo souden wy ons met het ouwe onrustje moeten behelpen" ²). Maar ik geloof dat hij toen weinig nauwkeurig­heid in zijn uurwerken had. Het is een kleine Mennoniet, en hij lijkt verstandig te zijn.

  Ik ben opgetogen over wat meneer Thevenot je heeft gezegd en ik hoop dat hij woord zal houden. Ik verbaas me erover dat hij het korte Uittreksel van de Chinese reis ³) wil laten drukken, daar er heel weinig in staat dat niet al beschreven is in andere gedrukte verhalen. Het lijkt me dat het verhaal dat Vossius voor hem laat kopiëren over een of ander land in Afrika gaat, maar ik herinner me het niet zo goed. Het pakket dat hij me onlangs gaf om aan hem te worden gestuurd is nog niet weg, en als zich geen gelegenheid voordoet om het over land te sturen geloof ik dat het beter zal zijn dat ik het bewaar voor wanneer hij zelf komt.

  Meneer Bruce ⁴) zei me dat hij, om de uitvinding verborgen te houden, zou proberen

  Meneer d'Armainvilliers ⁵) heeft nieuws ontvangen met deze gewone post dat Meneer de St. Pater ⁶) is overleden, die zich voorbereidde hierheen te komen om te trouwen met juffrouw Deliane de M. ⁷). Hij was in Parijs en ik weet niet of je hem gezien hebt.

  Broer van Zeelhem ⁸) is nog niet terug. Ik had enig vermoeden dat hij bij terugkeer uit Buren de weg via Rotterdam zou hebben genomen, maar omdat hij geen kleding of linnen heeft meegenomen geloof ik eerder dat de slechte wegen of de kou hem dwingen in Buren te blijven. Het is voor hem echter heel belangrijk hier te zijn, om redenen die ik je nog niet kan laten weten.

  De kou waarover ik het had is hier zo groot dat daardoor gisternacht de koerier tussen Amsterdam en hier onderweg dood is gebleven. Het paard kwam daarvandaan naar Den Haag en hij is geheel verstijfd gevonden bij de achterkant van de postwagen.

A la Haye ce 11 Janvier 1663.  

  Hoewel je zegt dat er nog geen definitief besluit is genomen aangaande onze reizen, merk ik genoeg het tegengestelde uit wat Vader mij schrijft ¹).

  Mainard ²) is deskundig genoeg in zijn vak, maar hij zal nog heel wat moeite hebben al tastend en zoekend de goede verhouding te vinden van de oculair-glazen, als het niet zo is dat meneer Petit of zijn knecht hem er iets over hebben gezegd.

  Het opvouwbare statief van kardinaal Antonio ³) moet een aardige uitvinding zijn, en het lijkt bijna ongelofelijk, dat hij, terwijl hij dient voor het ondersteunen van een kijker van 10 voet, tot een zo klein volume kan worden teruggebracht.

  Het lijkt me dat het beter zou zijn zowel de glazen als de hele uitvinding van mijn kijker te laten zien aan meneer Petit, omdat hij zich anders erop zal beroemen dit even goed als ik te hebben gevonden, zoals hij onlangs deed met een andere ⁴). Maar dit alles betekent weinig.
Ik zal één van mijn glazen voor de grote kijker meebrengen, om het te vergelijken met die welke men daar heeft, als er tenminste buizen zijn. Saturnus moet al beginnen terug te komen, maar ik heb hem nog niet opgezocht.
Vader beveelt me mijn machine voor het luchtledige ook mee te nemen, ik ben ervan overtuigd dat je dit heel grappig vindt. Het zou een mooi stuk zijn om mee op reis te gaan, met een koffer vol flesjes van allerlei soort. Ik maak er wel uit op dat hij niet weet hoe groot deze machine is. En wanneer ik die zou kunnen verkorten zoals dat statief voor die kijker in Rome, zou ik toch wel uitkijken me ermee te belasten uit vrees voor het gedoe dat me het zou opleveren in Parijs, onder dat grote aantal nieuwsgierigen. Ze zullen zich wel tevreden stellen met een potlood-tekening die ik hun ervan zal laten zien; daarna kunnen ze dergelijke machines maken als ze er zin in hebben.

  Als dat grote wiel bestemd voor Versailles hol zou zijn aan de omtrek met kleine bakjes waarin het water zich zou storten, denk ik dat het wel zou blijven draaien met die hoeveelheid van 10 duim in het vierkant die je noemt, maar dan zou dit water zelf wel hoog moeten zijn.

  Ik heb nog geen nieuws van meneer Bruce, die toch in korte tijd overgestoken moet zijn. Bij meneer van Sommelsdijk ⁷) heeft men ook niets. De raadsheer de Raet ⁸) stierf gistermorgen aan een pleuris, die 3 of 4 dagen had geduurd.

A la Haye ce 18 Janvier 1663.  

  Betreffende jouw reis schrijft Vader ²) als volgt, Ik zie Tootbroer ³) voldoende geneigd tot de reis nar Holland, anders zou ik er niet op willen aandringen; zodat je ziet dat hij je weldra echt gaat wegsturen. En ik raad hem aan dit in het begin van februari te doen ⁴), omdat je in Zuilichem zult moeten zijn zo'n 15 dagen voordat geoordeeld wordt in het proces ⁵) dat op de 1e of 2e maart zal zijn. Het is pas tegen die tijd dat ik van plan ben te vertrekken ⁶). Hij dringt opnieuw aan op de machine voor het luchtledige, maar ik verontschuldig me met bijna dezelfde redenen als ik je heb genoemd in mijn voorgaande brief ⁷).

  Neef Zuerius, de oudste, is hier 4 of 5 dagen geleden ziek geworden, en gisteravond had hij zware koorts. Ik heb ook een beetje geleden de afgelopen dagen, eerst door kiespijn, daarna aan het hoofd; maar meer dan ik ooit heb gehad; en nu is op dat alles een diarree gevolgd maar die is niet hevig. Ik wens je beter tijdverdrijf toe.

A la Haye ce 1 Fevrier 1663.  

  Het is niet il Signor Padre die de 2 regels heeft uitgewist in mijn brief ²) zonder opschrift, maar ik zelf, want ik herinner het me, en ik ben verbaasd dat je zegt dat de gedachte ervan afgebroken leek te zijn. Ik denk overigens niet dat er iets in de genoemde brief was dat hij niet zou mogen zien.

  Reken 1 maart niet volgens de oude stijl, want het is op die dag volgens de

  Ik heb nu liever dat je meneer Thevenot niet meeneemt, omdat ik me op weg zal moeten begeven kort nadat hij zal zijn aangekomen, wat me buitengewoon zou spijten.

  Ik bedank je voor de spiegeltjes, en zal kijken of meneer Petit de waarheid heeft gezegd; ze hebben de goede kleur.

  Ik heb aan de boekhandelaren in de Grote Zaal ⁴) gevraagd of er een vertaling in het Frans ⁵) was van de historie van China ⁶) van Martinius ⁷), ze zeggen van niet, maar wel een in het Nederlands ⁸).
Als je antwoord brengt aan meneer Conrart ⁹), vergeet dan niet mijn ootmoedige groeten eraan toe te voegen en dat ik heel blij ben als ik eraan denk dat ik binnenkort de eer zal hebben hem te bezoeken.

  Ik zal ervoor zorgen dat ik inlichtingen inwin over de boeken die meneer de graaf Dille ¹⁰) vraagt. Het is een heel nette en wellevende man aan wie ik een dienst zou willen kunnen bewijzen.

  Wanneer die heren weetgierigen vragen dat ik mijn grote kijker meeneem, bedoelen ze de glazen, denk ik, of zouden ze zo dwaas zijn te geloven dat ik die buis van 22 voet zo ver zou vervoeren?
Saturnus zal juist kunnen worden waargenomen wanneer ik gekomen ben, met zijn hengsels in de stand waarin ze het wijdst moeten verschijnen.

A Brusselles ce 26 Mars.  

  Aan deze datum zie je dat ik niet zo lang in Antwerpen ben gebleven als ik dacht te moeten doen bij mijn vertrek. Ik kwam er aan op zaterdag ¹) tegen de avond, vrij vroeg, en toen ik op verschillende plaatsen informeerde naar de dag waarop de Karossen ²) van hier naar Parijs vertrekken, zei men me overal dat het was als er genoeg mensen waren, en niet op vaste dagen. Waarop ik besloot weg te gaan met de eerste boot, hoewel op een wat ongeschikt tijdstip, want het was 's nachts om 3 uur dat de Heu*) onder zeil ging, wegens het getij. Van Asten ³) heeft mij hetzelfde gezegd over het vervoer met karossen als ik in Antwerpen heb vernomen, en ik verwacht hem nu om verslag te komen uitbrengen nadat hij bij Baudry°) is geweest.

Ik heb Don Diego ⁴) bezocht en bij hem heb ik de gebruikelijke onthalen ontvangen. Ik dineerde er gisteren, Francisca ⁵) speelde klavecimbel, en hij bleef me daarna maar lastig vallen over zijn compositie, een gewijd stuk met woorden in het Nederlands, op de melodie van een sarabande, dat hij pas gemaakt had voor de feestdagen. Jij bent zo gelukkig dat je niets dergelijks te lijden hebt bij deze 'Unicus in Orbe' [enige ter wereld]. Ik heb hem jouw twee boeken gegeven, hij heeft beloofd dat hij ze goed zal bewaren.

Ik kwam hier juist op tijd voor het diner aan bij 'De Wolf', en ik trof er aan tafel onder anderen aan meneer de Montery ⁶) of meneer Roger, zoals hij hier wordt genoemd. Het is heel eerbaar man die jij niet kent maar broer van Moggershil en zus ⁷) in het bijzonder hebben veel vriendelijkheid van hem ontvangen toen ze hier waren, zoals hij ook mij heeft gegeven. Hij logeert sinds enige dagen in dit huis. Bovendien 2 Parijse heren die Holland gaan bezoeken, bij wie ik me vanmiddag heb aangesloten om de mooiste of minst lelijke huizen en tuinen van deze stad te zien.

A Paris ce 6 Avril 1663.  

  Uit de brief die ik je heb geschreven in Brussel ¹) ben je het succes van mijn reis tot daar te weten gekomen. Ik bleef er nog de dag erna en bracht deze vrij goed door in het gezelschap van meneer de Montery ²), die me meenam om overal te wandelen, en van meneer zijn broer.

  Ik vertrok op woensdag ³) tegen 10 uur, en op een dergelijk tijdstip kwam ik hier aan op laatstleden dinsdag ⁴), zodat ik precies 6 dagen over de reis deed. Die karossen van Blavet ⁵) vertrekken gewoonlijk op woensdag of donderdag naargelang er mensen zijn om ze vol te maken.
Samen met mij en mijn knecht waren er 4 andere personen, van wie één een Spanjaard was die vrij goed converseerde. Het was steeds mooi weer en we maakten de reis zonder enig ongemak. Don Sebastian ⁶) had jouw appartement bezet, maar hij is nu terug in het zijne. Ik vind dat jullie geen slechte huisvesting hebben gekregen ⁷) en vooral het vooruitzicht op de bloemperken van kardinaal Antonio ⁸) verheugt me.

  Gisteren heb ik me laten aderlaten om eerder bevrijd te zijn van een verkoudheid die ik onderweg heb opgelopen, en inderdaad voel ik me al veel beter. De heer Bruynestein ⁹) was nauwelijks klaar met deze bewerking, toen meneer de

  Eergisteren was ik al bij meneer Thevenot om hem de papieren te brengen waarmee jij en meneer Vossius me belast hadden, waarmee hij heel blij was. Meneer Petit was niet thuis, en ik verbaas me erover dat hij me nog niet is komen opzoeken.
Met Signor Padre ben ik Signora Anna ¹⁴) gaan bezoeken die lijkt op een jongen gekleed als meisje, en ik zal moeite hebben iets anders van haar te geloven totdat de tijd me er duidelijkere aanwijzingen van geeft.
Het portret van de Hermana ¹⁵) bevalt Vader zeer en hij zal niet nalaten er overal mee te pronken. Het jouwe van van Loo ¹⁶) is goed geschilderd en lijkt goed, maar broer van Zeelhem ¹⁷) vond er op aan te merken dat de houding teveel volgens de regels is en de kraag zonder enige plooi.

  Ik zou graag willen dat je mijn nieuwe uurwerk terugstuurt naar meester Severyn ¹⁸) opdat hij het naar behoren laat lopen, en laat hij het houden tot mijn terugkeer. Ik weet niet of ik de zwengel van het toestel voor het luchtledige ergens heb opgeborgen. Als ik het ben vergeten voorzie ik wel dat jij moeite zult hebben het met rust te laten; ik verbied het je ook niet, als het maar omzichtig gebeurt, en met zo weinig breken van glazen als mogelijk is. Het ga je goed, doe mijn groeten aan Todos ¹⁹) en zeg tegen broer van Moggershil ²⁰) de zaak die ik hem heb aanbevolen niet te willen veronachtzamen.

  De sleutel van het uurwerk ligt in een van de laden op mijn tafel.

À Paris, le 13 Avril 1663.  

Trouwens, meneer uw Broer ^a) heeft muzikaal een klavecimbel precies tegen mijn tafel geplaatst, zodat het dunne tussenschot dat ons scheidt me niet het minste ontneemt van zijn akkoorden. En op dit tijdstip zou ik liever dansen dan schrijven, en ik zie niet dat de harmonie vandaag kan eindigen, doordat meneer uw Vader ^b) de karos heeft meegenomen. U had geloofd dat ik de enige talmer ^c) zou zijn, wanneer uw broer zou zijn aangekomen, maar sedert de mooie dagen is de goede man zo losbandig, dat we dikwijls thuis nietsdoen ^d), terwijl we ons vermaken met het kijken naar bepaalde ondergeschikte deernen ^e), die soms aan de hoge vensters van het Petit Luxembourg verschijnen, en dankzij onze kijkers ^f) hebben we ontdekt dat de voornaamste ervan het wasmeisje van mevrouw des Guillon is.

  Als we in de zomer hier in huis blijven, is mijn plan hun mijn kijker te sturen, en contact met hen te onderhouden door middel van één van die kijkers die de genoemde Heer ^g) voor ons heeft meegebracht. Voordat ik het vergeet, zeg tegen uw oudste broer dat we niet meer op de toren van Den Haag zijn, en dat het niet meer mogelijk zal zijn met twee woorden Nederlands een andere wending te geven aan de goede voornemens van de toegeeflijke Christiaan die, om mijn bescherming in de wijk te krijgen, al half heeft beloofd mij het glas voor een groter gezichtsveld ^h) te geven.
Hij weet hoeveel beter mijn kennissenkring is dan die van filosofen, die ons van alle kanten bespringen en het hoofd doen omlopen ⁱ), en hij had wel spijt dat hij niet liever was meegegaan met drie jonge abten, die mij gistermorgen kwamen ophalen in een karos met zes paarden om me naar Reinsy te brengen, dan zich te hebben geamuseerd met alle kijkermakers van Parijs, om de kijkers uit te proberen bij meneer Auzout. En toen we 's avonds het verhaal moesten doen van onze avonturen, had meneer uw Vader wel meer vermaak bij de mijne dan bij het verslag dat zijn zoon hem gaf van de discussies van meneer Petit, d'Espagnet ^j), Thevenot, Abbé Charles, Mesnard en talloze anderen die de kelder, de zolder, de kamers en de trap van deze woning in beslag hadden genomen. ^k)

  [ . . . ]

Samenvatting:  Tubereuses. Voiture. du Portail sa fille. Amerique.

A Paris ce 20 Avril 1663.  

  Ik ben jouw brief naar meneer Thevenot gaan brengen de dag na ontvangst, je zult zijn antwoord erop ontvangen met deze gewone post, als hij zich aan zijn belofte houdt. Naar wat ik van hem hoorde vond hij de prijs van de Chinese tekeningen heel redelijk, en ik geloof dat hij ze bij je zal bestellen, wat ik ook heel graag zou willen, omdat je zegt dat ze zo goed gemaakt zijn.

  Ik wist van de huwelijken van de 2 juffrouwen Campen ⁶) toen ik nog in Den Haag was, maar niet dat Tante ⁷) zo sterk gekant was tegen dat van de roodharige. Misschien is dat omdat wijlen meneer haar zoon ⁸) er niet in heeft kunnen slagen, hoewel het trouwens waar is dat ze niet zo goed voorgelicht is bij het innemen van dit standpunt.

  De buitensporigheden van de heer van Nieuwerkerk ⁹) zijn wonderlijk, en wanneer hij terugkomt zal in hem wel duidelijk te zien zijn of het waar is wat men zegt, dat die reizen naar Indië de mensen wijzer maken dan ze waren; omdat we in elk geval zeker weten dat hij dwaas is geweest bij zijn vertrek.

  De heer Bruynestein ¹⁰) is bang dat de tuberozen die hij je heeft gestuurd verloren zijn gegaan in de grond, omdat meneer de la Fare ¹¹), aan wie meneer Chieze er enige had doen toekomen, schreef dat al de zijne dit ongeluk hebben gehad. Als de onze meer geluk hebben, laat het ons dan weten.

ce 11 Maj. 1663.  

  Ik ben met onze 2 pelgrims ¹) de hele dag her en der gaan lopen, vanaf 7 uur 's morgens tot 9 uur 's avonds. Daarom heb ik alleen dit moment om antwoord te geven op enkele onderwerpen van jouw brief.

  Wat betreft de reis van meneer Thevenot, je kunt er zeker van zijn dat er deze zomer niets van zal komen. De figuren van China ²) kun je sturen langs de weg die je goed dunkt, want hij laat het aan jou over.

  Bij ons keurt men de onderneming van onze genoemde dolende ridders ¹) niet af, want hier vindt men die zeer goed en heel hoffelijk.

  Ik geloof dat jij al in Zuilichem moet zijn en begrijp niet hoe je die reis hebt kunnen uitstellen in afwachting van meneer Thevenot.

  Het succes met de tuberozen ²) en de kastanjes heeft onze Bruynestein ³) zeer verheugd. Van die laatste heb ik bomen gezien in de Jardin Royal, ze zijn heel mooi.

  Morgen moet ik bij meneer de bisschop van Rennes ⁴) dineren, wat me zal beletten de zwager ⁵) te vergezellen naar Saint Denis.

  Hier is een briefje dat juffrouw Petit ⁶) mij stuurt voor jou.

A Paris ce 25 Maj. 1663.  

  Ik wens dat de zaak waarvoor je gegaan bent voor ons eervol afgesloten kan worden. Broer van Zeelhem ¹) deed ons onlangs ²) hopen dat men zich zou kunnen ontdoen van die ellendeling ³) door hem in een dorp van de Baronie van Cranendonck te plaatsen, maar sindsdien heb ik hem er niet over horen spreken.

  Als Signora Marianne ⁵) voldaan zegt te zijn over de betaling ⁶), is het vast alleen omdat ze wel ingezien heeft dat ze niet meer zou krijgen, want dat ze het wilde hebben we duidelijk gemerkt. Het was dezelfde dag toen ik broer Moggershil ⁷) en meneer van Leeuwen meebracht bij haar, dat ik bij het vertrekken mijn envelop met de 20 pistoles op haar tafel liet liggen, en ik bij het weggaan haar in het oor fluisterde dat ze er een stukje Venetiaans kant zou vinden dat ik haar verzocht te willen aannemen volgens wat was overeengekomen. Ze wilde me ophouden om te zien wat het was, maar ik vluchtte en ging er vandoor met de anderen.

De volgende dag stuurde ze me een briefje en maakte me verwijten, maar heel beleefd, dat ik haar bedrogen had door Louis voor haar achter te laten in plaats van Venetiaans kant, en ze stuurde ze terug, zonder de envelop geopend te hebben, naar ze zei, en ze vroeg me met haar uit te gaan, op een dag dat ik wilde, om voor haar Venetiaans kant uit te zoeken voor dezelfde prijs, omdat zij er niets van af wist, en tenslotte dat ze er op geen andere manier gebruik van wilde maken. Wij begrepen deze doorzichtige list makkelijk: het was alleen om wat meer pistoles te vangen.

De dag erna ging ik er dus weer heen met dezelfde Louis d'or, en ik kreeg het voor elkaar dat zij, nadat we ze 3 of 4 keer naar elkaar teruggegooid hadden (al lachend, dat wel) genoodzaakt was ze te houden. Maar voordat ik wegging wilde ze de envelop openen om te zien wat er in zat, en bij het tellen van de Louis bleek er toen een gouden Écu bij te zitten, niet zonder enige verdenking dat zij die erin gedaan kon hebben, want Vader en ik hadden ze meer dan een keer geteld. Ik zou er iets goeds voor willen geven, om de waarheid te weten. Nadat ik de genoemde Écu had teruggenomen en aangevuld met de ontbrekende Louis bedankte ze me en ze zei dat er teveel waren, zoals ze jou met haar brief sindsdien heeft bevestigd.

  Vervloekte honger naar goud enz.*) en toch heeft ze het sedert haar terugkomst ⁸) alleen nog over geringschatting van zaken van deze wereld en over haar mooie plan zich terug te trekken door in het klooster te gaan. Ze is wat magerder en melancholieker geworden dan ze 2 jaar geleden was, wat maakt dat ik haar minder trouw bezoek ben dan in die tijd. Ik vind dat men vergeleken met daar zich veel beter vermaakt bij Signora Anna ⁹), deze Thracische Chloë, bekwaam in zoete melodieën, en bekend met de cither°), hoewel het voor jou nie zo was.

  Het Verhaal van het Hof van Spanje ¹³) dat je verwacht van meneer Thevenot is in handen van meneer van Leeuwen die je het zal doen toekomen. Ik heb het aan hem overgelaten omdat hij mij verzekerde dat het voor hem was dat je het had gevraagd. Wat de andere boeken betreft die over zee zijn gestuurd, ik weet niet hoe het ermee is, en ik ben vergeten ernaar te vragen.
Onlangs introduceerden de genoemde meneer Thevenot en Abbé Charles ¹⁴) mij bij onze buurman kardinaal Antonio ¹⁵), die me heel goed ontving en me wat van zijn uurwerken liet zien en verscheidene andere curiositeiten.

  Gisteren dineerden we bij meneer de maarschalk van Gramont ¹⁶) die ons zijn mooie schilderijen liet zien, en daarna een groot onthaal, met bijna evenveel kippen op een schotel als er waren bij meneer Brasser ¹⁷).

  Aan de juffrouwen Rossum ¹⁸) en Holcraft wens ik toe datter saligh is ¹⁹). De ene verdient wel langer te leven, en de andere een goede echtgenoot. ²⁰)

  Deze regels waren niet voor deze brief, maar het vervolg van een andere, ik heb niet goed opgelet.

A Londres ce 29 Juin 1663.  

  Ik verwachtte geen ander nieuws van je dan dat van de beslissing over ons proces ¹) en daar ik ook niet iets heel belangrijks aan jou te melden had, heb ik enige gewone postzendingen voorbij laten gaan zonder je te schrijven, en zelfs op dit moment heb ik je nauwelijks iets te zeggen, maar ik wil niet nalaten je te antwoorden opdat ik niet verstoken blijf van het nieuws uit Den Haag, waarvan ik trouwens met alleen jouw tussenkomst heel slecht voorzien blijk te worden.
Je hebt wel geluk dat je iets gevonden hebt om de verveling te verdrijven in de omgeving van Zuilichem, want anders is daar, naar je zult toegeven, de tijd zo slecht door te brengen als nergens ter wereld. Jouw geluk is ook dat je je tevreden stelt met alledaagse zaken, want onder die hele Zwerm Bijen*) heb ik nooit iets aangenaams gezien.

  Ik ben wel blij dat meneer Thevenot tevreden is met zijn figuren ²). Het geheim van de nieuwe manier van polijsten was mij niet bekend tot dit ogenblik waarop ik het in je brief zie, maar ik denk dat het alleen is wat meneer Auzout ³) heeft gevonden, en niet dat van meneer d'Espagnet ⁴), waarvan ik geloof dat het nog beter is door de effecten die ik heb gezien van beide manieren.

  Bij wat hij jou schrijft over de schenking die de Koning wil doen, geloof ik dat je Vader gelezen hebt in plaats van broer. Broer van Zeelhem zal je ongeveer kunnen zeggen wat het is, want hij heeft nieuws gekregen naar hij me meldt ⁵). Ik geloof dat er wel iets is, maar niet zoveel als men zegt.

  Ik zou de tijd hier vrij goed doorbrengen als ik me een beetje beter zou kunnen toeleggen op de landstaal. Er is hier Komedie waar veel mensen naar toe gaan, maar omdat ik die dialogen niet goed kan begrijpen, die zo snel worden uitgesproken, ga ik er maar heel zelden heen ⁶). We hebben in de buurt een dame ⁷) die perfect luit speelt en vrij goed zingt, maar omdat ik niet met haar kan praten durfde ik er na de eerste keer niet terug te keren.

  Ik zal antwoorden ¹⁰) aan Janus ¹¹) met de volgende gewone post.

A Londres ce 6 Juillet 1663.  

  Hier is de brief ¹) voor Janus Vlitius die ik beloofde in mijn vorige brief ²). Hij bericht me ³) dat hij naar ons thuis een exemplaar heeft gestuurd van zijn nieuwe boek ⁴), dat de voorloper is van zijn beschrijving van Breda*). Als een gelegenheid zich voordoet het te doen toekomen hier of in Parijs, wanneer we er zijn, zul je mij een genoegen doen het te sturen. Hij beklaagt zich over de mensen van de Raad van de Prins omdat ze zich verzetten tegen de uitgave van de genoemde beschrijving, waar over ik hem aanraad zich tot broer van Zeelhem te richten ⁵).

  Ik heb je niets te melden sinds mijn vorige brief, maar ik verwacht dat je me nieuws uit Den Haag schrijft. Vorige week was er niets van jouw kant, wat me doet geloven dat je langer in Zuilichem bent gebleven dan waarop je rekende in je laatste brief. Gisteren was er grote vreugde aan het hof door de aankomst van een ijlbode van de koning van Portugal ⁶) die de nederlaag van de Spanjaarden bevestigde, van wie er maar 2000 zouden zijn ontsnapt, met verlies van al het geschut. Ik twijfel er niet aan dat men bij ons alle bijzonderheden van deze aftocht al heeft.

  Gisteren zagen we een hoofd van Cromwell, na zijn dood gevormd naar dat van hem zelf, met kleuren beschilderd en met ogen van glas, heel goed gedaan, zodat het lijkt of je hem levend ziet.
  Vroeger was het, met de vorm van zijn gehele lichaam, in de kapel van Westminster, zoals ook van verscheidene koningen en koninginnen, die je ongetwijfeld zult hebben gezien, in houten kisten, waarin ze rechtop staan, gekleed in hun eigen kleren. Degene ⁷) die het kabinet van de koning in bewaring heeft, bewaart nu ook dit mooie reliek en heeft het ons laten zien.
De maanglobe [<] die de heer Wren gemodelleerd heeft ⁸) wordt ook bewaard in dit kabinet en is heel aardig om te zien met al zijn vlekken en ronde dalletjes.°)

A Londres ce 13 Juillet 1663.  

  Juist toen ik je nieuws vroeg ¹) over la Hermana ²) was je bezig me het te geven ³).

  Ik ben heel blij dat het zo goed nieuws is en het verheugt me niet minder,

  Ik heb je niets te zeggen over je wolnest*), behalve dat ik het niet heb gezien sinds je het me hebt getoond. Als je me er hier één zou kunnen doen toekomen zou ik er wel de aandacht op vestigen onder onze heren van de Royal Society, en ik zou het laten vereeuwigen in de Registers. De laatste keer ⁹) bracht men er zeldzaamheden als de figuur van een uit papier geknipte haring met een lengte van 16 duim, en de afmetingen in lengte, dikte enz. van een kind van 18 maanden dat 160 pond woog, naar men verzekerde. Als ik die van onze nicht gekregen zou hebben, zou men ze voor haar leeftijd misschien ook buitengewoon hebben gevonden.

  Als je goede maaltijden krijgt bij de heer van Leeuwen, kan ik je zeggen dat wij geen slechtere krijgen bij onze goede vrienden de milords van Albemarle ¹⁰), van Manchester ¹¹), van Devonshire ¹²) en anderen.

  Vanmorgen is David*) bij me komen klagen dat er spoken zijn in de kamer waar hij slaapt, en dat ze hem de afgelopen nacht en verscheidene ervoor zijn komen lastig vallen. Ik had grote moeite niet in lachen uit te barsten, omdat Bruynestein ¹⁸), die met andere knechten een plannetje tegen hem had beraamd, me al gezegd had wat het was.
De kamer is boven de mijne, waar de twee jongens van Vader slapen in een bed, en het bed dat in dezelfde kamer aan David ten deel is gevallen staat op rollers. Aan dit bed maken ze een touw vast, en dat laten ze lopen tot in de kamer van Bruynestein, die lager ligt, en wanneer mijn dikke lobbes slaapt trekt die ander aan zijn touw, zodat hij het bed over de hele kamer laat rijden tot tegen de deur, met veel kabaal, wat hem wel wakker maakt. En aan het begin was hij zo bang dat hij het bed uitging en ergens anders ging slapen, maar langzamerhand begint hij eraan gewend te raken, en hij slaapt weer heel goed in, hoewel hij ervan overtuigd is dat de duivel er achter zit.

A Londres ce 27 Juillet 1663.  

  Ik zie wel dat we elkaar zullen moeten troosten over het verlies van jouw brieven, aangezien meneer Vlacq ¹) er tevergeefs nieuws over heeft gevraagd bij de mensen van meneer de griffier ²).

  Het is al lange tijd dat Vader een kopie wenst van het hoofd van Cromwell ³), en ik geloof dat hij die aan de koning zal vragen. Het probleem is dat het met kleuren beschilderd is en dat men vreest dat ze bedorven zouden worden door er pleisterkalk op te leggen, hoewel mensen van het vak geen moeilijkheden maken. Degene die hij erover raadpleegde is een zeer ervaren meester en maakt dagelijks afdrukken van gezichten van levende personen, zonder hun enig ongemak te bezorgen; zodat we van plan zijn onszelf een dezer dagen maskers van deze soort te laten opleggen*). Je moet rechtop staan, alleen met een handdoek om je nek, en pleisters op je ogen en wenkbrauwen. Ik ken een hele familie waar 10 kinderen zijn bij wie allemaal hij een afdruk heeft gemaakt, met hun vader en moeder.

  Wat ik je heb bericht ⁴) over het kind van 160 pond wordt bevestigd door heel geloofwaardige personen en het werd nog herhaald de laatste keer dat ik op de vergadering in Gresham College was, men voegde alleen nog 4 maanden toe aan de leeftijd van het kleine wicht, zodat het in totaal 22 maanden oud is.

  Gisteren zijn we in de stad gaan zien de manier van procederen aan het criminele hof dat men hier noemt the King's Bench, en we waren aanwezig bij de ondervraging en veroordeling van verscheidene ongelukkigen, het gaat er heel anders aan toe dan bij ons.

  Ik betwijfel sterk of iemand van de meisjes die je de afgelopen dagen hebt getrakteerd de herinnering eraan zo lang zal bewaren.

  Wat betreft mijn voorliefde voor nichten boven neven ⁶), ik zou er een hele verhandeling over kunnen schrijven, maar om eerder klaar te zijn zal ik je alleen zeggen dat ik, toen ik je sprak over deze keuze, dacht aan enigen van onze neven en nichten, en hoeveel meer men aen d'eene had als aen d'andere ⁷). Ik wil van niemand kwaadspreken, maar welke oom zou niet liever enige nichten hebben zoals juffrouw Ida ⁸), juffrouw Constantia ⁹) enz. dan neven zoals de heren hun broers ¹⁰), T. Huygens ¹¹) en anderen. Zie eens hoeveel boze terechtwijzingen zijn goede vader aan deze laatste heeft moeten geven en nooit één aan juffrouw Martha Maria ¹²). Veel minder aan juffrouw Egidia ¹³) dat wonder van goedheid en maagdelijke zuiverheid, die op een leeftijd van 22 jaar nog niet aan kwaad had gedacht. Het ga je goed.

  Ik ben verbaasd dat broer van Zeelhem me niet heeft geantwoord.

A Londres ce 10 Aoust 1663.  

  De berichten van meneer de Gentillot ¹) zijn nieuw voor mij, en zelfs een beetje verdacht, hoewel ik wens dat ze waarheidsgetrouw zijn. Ik heb helemaal niet gehoord dat Vader ook bij de deelnemrs behoorde, en wat het jaargeld betreft, ik heb er tot dusver geen enkele zekerheid over gekregen. Toen ik uit Parijs vertrok wist ik alleen dat ik op de lijst ²) stond tussen andere heldere geesten, waarmee ik maar heel matig blij was: een mededinger neemt voor Ajax de eer weg, iets wordt niet voor aanzienlijk gehouden,

  De Alderman ⁵) zei me dat jij hem wijn met suiker had gegeven. Ik herinner me zijn naam niet, maar ik weet wel dat het niet degene is die Robinson heet. Hij is vrij lang van gestalte, een beetje mager, gekromde neus, blonde en korte haren, ga eens na of je hem aan dit alles kunt herkennen.

  Ik ben wel blij het goede lot van de heer van Wijck ⁶) te vernemen. Nu heeft hij het dan eindelijk gemaakt, want ik denk dat hij gewoon weer zijn oude beroep van poleiser ⁷) kan opnemen.

  Je zult al weten dat de Koning afgelopen maandag ⁸) de heren van het Parlement uiteen liet gaan met de order op 26/16 maart bijeen te komen. We zijn deze ceremonie gaan zien, die vrij mooi is, omdat de Koning er is met al zijn pracht en praal, en omdat hij na de Speaker zelf een plechtige toespraak houdt. Mylord Chancellor ⁹) was niet aanwezig wegens zijn jicht. Zijn zaak met mylord Bristol ¹⁰) is uitgesteld tot de volgende parlements­zitting. Alle dit keer gepasseerde akten werden gelezen (d.w.z. de titels) en meestal bevestigd met deze woorden: De Koning wil het, ofwel deze: Laat gedaan worden zoals wordt gewenst, voor akten betreffende privé-personen.

Onder de andere was er een over de zondagsheiliging, waarmee elke vorm van vermaak op deze dag verboden zou gaan worden, zelfs uitstapjes met de karos of te voet. Maar het geluk wilde dat men, op het moment dat deze mooie verordening met de andere zou worden gelezen, deze niet vond, daar ze op het juiste ogenblik was ontvreemd door een goede ziel die in deze ongemakkelijke vroomheid geen zin had. Men ondervroeg elk van de mylords op zijn woord van eer of hij niet wist wat er met dit papier was gebeurd. Maar dit alles bracht geen nieuws, en het bleef kwijt.

  Eergisteren ¹¹) zag ik een opmerkelijk experiment uitvoeren in Gresham College op een hond, waarbij men hem, na een opening in het lichaam te hebben gemaakt, de hele milt uitsneed,

⁶)  Johan van der Wyck [1623-1679], zie brief No. 202, n.1 [en No. 198 met extra noot: artikel Huib J. Zuidervaart (Part 2); zie Johan von der Wijck, Schutz-Schrifft, Stralsund 1663, met op p. A2v: Breda, Mathematique, Delft en op p. B4r: H. Bornius, A. Santvoort, J. van Vliet, sign. 10 juli 1663].

  We dineerden gisteren bij meneer Brett ¹³). De Koning gaat vandaag of morgen voor 10 of 12 dagen naar Portsmouth, wat onze zaken tot mijn grote spijt alleen maar zal vertragen.

Paris ce 15 Decembre 1663.  

  Ik heb geen tijd voor schrijven aan jou en ook niet aan broer van Zeelhem ¹), daar ik bijna de hele dag heb gebruikt om met meneer Petit ²) het toestel voor het luchtledige van meneer Montmor [<] af te stellen, dat we over enkele dagen aan meneer de eerste president zullen laten zien. Toch moet ik voldoen aan wat de genoemde Sieur du Portail ³) me heeft verzocht en waarmee hij me elke keer lastig valt als hij me ontmoet, namelijk jou eraan te herinneren hem een bepaald boek ⁴) van Raimond ⁵) te doen toekomen en enkele andere die bij jullie ⁶) zijn gedrukt; hij wenst onder andere dat van de liefdes van Alcandre dat enige tijd geleden is gedrukt met andere zeldzame stukken ⁷).

  Van broer van Zeelhem zul je het succes hebben vernomen ⁸) van onze uurwerken op de reis naar Lissabon die de Engelsen hebben gemaakt en ik zal je zeggen dat ik nog een noemenswaardige verandering heb gevonden in de constructie van het slingeruurwerk die het veel nauwkeuriger zal doen lopen dan eerst ⁹).
Meneer Moray meldt me in zijn laatste brief ¹⁰) iets vrij opmerkelijks, namelijk dat ze in hun Society een grijsachtige diamant hebben die, na te zijn gewreven op laken, enige tijd licht geeft in het donker, zoals de steen van Bologna die men na calcinatie aan de zon heeft blootgesteld ¹¹).

A Monsieur

Monsieur L. Hugens de Zulichem.

Paris ce 28 Decembre 1663.  

  Ik feliciteer je met je nieuwe herstel, je bent er vrij goedkoop van afgekomen voor het seizoen waarin we zijn*).

  Het zou niet makkelijk zijn je uit te leggen wat ik heb gevonden ⁴) om slingeruurwerken te verbeteren, en buitendien zou het niet goed zijn als eraan gewerkt werd in mijn afwezigheid, maar ik verzeker je dat je mijn uitvinding heel aardig zult vinden, wanneer ik je die zal komen uitleggen.

  Ik zal zorgdragen voor je schrijfgerei, maar stuur me alsjeblieft zo weinig boodschappen als maar mogelijk zal zijn. Ik bericht ⁵) hetzelfde aan broer van Zeelhem ⁶). Ik heb er een hekel aan, en de heer Sebastian ⁷), die niet kan leven zonder, zal niet lang afwezig zijn.

  Ik dacht je te hebben gemeld dat Sorbiere ⁸), toen hij hier aankwam, zei onderweg het Insectenboek ⁹) te zijn kwijtgeraakt, hij had zich vermaakt met het lezen erin, terwijl hij op weg was en in de herbergen. Hij zag wel dat ik niet zo tevreden was met dit excuus, en hij gaf me vervolgens een brief aan zijn schoonvader Renaud ¹⁰) waarin hij hem schrijft om een ander exemplaar te kopen.
Ik hoop dat broer van Zeelhem de genoemde brief heeft laten bezorgen, en je kunt wel gaan vragen aan deze buurman of hij iets te sturen heeft aan Sorbiere, om hem eraan te herinneren. Ik heb nog niet meneer Thevenot gezien, behalve een keer in Issy [<], waar hij zich tot nu toe ophoudt. Zodra hij terug is zal ik hem de brieven van Coxinga doen toekomen die Sorbiere me daartoe heeft gegeven. Zijn ongenade ¹¹) is heel rustig verlopen, de verslagen die men gemaakt had van zijn buitensporigheden in Engeland waren niet al te waarheidsgetrouw bevonden.

  Men heeft me gezegd dat meneer van Reede ¹³) trouwt met één van de