A la Haye le 28 d'Octobre 1660.  

  We rekenen er op dat je gisteren of een dag eerder aangekomen moet zijn in Parijs ¹), en ik hoop dat het in goede gezondheid is. Broer ²) heeft ons geschreven dat ze klaar waren om het anker te lichten, de wind was dus goed en gunstig, maar aangezien die kort daarna is veranderd, is te geloven dat ze een haven in Engeland hebben gekozen en misschien in Zeeland; meer hebben we er niet over horen spreken.
Sedert jouw vertrek is hier niets belangrijks gebeurd, met iedereen gaat het goed, behalve met de dikke Nicht Zuerius ³) die enige dagen lusteloos was, gehinderd door een geelzucht die ze ook eerder heeft gevoeld, maar dat begint over te gaan, en ze komt er van af met het verlies van een beetje spek.
Zuerius en de anderen die op de bruiloft van Bartolotti ⁴) zijn geweest, zijn terug sinds eind vorige week. Ze zijn allemaal heel tevreden over het goede onthaal, maar sommigen keuren de vriendelijkheden van meneer Thibault ^4b) en zijn jongste broer niet goed, kortom er was nooit zo'n goede bruiloft of er waren wel enigen die slecht gegeten hebben.
Juffrouw Kien ⁵) die in uiterste nood was, ligt nog in bed met een derdedaagse koorts, maar de aanvallen nemen steeds af, zodat men gelooft dat ze eraan zal ontsnappen.

Vostre serviteur et frere
C. Huygens.  

A Monsieur

Monsieur Huijgens de Zuijlichem.

A Paris.

A Paris ce 5 Nov. 1660.  

  Ik bedank je voor het nieuws waarvan je me deelgenoot hebt willen maken, en ik verzoek je mij dat te geven bij alle gewone postzendingen, want Vader laat het aan jou over en meldt me nauwelijks iets ervan.
Wat betreft de kledingmode waarover je wilt worden ingelicht, die is niet heel zeker of algemeen. Het hele hof en alle hooggeplaatsten zijn in de rouw, en men draagt Spaans laken dat duurder is dan gewoon laken, hoewel minder mooi. Voorafgaand aan deze rouw droeg men ferrandines en andere effen stoffen, gedurende de zomer, en nu neemt men laken van een muisgrijze kleur, evenals de vorige winter bij ons, en ik ga er zo meteen een kledingstuk van laten maken dat net zo zal zijn als wat zwager Moggershil ¹) had. Aan het hof dragen sommigen witte broekspijpen, maar niet zo wijd als eerst, anderen Engelse kousen, gebreijt ²), met vrij nauwe broekspijpen van hetzelfde en kleine broekspijphouders; en dit zwart of grijs naar gelang de kleur van de kleding.
Ik ben nog niet in de Rue S. Jacques geweest om de Vite de Pittori te zoeken waarover je me schrijft, maar bij de eerste gelegenheid zal ik proberen het boek te krijgen.

  7 of 8 dagen voordat ik aankwam was de goede man Scarron ³) een goede dood gestorven, en langs de straten roept men hier zijn testament en andere stukken die over zijn dood zijn samengesteld. Verteld wordt dat, nadat hij had gebiecht en de priester hem absolutie had gegeven, hij hem zei "Wel, vader, is dit alles nu gedaan, blijft er niets meer over?" En toen de ander nee zei, en dat hij vanaf nu in de goede staat was om te sterven

  Ik heb hier jonker Jan van Vlaerdingen ⁴) aangetroffen die ik eerst niet herkende omdat hij een grote pruik droeg, toen hij de kerk inging bij meneer de Ambassadeur. Hij was heel blij mij te zien en zei me dat hij sinds hij hier was alleen nog maar zijn moedertaal had gesproken, dat Buysero ⁵) bij hem logeerde, en dat ik daar ook moest komen.
Hij heeft een kamerdienaar en 2 lakeien, en een eigen draagstoel. Verder gaat hij vrij vaak met een karos, waarvan ik zou kunnen profiteren als ik gedienstig genoeg was om soms enige tijd met hem door te brengen.
Ik ben hem een keer in zijn kamer gaan bezoeken, die mooi en goed gestoffeerd is, en ik vond hem in het bed waarin hij die nacht had geslapen, hij als derde, met meneer van Ouwerkerk ⁶) en nog een academicus de graaf d'Ille ⁷). Deze laatste kleedde zich aan en was gehuld in de Japanse rok van Vlaerdingen, terwijl deze in bed bleef. Daaraan zie je ongeveer welk leven deze heren leiden.
Wat mij betreft, ik ben in pension bij een dame ⁸) van onze religie, heel mager met een puntneus. En de soep is er nauwelijks vet. Consul Zuerius*) en meneer Vorstius ⁹) zijn me daar gevolgd; het gezelschap dat ik er aantrof bestaat uit Duitsers, behalve één die Fransman is, maer weynich van woorden ¹⁰). Het zou best kunnen dat ik binnenkort hier vandaan verhuis. Ik ben

Vostre tres humble serviteur et frere,
Chr. H.    

A la Haye le 10 Novembre 1660.  

  Ik heb je brief van de 5^e ontvangen, die er maar vier dagen over gedaan heeft, zodat we wel vers nieuws van elkaar kunnen krijgen. In die aan Vader ¹) heb je het over een andere brief ²), die helemaal niet afgegeven is; en om te zeggen wat ik ervan denk: die heeft je niet veel moeite gekost om te schrijven. Ik stel me voor dat je die uitvinding geleerd hebt van meneer Conrart, die aan Vader onlangs antwoord gaf met een lange brief zoals je weet, waarvan ik geloof dat die eveneens denkbeeldig is.
Ik verzoek je dringend mijn Giovanni Baglione, della Vite dei pittori e architetti [<,>] niet te vergeten, een stuk dat heel noodzakelijk is voor liefhebbers van onze kunst, en evenzeer als, of misschien meer dan Vasari ³). Mijn tekeningenboek heb ik sinds jouw vertrek vermeerderd met zes of zeven stukken van belang, alle Italiaans, die je enorm zullen bevallen, ik heb ze dan ook niet heel goedkoop. Er zijn er twee van de hand van Cavaliere Giuseppino ⁴), een van Tintoretto ⁵), een van Palma Vecchio ⁶) en een van Rottenhamer ⁷) naar een schilderij van Paolo Veronese ⁸), heel goed gemaakt, en ik zoek nog naar twee of drie andere die niet minder zijn.
Onder wat je me meldt over de mode vind ik te noemen de kragen*) en kniebroeken waarover je niets zegt tot mijn grote verbazing.

. . .

. . .

Juffrouw Kien ¹⁹) onze buurvrouw is nog heel ziek, maar toch lijkt het erop dat ze eraan zal ontsnappen.

. . .

. . .

Ik verzoek je mij te melden in welke toestand je de arme Tassin ²⁵) hebt gevonden, en of hij nog ademhaalt.
Als je Seigneur Nanteuil ²⁶) ziet denk ik dat je eraan zult denken iets van hem te weten te komen, naar waarheid en in detail, over hoe men dat doet met die dingen van Vislijm om deur te trecken ²⁷).
Ik beveel je nog het boek van de pittori [schilders] aan, en als je het vindt verzoek ik je me iets te berichten over wat voor soort schrijver het is, en of hij de levens van verscheidene meesters verhaalt en welke daarvan de voornaamsten zijn.
Als je Vlaerdingen ziet, groet hem dan van mij, het huishouden dat hij voert is heel mooi, en ik had me er ook nooit iets anders van voorgesteld. Tot zover bid ik tot de Schepper.

A Monsieur

Monsieur Huijgens de Zulichem

à Paris.

A la Haye le 18e Novembre 1660.  

  We hebben wel gelachen ¹) over die mooie vergadering ²) bij meneer de Montmor, en wat er gebeurde op deze samenkomst van zwijgende mensen*), toen jij er was, geeft ons een weinig loffelijke mening over het verstand van deze heren Academici die het geduld opbrengen, waanwijzen uren lang te horen babbelen over onderwerpen van niets; om te zeggen wat ik geloof: het lijkt me dat die heren van Florence het veel beter doen dan deze van Parijs en dat die de zaken behandelen met bedachtzaamheid en bezadigdheid.
Er is hier niets nieuws om je mee te delen. De Heren Staten beginnen te vergaderen ...

. . .

Bruno is hier opnieuw, na enige tijd geleefd te hebben met Hereboord ⁵) in Leiden. Afgelopen zondag maakte hij verzen voor de geboortedag van zijne hoogheid. De prins ⁶) werd op die dag onthaald door de Magistraat van de stad

. . .

Ik verzoek je zorg te dragen voor mijn Giovanni Baglione, en het zo te doen dat je het vindt. Het ga je goed.

  Mijn boek ¹¹) met Callot ¹²) heb ik geruild voor een behoorlijk aantal tekeningen die je bij je terugkomst zult zien, met een schilder van hier, genaamd vander Does ¹³). Maar aangezien dit boek niet zo compleet is, heb ik op me genomen jou te verzoeken in Parijs te kijken of er nog enkele stukken te verkrijgen zijn die eraan ontbreken. Ik stuur je dus een lijst van deze stukken, en verzoek je eens naar Israel Henrichet ¹⁴) te gaan, die in mijn tijd de meeste platen van Callot had, en van hem te weten te komen welke stukken hij heeft van die welke op mijn lijst staan, en er bij te zetten voor welke prijs hij ze verkoopt, om me daarna de lijst toe te sturen,

A Paris ce 19 Nov. 1660.  

  Wat betreft de uitvinding van brieven schrijven met weinig inspanning, ik denk dat sommigen deze misschien toepassen, maar ik voor mij heb het deze maal niet gedaan, en ik verzoek je de verdenking ervan weg te nemen bij vader, als hij die enigszins kan hebben.

  Gisteren kocht ik je boek [<,>] van G. Baglione voor 4 pond 10 stuivers. Het is niet erg dik. Er staan geen portretten in behalve van de auteur; die schrijft niet zo goed en bij lange na niet met zoveel omstandigheden als Vasari, en bij gebrek aan kennis van bijzonderheden over de levens van de meesters houdt hij zich meestal bezig met het gedetailleerd beschrijven van de schilderijen of standbeelden die ze hebben nagelaten. Je zult er meer dan 150 levens in vinden van zowel schilders, beeldhouwers en graveurs, Italianen, Fransen en Vlamingen. Er zijn er die ik ken, Annibal Caracci ¹), Antonio Tempesta ²), Cornelio Cort ³), Georgio Vasari ⁴), Giuglio Clovio ⁵), de 3 Sadelers ⁶), Henri Golzius ⁷), Michelangelo da Caravaggio ⁸), Pietro Paolo

  Ik bedank je voor het andere nieuws. Dat over juffrouw Kien zou mij wel de lust ontnemen als ik een van haar minnaars was, want zolang ik je brieven en die van Vader heb ontvangen komt zij ter sprake, en nu eens gaat ze sterven, dan weer blijkt ze te leven. Over Tassin kan ik geen nieuws krijgen voordat ik meneer de Premier ¹¹) zie. Als ik het vernomen heb zal ik je er deelgenoot van maken.

  Ik heb Vlaerdingen de groeten van jou gedaan, hij groet je terug. Hij is tegenwoordig grappig als hij Frans spreekt en al vloekend, zoals hij het bij ons was met zijn gezang, wanneer hij zijn mooie methode gebruikte. Het deed me genoegen te zien dat men hem steeds meneer de graaf noemt waar hij logeert. Hij heeft nu een karos voor zichzelf, en een rijpaard, en daarbij drie bedienden. Zodat hij heel wat uitgaven maakt, en toch wel zonder nut, want hij is nog niet in staat de goede gezelschappen te bezoeken omdat hij niet kan praten. Misschien gaan we volgende week een uitstapje maken naar Vaux om het magnifieke gebouw en de tuinen te zien van meneer de Surintendant ¹²).
Wanneer er nieuws komt van broer Lodewijk, vergeet dan alsjeblieft niet mij er deelgenoot van te maken.
Ik schrijf belabberd doordat ik heel koude handen heb, wat me ook als excuus moet dienen tegenover Vader ¹³). Ik ben jouw &c.

A la Haye le 25 Novembre.  

  Ik heb je laatste brief ontvangen en bedank je voor het zoeken van mijn boek ¹), ik verlang er sterk naar het te hebben, en daarom verzoek ik je te weten te komen of er niet een bekende vandaar vertrekt, die het voor me zou kunnen meebrengen in zijn bagage. De zoons ²) van meneer de Villers ³) staan op het punt terug te komen ⁴), naar wat de vader onlangs zei, en daar de oudste een van mijn vrienden is, zou hij zich er wel mee willen belasten. Maar ik verzoek je het niet te geven aan iemand, die wel over land gaat maar zijn spullen over zee stuurt, want dat duurt vaak lang, en dan zou ik nog liever wachten op jouw terugkeer.
Naar aanleiding van de Schilders zal ik je zeggen dat die schurk Matham ⁵) twee dagen geleden een heel plotselinge dood stierf, getroffen door een soort beroerte toen hij juist zijn handen had gewassen aan de pomp, en dit zo onvoorziene ongeval zal hem hebben verhinderd het bij het sterven passende berouw te hebben over wat hij mij tijdens zijn leven allemaal heeft aangedaan, in mijn jonge jaren.
Vader heeft het plan opgevat ons alledrie te laten schilderen op eenzelfde schilderij, en ik ben bij Hanneman ⁶) geweest opdat hij er een tekening van maakt, om die te onderzoeken met onze vrienden die verstand hebben van kunst, en hem dan te laten beginnenn met mijn portret, in afwachting van de terugkeer van jullie beiden.

Ik hoop dat je er zorg voor hebt gedragen te informeren bij Henrichet of een andere verkoper van gravures naar wat hij zou kunnen krijgen van de in mijn lijst genoemde stukken. Mijn bedoeling is niet er een groot aantal van te kopen ook al zouden ze te krijgen zijn, daar ik al overengekomen ben met die man van mij, hem iets gelijkwaardigs te geven dat bestaat uit enkele stukken van Albert Dürer ¹⁰) voor het geval ik er geen van Callot kan verkrijgen, maar toch zou ik wel blij zijn er op zijn minst twee of drie of vier te hebben om hem enigermate tevreden te stellen, daarom verzoek ik je eens te kijken wat er is, zoals ik je in mijn voorgaande brief heb bericht, en het me te berichten; als je iets hebt gekocht zul je het makkelijk in een brief kunnen sturen.

We hebben nog geen nieuws van broer die in Spanje is (althans naar we geloven). Mevrouw van Vlooswijc ¹¹) heeft zojuist iemand naar hier gestuurd, ze had horen zeggen ¹²) dat wij een brief hadden gekregen, om te vernemen hoe het zit, omdat haar zoon ¹³) ook tot de adel van de Ambassade behoort.
Mevrouw de Prinses ¹⁴) zal volgende week naar Kleef vertrekken, waar tegelijk zullen komen de Keurvorst ¹⁵) en de prins van Anhalt ¹⁶) met hun vrouwen ¹⁷), Prins Willem ¹⁸) gaat er ook heen met de zijne ¹⁹),

Als je Nanteuil bezoekt, vergeet dan alseblieft niet van hem in detail te weten te komen die uitvinding van deur te trecken ²³) waarvan je weet en waarover ik je heb geschreven in een van mijn vorige brieven ²⁴).
Die dwaze Bruno komt me deze bijgaande verzen ²⁵) brengen, waarvan hij wil dat ik je ze stuur, hij bezweert me dat hij de helft ervan op straat heeft gemaakt en geschreven, daar waar de Molstraet uitloopt in de Wagestraet. Hij is meer dan ooit heel druk bezig, voortaan zou je geen voet kunnen verzetten waar hij is, of hij zou er meteen op gaan rijmen. Het ga je goed. Ik verzoek je te denken over middelen om mij dat boek te doen krijgen.

A Monsieur

Monsieur Chrestien Huijgens de Zuijlichem

A Paris.

A Paris ce 26 Novembre 1660.  

  De dagen zijn zo kort, en ik heb zoveel dingen te doen, dat ik nog geen tijd heb gehad Nanteuil of Israel ¹) te bezoeken, om te informeren naar wat je wenst te weten over de gravures ²). Zelfs denk ik dat ik enkele dagen binnen zal moeten blijven, om te herstellen van de verkoudheid die me dwars zit sinds ik hier ben. Ik wil geloven dat jij je boek met Callot zonder verlies hebt geruild, toch weet ik niet hoe je kunt besluiten je van een zo mooi werk te ontdoen.

Ik herinner me dat ik mijn laatste brief nog vergeten ben je iets te zeggen over kniebroeken [<] en kragen; hier is dus ter vergoeding wat er van top tot teen in de mode is.
Men draagt hoeden die een beetje hoger en puntiger zijn dan bij ons en met smallere randen; de haren zijn altijd lang; kragen middelmatig en je behoeft alleen te vergroten wat je hebt; manchetten dubbel en eenvoudig; vesten korter dan eerst en aan de voorkant een beetje ingesneden om ze meer open te houden;

  Ik zie dat Bruno nog steeds doorgaat met zijn heldhaftige daden; hij gaat zeker recht op de kleine huisjes*) af.

  In het eerste Hollandse nieuwsblad dat hier kwam sinds ik er ben, stond aan het eind een advertentie, dat men te Amsterdam uurwerken maakte die men nooit behoefde op te winden. Ik zou graag willen weten of je er niet over hebt horen praten, en wat het zou kunnen zijn. Voor de mijne zijn er hier 3 of 4 meesters die ze maken, en zelfs begint men ze in de klokkentorens van enkele parochiekerken te plaatsen.

  Men zegt hier dat Langerak ³) gaat trouwen met juffrouw van Nieuwveen ⁴); schrijf me alsjeblieft hoe het zit; ook hoe het gaat met de juffrouwen daar, de Aerssens, de Rijckers en Pauwtjes enz. Vale.

. . .

Misschien de dochter van Willem Boreel die op 28 november klavecimbel speelde (Dagboek).
Marianne Petit komt pas op 16 jan. ter sprake. Zie ook bij 13 maart.
Mademoiselle Boreel wordt nog genoemd op 8 febr. 1664 in No. 1211 (aan broer Lodewijk), n.12, met "Ik bezoek haar zo weinig dat het een schande is."]

A la Haye le 1. Decembre 1660.  

  Ik heb vandaag je brief ontvangen die mij verslag uitbrengt van de mode en van de verandering die blijkbaar gaat komen, waarvoor ik je bedank. Van de ruil die ik heb gedaan van de gravure-platen van Callot heb ik helemaal geen spijt en ik heb het gedaan op advies van mensen die veel verstand hebben van dit soort zaken. Het is meer dan acht maanden geleden dat ik me van dit boek probeerde te ontdoen via Uylenburg ¹) te Amsterdam; deze kon er nooit meer dan 50 pond voor krijgen en stuurde het me terug. De oorzaak is deels dat het zeer onvolledig is, er ontbreken meer dan 30 stukken, deels de geringe achting die belangstellenden daar hebben voor dingen van Callot, die toch in hun soort heel goed zijn. Maar Italiaanse dingen zijn zo in zwang, dat in vergelijking daarmee al het andere niets is.
Ik heb mijn genoemde boek geruild met een Schilder van hier genaamd Van der Does ²) die goed is in dieren; hij had dezelfde avond spijt van de koop en zei dat als ik deze ongedaan wilde maken, hij bereid was een schilderij van veertig pond voor mij te maken, waarin ik geen zin had. Hij ruilde het dus met Barlaeus tegen een klein schilderij van Poulenburg ³) en nog een kleinigheid; deze heeft het nog, en hij heeft nu nog onenigheid met zijn zwager Bisschop ⁴) waarvan het verhaal niet de moeite waard is.

Ik heb je aanbevolen, en ik doe het nog eens, te proberen mijn boek mee te sturen met de bagage van de heren de Villers in het geval dat ze die over land sturen, want ik zie geen kortere weg. Ik geloof dat Vader je ook zal vragen hem iets te doen toekomen op dezelfde manier.
Met de dames hier gaat het heel goed en ze doen haar aanbidders de eer aan met hen naar de Komedie ⁸) te komen, heel vaak als ze ervoor worden uitgenodigd, bijna zonder deze uitjes ooit te weigeren.
Twee dagen geleden was er een voorstelling van Andromède van Corneille,, en het gebeurde dat van de Pegasus die Pesseurs ⁹) bestegen had — aan de voorkant niet goed genoeg vastgemaakt, ofwel omdat de ruiter er teveel op spartelde — de twee voorpoten los raakten, en dat hij zijn held gewoon afwierp en hem sneller dan hij wilde voet aan land deed zetten (of liever het achterste); hij viel van zo'n hoogte dat hij zich had kunnen bezeren. Hij stond echter na zijn val weer op en besloot te voet met zijn zeemonster te vechten, wat hij deed met goed gevolg.
Ik heb vier dagen niet uit huis kunnen gaan wegens een ontsteking aan mijn tanden, waarvan ik vaak last heb; dat is nu over, en ik ga nieuws vernemen om het je te melden met de volgende gewone post. Adio.
Ik verzoek je zorg te dragen voor mijn boek, maar het niet over zee te sturen.

A Paris ce 10 Decembre 1660.  

  Ik heb gisteren Israel Henriette ¹) gevonden, en toen ik hem heel je lijst [<] had uitgelegd, zei hij dat hij geen van de stukken had, die je vraagt, maar hij gaf me het adres van een andere liefhebber ²) die volgens hem beter voorzien is van deze zeldzaamheden, hij verzekerde me wel dat ze buitengewoon duur zijn. Wat hem zelf betreft, hij toonde me een gravure van Callot die hij niet wilde verkopen voor minder dan 3 louis d'or; het was er een in 4^o waarop een ambassadeur van Spanje eer betoonde aan de Paus voor het Koninkrijk Napels, door hem een wit paard aan te bieden; er zijn ongeveer 200 figuren en enige gebouwen, en niemand anders dan hij heeft een exemplaar naar hij zegt.

  Ik schrijf je alleen dit, omdat het tijd is mijn brieven te versturen, en ik onderbroken ben door enkele bezoeken van musici en wiskundigen*).
Wat hoor ik over enkele schepen die op de kusten van Spanje gebleven zouden zijn, ten getale van 5? Men kan me niet zeggen of het Hollandse zijn of andere. God behoede de onzen voor het kwaad°). Ik ben enz.

A la Haye le 20 Janvier 1661 ¹).  

  Na aanhoudend je markies van St. Agathe ²) verwacht te hebben, in de vaste hoop hem elk ogenblik hier te zien, hoorden we zeven of acht dagen geleden dat hij zich al de hele tijd in Amsterdam vermaakte, zonder zich erom bekommeren ons onze pakketten te doen toekomen, ik denk om ons ongeduld en onze nieuwsgierig­heid te kastijden. Tenslotte heb ik erover geschreven aan neef Becker ³), om hem eraan te herinneren en ons onze spullen te doen toekomen, als hij van plan is daar nog langer te blijven. Als je mijn boek aan de heer van Seventer ⁴) had gegeven zou ik het al meer dan 15 dagen geleden hier gekregen hebben.

De dood van de Prinses*) zal naar het schijnt nog opschudding verwekken. De Koning die ze heeft benoemd als Tutor van haar Zoon, wil het op zich nemen tot in alle onderdelen, en bijgevolg in die hoedanigheid de beschikking hebben over de helft van de ambten en beneficiën op de landen van Hare Hoogheid, en dat is iets wat ze in Kleef ⁵) niet zo zullen willen naar het schijnt, en naar wat hier en daar gemompeld wordt, al heeft men zich er tot dusver niet over uitgesproken.
Mevrouw ⁶) laat alleen aan de Raad schrijven, alles te houden in de toestand waarin het is, en die eerste voorzorgen in acht te nemen die men toepast in sterfhuizen, zoals koffers en kasten te verzegelen enz. Verder heeft de Prinses haar nicht de Koningin van Engeland ⁷) tot haar erfgename benoemd met de uitdrukkelijke opdracht haar schulden te betalen, en allen die een legaat van haar moeten ontvangen tevreden te stellen. Aan haar zoon de Prins laat ze niets na, maar ze verordineert dat de juwelen die ze van zijn vader heeft gekregen aan hem worden terug­gegeven (zoals anders toch gedaan zou moeten worden volgens het huwelijkscontract) en ze wenst dat hij belonng geeft aan de leden van haar huishouding.
Dit Testament zou volgens onze wetten ontervend zijn, en bijgevolg zonder enige waarde, maar in Engeland zegt men dat zulke testamenten kunnen worden gemaakt, en dat vaders en moeders niet verplicht zijn meer na te laten dan ze willen.

  Meneer Navander ⁹) onze buurman en vriend stierf afgelopen maandag ¹⁰) aan een ziekte van twee dagen, en wordt zeer betreurd.
Meneer Bisschop [<] is nog steeds bezeten van tekenen, en met zijn vijven of zessen hebben ze een schilders-academie*) opgericht, waar ze vier keer per week een naakte man gaan tekenen, en opdat je weet wie hun model is: het is een grote jongen, Antony geheten, die als bijnaam heeft de vliegende Platluijs.
Ik verzoek je me iets te berichten over wat Jan van Vlaerdingen [<] doet en wat voor leven hij leidt. Ik ben

Vostre frere et serviteur C. Huygens.  

  Er moet op worden gelet dat met omzichtigheid gesproken wordt over de zaken van de Princesse Royale en in ieder geval deze brief niet te tonen.

A la Haye le 27^e Janvier 1661.  

  Je zult geen brieven van Vader ontvangen met deze gewone post, en ook niet met de volgende. Vrijdag ontving hij een brief waarin men hem gebiedt Madame ¹) te gaan opzoeken in Kleef naar aanleiding van de dood van de Princesse Royale ²). Aangezien hij de dag erna vertrok ³) zal hij volgens de berekening die ik maakte gisteravond daar zijn geweest. Het zou wel kunnen gebeuren dat men hem de reis naar Engeland zou laten maken, en zelfs is er in de brief waarover ik net sprak iets over aangeroerd, en hij had het erover jou in dat geval met hem mee te laten komen daarheen, en te proberen zich daarna een of andere boodschap te laten geven voor Parijs ⁴), waarvan je weet dat hij altijd een groot verlangen heeft gehad het te zien. Maar dit alles is nog heel onzeker; en daarom moet je er tegen niemand niets over zeggen, wie dan ook.
De reis zou gemaakt worden voor de zaken van het Voogdijschap, aangezien deze ongetwijfeld nodig zal zijn om onenigheden te voorkomen die niet vermeden zouden kunnen worden tenzij er heel goede diensten worden verricht tussen beide partijen. Uit Engeland bericht men ons dat prinses Henriëtta van Engeland ⁵) ook ziek is geworden aan de pokken, terwijl ze al was ingescheept om naar Frankrijk te gaan om te trouwen met de Broer ⁶) van de Koning, maar dit zul je al langs kortere wegen hebben vernomen.
Hier overleed prinses Kien ⁷) vorige zondag ⁸) na een lange ziekte van drie maanden, zodat je niet meer bang hoeft te zijn voor hoofdbrekens

  Die pretmaker van St. Agathe ¹²) is nog in Amterdam en heeft me mijn boek niet gestuurd.

A Monsieur

Monsieur Huijgens de Zuijlichem

A Paris.

A Paris ce 4 Fevrier 1661.  

  Ik antwoord op twee van jouw brieven, waarvan de eerste ¹) begint en de laatste ²) eindigt met protesten tegen de markies van St Agathe ³); die heel gerechtvaardigd zijn en je zou niets over hem kunnen zeggen dat beneden zijn verdienste ligt. Meneer van Seventer ⁴) was al vetrokken voordat de muziek voor Vader klaar was en ik jouw boek ⁵) had gekocht.
Wat betreft de bijzonderheden ten aanzien van de zaken van de Voogdij en het testament van de prinses heb je me een genoegen gedaan door ze mij mee te delen, aangezien Vader ze verborgen houdt alsof hij ze niet aan papier durft toe te vertrouwen.
Ik ben zeer aangedaan door het verlies dat we hebben geleden van een goede buurman ⁶) en van een mooie buurvrouw ⁷), die hier ook zeer betreurd wordt door haar goede vriendin juffrouw Boreel ⁸). Ik zou wel tien tegen één wedden dat de oudste van de Rijckertjes*), ofschoon ze op weg is het verlies voor het menselijk geslacht te herstellen, nooit een zo mooi meisje zal worden. Behalve haar en haar zus voegt zwager Moggershil er nog heel wat anderen aan toe die allen hetzelfde plan hebben het goed te doen, zoals juffrouw van Aernhem met de oudste van de Villers [<], de graaf van Flodorp en juffrouw des Loges, de dikke Gans met een van de Pautjes, met welke laatsten je niet onbekend kunt zijn.
Afgelopen maandag ⁹) kwam ik door een groot toeval jouw oude liefde tegen, juffrouw Mouchon ¹⁰), die ik er nog even mooi en fris vond uitzien als 5 jaar geleden. Het was in het koor van de Notre Dame, boven in een galerij, waar ik was met onze heren ambassadeurs en mevrouw van Gent ¹¹)

Ik zie J. van Vlaerdingen ¹⁷) maar een enkele keer bij de ambassadeurs, waar hij nogal vaak gaat dineren om het vrije kossie ¹⁸) want dat zegt hij zelf. Verder brengt hij de tijd door met 's morgens paardrijden in een academie, 's middags met spelen of een beozoek aan de komedie, en soms aan mooie meisjes; maar let erop dat je dit niet verder vertelt. Hij is enige tijd senza denari*) geweest, en van der Hoeven ¹⁹), bij de ambassadeurs, valt hem er onophoudelijk mee aan, Jantie dats voor jouw, zegt hij dan, soo je me een gouwe louis kunt laeten sien ²⁰), en munt van 30 stuivers uit zijn zak halend.
Enige tijd heeft hij een huurkaros aangehouden; daarna kocht hij een paard om over de straten te gaan, dat hij aan zijn dansmeester heeft gegeven, ik weet niet op welke voorwaarde. Nu bedient hij zich naar ik geloof van draagstoel­dragers wanneer hij het nodig vindt, net zoals ik. Verder is hij steeds plezierig en in een goed huneur, en dat zal nooit anders zijn.

Onlangs was ik op bezoek bij le Blond ²¹), dat is degene die de gravures van Callot heeft, maar aangezien hij half dwaas is onderhield hij me tegen mijn zin meer dan anderhalf uur over zijn avonturen en de geschiedenis van enkele tekeningen uit Italië die hij ons liet zien. En tenslotte, toen ik vroeg de dingen van Callot te zien, zei hij me dat het die avond te laat was om ze op te zoeken.

  Meneer Ménage bracht me enige dagen geleden in de bibliotheek van monseigneur de Kardinaal, waar men een groot aantal van de mooiste schilderijen uit Italië had uitgestald, waarvan men hoopte dat zijne Excellentie ze allemaal zou kopen ²³). Ik wou dat jij daar was om een zo grote verzameling van uitmuntende dingen te zien, van Titiaan ²⁴), Paolo Veronese, Michel Angelo, enz. want nooit heb ik iets dergelijks gezien. Onder andere was er het origineel ²⁵) van de markies del Guasto ²⁶) en zijn vrouw, waarvan jij de kopie hebt gekopieerd.

Zeg tegen meneer Bisschop dat hij de vliegende Platluijs ²⁷) moet achterlaten en naar Parijs komen om tekeningen te maken naar deze stukken.

Ik heb het begin gezien van de markt van St. Germain die gisteren geopend werd, en ik zou op dat moment weldra besluiten terug te keren; maar naar wat ik zie moet ik afwachten welke orders Vader me zal geven. Het ga je goed.
  Ik heb twee brieven ²⁸) geschreven aan broer in Spanje en er evenveel ²⁹) van hem ontvangen. Ik zou het heel jammer vinden als hij de mijne niet had ontvangen.

A la Haye le 10 Fevrier 1660 ¹).  

  Ik heb je laatste brief van de 4e ontvangen, waarin je het aan 't begin hebt over de heer van St. Agathe, van wie ik eindelijk mijn boek gekregen heb nadat ik het hem twee maal heb laten vragen.

Vader is terug uit Kleef, heel tevreden over de ontvangst die hij daar kreeg, maar hij gaat niet naar Engeland, waarheen meneer de Keurvorst prins Maurits ⁴) en de heer Weimann ⁵) zendt, zoals vader je ongetwijfeld bericht, en eveneens dat hij het plan heeft jou naar dat land te laten gaan om deze prins daar op te zoeken, iets waarvan ik verzekerd ben dat je er heel blij mee zult zijn, daar je dan de gelegenheid zult hebben zowel om je in de taal te perfectioneren, als een bezoek te brengen aan al die makers van almanakken en verrekijkers die je bekend zijn.

Ik ben heel blij te horen dat die Mouchon nog in leven is, en heel boos dat jij niet met haar hebt gesproken en niet iets over mij hebt gezegd. Nu ik weet dat ze nog op de wereld is, ben van plan haar een compliment te schrijven met de volgende gewone post, om haar te verzekeren van de herinnering die ik heb aan haar soepen.

Ik twijfel er niet aan dat je de nieuwe Komeet gezien hebt die hier sedert enige dagen verschijnt in oostelijke richting. Ik stond gisteren om 3 uur op en klom bij grote koude ons huis op, zonder hem te kunnen vinden, omdat hij nog te dicht bij de horizon was, maar toen ik er daarna om 5 uur weer heengegaan was zag ik hem in het begin al op 30 graden hoogte, en zelfs zonder verrekijker herkenbaar; en daarmee kan ik hem vanuit mijn kamer makkelijk zien. Ik heb hem bekeken met de grote die we hebben, maar omdat het licht ervan nogal zwak is bevind ik dat hij met die van vijf voet er evenveel volmaaktheid in te zien is als met de andere.
Ik behoef je de bijzonderheden van mijn waarneming niet te vertellen, omdat ik weet dat jij daar zelf waarnemingen gedaan zult hebben*) met de kijker die je hebt meegenomen.
Ik zal je alleen zeggen dat de afgelopen nacht naar ik geloof de helft van de inwoners van deze plaats erop uit gegaan is om dit nieuwe verschijnsel te gaan zien, en dat ik vanaf drie uur totdat het licht begon te worden niet heb kunnen slapen door het rumoer dat de mensen maakten, die over straat kwamen en gingen als bij een processie°). Ik verlang er sterk naar te horen wanneer en hoe deze komeet aan jou is verschenen, daar het iets is waarvan ik weet dat je het al lang wenst.

Ik verzoek je te kijken naar de stukken van Callot die le Blond heeft, en of er een of twee goedkoop te krijgen zijn, want anders is het beter ze daar te laten. Bericht me ook iets over welke Italiaanse tekeningen hij heeft en of ze je wel goed lijken. Adio.

A Monsieur

Monsieur Huijgens de Zulichem

à Paris.

A Paris ce 11 Febrier 1661.  

  Ik heb met deze laatste gewone post niets gekregen, noch van Vader, noch van jou, en ik schrijf je ook niets. Geloof echter niet dat het is om me te wreken, maar omdat ik geen tijd heb gehad je iets te berichten, na de hele dag te hebben rondgereden door de stad met de hertog van Roannez ¹); pas op dit moment heeft hij me thuis gebracht.

A Monsieur

Monsieur de Zeelhem chez Monsieur de Zulichem &c.

A la Haye.

A la Haye le 17 Febrier 1661.  

  Je laatste brief van de 11e is me gegeven, geschreven in de stijl die de Lacedemoniërs vroeger gebruikten, en ik heb zorg gedragen voor die welke je me hebt gestuurd voor Heinsius, die gisteren bij mij op bezoek was. Ik bedank je zeer voor de twee Gravures die je voor me hebt gekocht, en verzoek je ze mij met de volgende gewone post te sturen in een brief die je hiervoor zo groot zult kunnen maken als maar mogelijk is. Over de vouwen die er in de Gravures zullen komen maak ik me geen zorgen en ik ken genoeg middelen om ze er helemaal uit te halen; daarom verzoek ik je dit niet na te laten.

Ik verbaas me erover dat je niets zegt over de nieuwe Komeet, waarbij iedereen de vrijheid neemt alles te fantaseren wat bij hem opkomt, in afwachting van het oordeel dat jij erover velt. Sommigen willen hem zelfs niet de rang toekennen van een betekenisvolle komeet, en zeggen dat het de oude is die enkele jaren geleden verscheen, anderen dat het de nieuwe ster is die in 1572 verscheen; anderen, de meest dwazen van allen, dat het een satelliet van Venus is, waartoe Vossius me geneigd scheen toen hij me hier onlangs kwam bezoeken. Zodat je er goed aan zult doen daar uitkomst in te brengen zodra het kan.

Broer Lodewijk berichtte ons in zijn laatste brief dat hij tot dan toe niets van jou had ontvangen ¹), waarover hij zich zeer beklaagt; kijk eens langs welke weg jij je brieven laat adresseren. Hij zegt aan Vader tegen de maand april terug te keren als hij het goedvindt, daar het er nog niet op lijkt dat de Ambassade de eerste vier of vijf maanden terugkomt en misschien de hele zomer; hij zou wel veel zin hebben terug te komen via Engeland om er de koning ²) gekroond te zien worden en een buiging te gaan maken voor Mistris Price ³), maar Vader laat blijken dat hij hem langs de kortste weg wil laten terugkeren, zonder zich op zee te wagen.
Hij bericht nog dat hij het Escorial is gaan bezoeken, en dat hij er onder verscheidene andere zeldzame dingen een magneetsteen heeft gevonden die maar 5 pond weegt en 25 pond ijzer aantrekt, en hij zegt dat hij, na er een mes mee gewreven te hebben, enkele dagen later twee scharen en een sleutel ermee samen kon optillen, wat werkelijk iets vreemds is. Ik zou willen dat hij erbij gezegd had of de steen met ijzer gewapend was of niet, hij vermeldt het niet.

De dochter van meneer Vet ⁴) die hier bij de Staten-Generaal is, is hier gisteren getrouwd, met een grote jongen genaamd Munnix, broer of neef van de mensen die je kent.
Over de affaire van Margrietje ⁵), waarvan men onlangs zei dat die achteruit begon te gaan, begin ik opnieuw een goede dunk te krijgen en ik geloof dat er tegen de maand mei een belangrijke kentering zal optreden. Adieu, vergeet mijn gravures niet.

A Monsieur

Monsieur Huijgens de Zuijlichem

A Paris.

A Londres ce 12 Avril 1661.  

  Ik verzoek je naar boven te gaan naar mijn kamer, waarvan ik de sleutel ter bewaring aan Nicht ¹) gegeven heb. Je zult daar, in de doos waarin de machine van meneer Pascal zit die op tafel staat, de sleutel vinden van de grootste van mijn 2 kasten. Als je deze open hebt moet je hem nog bovenin openmaken, waar ik mijn lenzen van de grote kijker heb gelegd. Wil je deze alsjeblieft inpakken in een wat stevige doos, met katoen of iets dergelijks; en met het opschrift aan de heer van Hulst ²), secretaris van onze ambassadeurs, deze doos per post opsturen

Ik doe dit niet graag, mijn goede glas zo riskeren, maar nadat ik heb opgeschept dat het beter was en meer effect gaf dan die van 35 voet die ze me hier hebben laten zien, laten ze me niet met rust, en ik zal niet worden geloofd tenzij we ze met elkaar vergeleken hebben. Verzuim dus niet, om welke reden dan ook, het naar me te sturen.

Ik hoop dat Vader mijn laatste brief ⁶) zal hebben ontvangen van de 8e van deze maand en ik verbaas me erover dat ik geen antwoord gekregen heb op die ⁷) welke ik uit Calais schreef, want deze laatste post heeft me niets gebracht. Ik zou nu aan hem hebben geschreven, maar ik moet nog de markies van Montjeu ⁸) opzoeken om samen onze reis af te stemmen die we volgens wat we besloten hebben morgen naar Oxford ⁹) maken, en het is al laat. Ik laat deze brief hier voor de post van vrijdag, ik zal pas terug zijn op zondag of zaterdagavond op zijn vroegst. Adieu.

A Monsieur

Monsieur de Zeelhem chez Monsieur de Zulichem

A la Haye.

A la Haye 28 Avril 1661.  

  Ik heb je laatste brief van de 12e ontvangen, waarin je me bericht dat ik de glazen van jouw grote Kijker moet sturen, wat ik nu doe, en ik zou het eerder hebben gedaan als men mr mijn gang had laten gaan, maar Vader heeft me opgedragen ze af te geven aan de heer Copes ¹), zaakgelastigde van meneer de Reurvorst, die beloofd heeft ervoor te zorgen. Ik denk dat hij ze per post zal zenden; daarom heb ik ze ingepakt in doos van blik. Ik weet zeker dat ze anders niet veilig zouden zijn, want bij de post worden de brieven in balen verpakt met forse hamerslagen. Ik hoop dat je als ze aankomen zult vinden dat ze niets geleden hebben, en dat ze dienst zullen doen om de hoge dunk die de Engelsen hebben van de hunne weg te nemen, waarna ze naar ik meen de beste van heel Europa zullen zijn.

Eergisteren nog heb ik Jupiter vanuit mijn raam heel goed gezien met mijn grote kijker. Ik behoef je er niet aan te herinneren alles te onderzoeken wat dit handwerk betreft, wel wetend dat je niets vergeten zult zijn. Vergeet vooral niet te weten te komen, waar ze goed glas vinden voor hun kijkers, en of men niet een handels­verbinding zal kunnen maken om het daar vandaan te krijgen.

Ik ben overgelukkig dat je van plan bent terug te komen ²) dadelijk na de Kroning ³), om van je te horen wat voor aankopen je daar zult hebben gedaan.

Hage den 22 October 1661.  

  Ik laat je hierbij weten dat je bent uitgenodigd voor een bruiloft bij de Ryckaerts ¹), komende donderdag, dat is op de 2e dag met de jongelui. Daar zullen zijn juffrouw van der Nisse ²), Thibault ³), Bartolotti ⁴) en veel andere uitverkorenen, daarom, voordat je het daar afrondt kun je komen en zien of er onder deze niet een is die je beter aanstaat.

De pomp doet het nog niet, de buis was zo ongelijk van wijdte dat er geen of weinig lucht uit de fles kon worden getrokken. Het is nu alweer 4 dagen

  Ik heb 2 brieven van Vader gehad ³), de eerste uit Brussel ⁴), de andere uit Mons van de 15e, zodat hij nu al een dag of 2 in Parijs ⁵) moet zijn geweest. Hier mede &c.

Mijn Heer

Mijn Heer van Zeelhem, ten huijse van de Hr. ontfanger Zuerius.

Tot s' Hertogen Bosch.

Ik ben nu bezig een machine te laten bouwen zoals die van meneer Boyle om nog enige nieuwe experimenten in het luchtledige te doen, en het genoegen te hebben een deel te doen van die in het boek.
Als het toestel klaar is zal ik u laten weten welke verandering ik heb aangebracht, want het valt eerst te bezien hoe die zal slagen.

Mijn pneumatische pomp is begonnen te werken sinds gisteren, en deze hele nacht is een blaas opgeblazen gebleven (terwijl er tevoren toch bijna geen lucht in zat), wat meneer Boyle nog nooit heeft kunnen bewerkstelligen.