Home | Varia | Verhandelingen

Overzicht , Gezelschappen , Populaire werken , Geschiedenis , Andere tijdschriften


Verhandelingen van geleerde genootschappen

De natuurwetenschappen hebben in de achttiende eeuw een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt, al is deze minder spectaculair dan de fenomenale opbloei in de zeventiende eeuw. Een aanmerkelijke bijdrage in de opbouw en verspreiding van kennis leverden de Genootschappen met hun Prijsvragen en Verhandelingen, en niet te vergeten: vertalers.


Het is een genoegen te grasduinen in digitale heruitgaven van deze tijdschriften. De meeste zijn door Google op het web gezet, helaas zonder uitgeklapte platen, maar met goede visuele zoekmogelijkheden; er zijn er ook te vinden bij Internet Archive met de platen in volle glorie.
Hier vooral selecties op het gebied van de wis-, natuur- en sterrenkunde. Andere onderwerpen zijn makkelijk te vinden in de Inhoud van elk deel.

Het zou in der daad eene nuttige onderneming zijn, onder de talrijke Verhandelingen der onderscheidene Genootschappen in ons Vaderland ... eene goede en doelmatige keuze te doen, daar thans vele uitmuntende stukken onder de menigte der jaarlijks uitkomende werken, als 't ware, begraven en vergeten zijn.
N. G. van Kampen, in Beknopte geschiedenis der letteren en wetenschappen in de Nederlanden, 2 (1822) 621.




Gezelschappen

In de Nederlanden ontstonden wetenschappelijke verenigingen wel wat laat: de Royal Society te London en de Académie des Sciences te Parijs waren al opgericht in de zestiger jaren van de zeventiende eeuw. Maar eerder waren er wel aanzetten geweest, zoals het 'Collegium Mechanicum' in Rotterdam (1626) van Isack Beeckman, de Natuurkundige lessen van Fahrenheit in Amsterdam (1718), en het Natuurkundig College in Haarlem (ca. 1730).

Met de popularisering van Newton's werk door 's Gravesande (1720) en anderen kwam er behoefte aan meer kennis over de nieuwe ontwikkelingen. En het waren niet alleen professoren die zich ertoe aangetrokken voelden:
Men regt Gezelschappen op, daar men de Natuurkunde verhandelt, en proeven doet. Verscheide byzondere Persoonen maaken hun werk van het verzamelen van veele en kostbaare Werktuigen, en onthaalen hunne Vrienden minder op smakelyke spyze en drank, als op eene reeks van natuurkundige Waarneemingen.
Daar heerscht een soort van naaryver onder 't gemeen. Elk zoekt een Natuurkenner te worden.
De Koopman trekt zyne hand van de Schryftafel, om die aan de Lugtpomp te slaan, en ontziet zig niet daar aan, en zelfs aan het samenstellen van Werktuigen, tot zweetens toe, te arbeiden. De Handwerksman verpoost zig van zyn werk, door een ander, daar hy meer vermaak in schept. Ja, zou men 't gelooven, Landluiden zelve, die men als voorbeelden van domheid pleeg aan te zien, oefenen zig in de Wiskunde, en worden Natuurkenners.

De Schrijver*) ... is ... op 't Land opgevoed, en heeft zig, van jongs op, met Akkerwerk bezig gehouden.

*)  Benjamin Martin, Filozoofische onderwyser of algemeene schets der hedendaagsche ondervindelyke natuurkunde (1737), 'Voorreden van den Overzetter' (Jan Wagenaar).
Citaat in: Huib J. Zuidervaart, Van 'Konstgenoten' en hemelse fenomenen, Rotterdam 1999 (p. 70), een rijke bron van informatie over genootschappen en over de Nederlandse sterrenkunde van de 18e eeuw; en in diens 'Science for the public' (2010).


Zie ook:
-  R. Hooykaas, 'De natuurwetenschap in de eeuw der genootschappen', in: C. van der Leun (ed.), NG 200 : Natuurkundig gezelschap te Utrecht, 1777-1977.
    Ook in: H.A.M. Snelders & K. van Berkel (eds), Natuurwetenschappen van Renaissance tot Darwin, den Haag 1981.  (De uitdrukking 'eeuw der genootschappen' komt voor in Verhandelingen van het Prov. Utr. Gen., 1781, p. i en in Post van den Neder-Rhijn, 1781, p. 274.)  
-  K. van Berkel, In het voetspoor van Stevin (1985), III, 84-9.
-  A. Wiechmann, 'Van Accademia naar Akademie' en B. C. Sliggers, 'Honderd jaar natuurkundige amateurs te Haarlem', in Een elektriserend geleerde, Martinus van Marum, 1750 - 1837 (Haarlem 1987).
-  Dorothee Sturkenboom, De elektrieke kus. ... het Natuurkundig Genootschap der Dames in Middelburg, 2004.   Zie Verh. Zeeuws Gen. 15, 41; voor de kus: Uitgez. Verh. 1, 614.
-  E. Jorink & A. Maas (ed.), Newton and the Netherlands, Leiden 2012.

Een voorspelling die niet uitkwam:

... the Philosophers of England grew numerous and united their Strength, France also took the Hint, and its King set up a Royal Society ... Tuscany ... Germany ... Ireland ... such Swarms of Great Men in every Part of Natural and Mathematical Knowledge have within these few Years appeared, that it may, perhaps, without Vanity, be believed, that if this Humour lasts much longer, and learned Men do not divert their Thoughts to Speculations of another Kind, the next Age will not find very much Work of this Kind to do.
In: William Wotton, Reflections upon ancient and modern learning (1694), p. 347-348.




Populaire werken

-  Bernard Nieuwentyt, Het regt gebruik der werelt beschouwingen, ter overtuiginge van ongodisten en ongelovigen aangetoont, 1715-.  [1725]
    R.H. Vermij, 'Bernard Nieuwentijt als experimentator', in Gewina 10-3 (1987).

-  Lambert ten Kate, Den Schepper en zyn bestier te kennen in zyne schepselen volgens het licht der reden en wiskonst, 1716/39.
    Voor-reden: het is een vertaling/bewerking (m.b.v. een uittreksel van J. Le Clerc) van G. Cheyne, Philosophical principles of natural religion (1705/15); zie Le Clerc, Bibliothèque ancienne et moderne, 3 (1715) 41-158 en 4 (1715) 407-46, met erachter: 'Mr. Ten Katen'. Op p. 448:
Ceux qui liront cet Ouvrage seront surpris que Mr. Ten Katen ait pu si bien traduire, en sa Langue, des raisonnemens de Philosophie pleins de mots, auxquels la Langue Flamande n'en avoit point d'équivalents; parce qu'on n'a pas encore beaucoup philososphé, en cette Langue.

Wie dit werk leest zal verbaasd zijn dat de heer ten Kate zo goed filosofische redeneringen in zijn taal heeft kunnen overbrengen, vol met woorden waarvoor het Nederlands geen equivalent had; omdat men in deze taal nog niet veel gefilosofeerd heeft.
-  John Theophilus Desaguliers, Korte inhoud der philosophische lessen, 1732.
    En: De natuurkunde uit ondervindingen opgemaakt (1736, '46, '51: 1e, 2e, 3e deel).

-  Petrus van Musschenbroek, Beginselen der natuurkunde, beschreven ten dienste der landgenooten, 1736.   (Beginsels, 1739, 2 delen.  The elements of natural philosophy, 1744.)
    Voor studenten: Elementa physicae conscripta in usus academicos, Leiden 1741.

-  Benjamin Martin, Filozoofische onderwyser of algemeene schets der hedendaagsche ondervindelyke natuurkunde, 1737.

-  Christian Wolff, Experimentaal-philosophie, 1742, 2e en 3e deel, 1743.

hand, gewichtje aan katrol -  Willem Jacob 's Gravesande, Wiskundige grondbeginselen der natuurkunde, door proef-ondervindingen gestaafd, ofte Inleiding tot de Newtoniaansche wysbegeerte, 1743.
    Vertaling door Jan Engelman van de eerste twee boeken (uit 6) van Physices elementa mathematica, 1725/1742 (1e ed. 1720-1).
Engl.: Desaguliers 1720/1747 (vol. 2), Keill 1720.
Voor studenten: Philosophiae Newtonianae Institutiones, 1723. Fr. 1747.

    Uitleg bij figuur rechts op p. 36: "Een' enkelvoudige katrol ..."
    'Lijste der instrumenten' (1742) in P. C. Molhuysen, Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit, deel 5, 137*.

-  W. Emerson, The principles of mechanics (1754/1758).
    Wikipedia, 'wind-powered vehicle' (Pl. XIII) al bij Wilkins, zie 'Stevin en de zeilwagen'.

Groot en volledig woordenboek der wiskunde, sterrenkunde ... uit het Hoogduitsch vertaald, door Joan Levinus Stammetz. L. L. C. en overzien door Willem la Bordus, leeraar der wiskunde te Leiden. Verrykt met agt en dertig kopere platen, Amst. 1758.
    1e ed. 1740, auteur: Christian Wolff, 1734.

-  Jean Antoine Nollet, Natuurkundige lessen, door proefneemingen bevestigd, 1759-'72.
Deel 1-1 (lichamen), 1-2 (beweging), 2-1 (beweging, zwaarte), 2-2 (waterweegkunde), 3-1 (beweegkunde), 3-2 (lucht), 4-1 (water, vuur), 4-2 (vuur), 5-1 (licht), 5-2 (kleuren, zien), 6-1 (hemellichamen, zeilsteen), 6-2 (elektriciteit).
    Platen in de oorspronkelijke uitgave, Leçons de physique expérimentale (1745-'64) en in ed. 1754-.
Nog in 1784:  Nollet, Proeve omtrent de electriciteit der ligchaamen (orig. 1746).


Algemeene oefenschoole van konsten en weetenschappen, 1763/1782.
    Met:  Algemeene bladwyzers van de voornaamste zaaken, 1782.
Bewerking van: Benjamin Martin, The general magazine of arts and sciences, 1755-65.


-  Benjamin Bosma, Gronden der natuurkunde, 1764.

-  'Kort begrip der Natuurkunde', een serie in Vaderlandsche letteroefeningen, 1765-7.
    Zie 5-1, Voorbericht.  
    Deel 5-2 (Inhoud), 1765.  H. 1: Algemeen, p. 39, 64 (geschiedenis).  H. 2: Lichamen, 102, 145, 195.  H. 3: Beweging, 237, 285.  H. 4: Beweegkunde, 332, 375 (weegschaal), 422 (raderen), 469 (schroef).  H. 5: Kracht, 511, 556 (elektrische proeven).
    Deel 6-2 (Inhoud), 1766.  H. 6: Vloeistof, p. 7, 59 (werktuigen), 105 (evenwicht), 148 (zwaarte), 200.  H. 7: Lucht, 243, 296 (luchtweegkunde), 347 (luchtledig), 394.  H. 8: Water en ijs, 429, 477.  H. 9: Vuur, 527, 569.
    Deel 7-2 (Inhoud), 1767.  H. 10: Oog, p. 8, 56 (gezicht), 104 (licht), 154.  H. 11: Doorzichtkunde, 202, 244 (telescopen), 284 (spiegelkunde, 296: toverlantaarn), 338 (342: perspectiva).  H. 13 [12]: Geluid, 381, 430, 475 (muziektonen, 486: winden).  H. 13: Zee, 526, 561 (bronnen).

Deze serie is een vertaling van 'Elements of Philosophy' in Universal Magazine.
    Vol. 27 (1760): Introduction, p. 16; Attributes of God, 65; Human Soul, 125; Metaphysics, 170; Physics, 238; Mathematics, 281 (fig.); Bodies or matter, 360 (fig.).
    Vol. 28 (1761): Figures of bodies, p. 13; Motion, 73; Percussion, 123; Mechanics, 183; Balances, 251 (fig.); Wheels, 316 (fig.); Screws, 366 (fig.).
    Vol. 29 (1761): Newtonion attraction and repulsion, p. 29 (fig.); Electrical experiments, 84 (fig.); Fluids, 132; Hydraulics and hydrostatics, 190 (fig.); Equilibrium, 261 (fig.); Action of fluids, 285 (fig.); Specific weight, 368.


-  Johann Heinrich Winkler, Beginselen der natuurkunde, 1768 (fig. achterin).

-  John Newbery, Philosophie der tollen en ballen, of Het Newtoniaansche zamenstel van wysbegeerte, geschikt naar de vatbaarheid der eerste jeugd ... door Tom. Telescope, A. M., 1768, 1783.  (^)

-  Egbert Buys, Nieuw en volkomen woordenboek van konsten en weetenschappen, 1769-77.
    Deel 1, deel 2 (B-C),  6 (K-L),  7 (M-N),  8 (O-Q),  9 (R-S), 10 (T-Z).

-  N. N., Astronomische Oefening, verhandelende de Beginselen der Sterreloopkunde in XIV. plaatjes, 2e deel (X. plaatjes), Amst. 1769-71.

-  W. Hooper, Rational Recreations (1774 .. 1787), vol. I: Arithmetical and mechanical experiments, II: Optics, chromatics and acoustics, III: Electrical and magnetical experiments, IV: Pneumatics, hydrology and pyrotechnics.

-  J. F. Martinet, Katechismus der natuur, 1777-9.
sneeuwfiguur     Figuren: 1-1: telescoop op wallen van Zutphen. 1-3: p. 148, sneeuwkristallen en 160, rijpfiguren*). Martinet was goed in het verzamelen van waarnemingen, zie o.a. ook zijn verhandelingen over het Opdoemen van zee en land (Verh. Holl. Mij, 27-2, 145), en over Grondijs (Verh. Z. G. 11, 401) en Verhandelingen en waarneemingen, 1795.
    *)  Vgl. de figuren in J. le Francq van Berkhey, Natuurlyke historie, 1-6 (1769) 283.
Zie verder: 'Sneeuwfiguren'.

Natuurkundige verhandelingen, behelsende verscheiden opmerkens-waardige en nieuwe ontdekkingen in het ryk der natuur, 1781.
    O.a.:  Priestley over ademhaling en bloed, Volta over de electrofoor.

-  Jan Esdré, Inleiding tot de kennisse der natuurlyke wysbegeerte, 1782-86.

luchtballon -  B. Faujas de Saint-Fond, Beschryving der proefneemingen met konstige lugtbollen, 1784.
    Vertaling door Maarten Houttuyn — Fr.: T. 1,  2.
Figuur rechts bij p. 199: Parijs, 19 oktober 1783.
Meer over dit onderwerp is te vinden bij EDBO, via STCN: zoek met 'lugtbol', lugtboll', 'lugtbollen', 'luchtbol', 'luchtbollen', luchtballen', 'lugtweegkundige bol' (^), 'balloon', 'mislukte proef' en 'aërostatische machines', o.a.:
C. H. Damen, Natuur- en wiskundige beschouwing van den lugtbol, Utr. 1784.


-  Leonhard Euler, Brieven over de voornaamste onderwerpen der natuurkunde en wysbegeerte, dl. 2, 3, Leiden 1785-6.
    Lettres à une Princesse d'Allemagne sur divers sujets de physique et de philosophie, St. Petersburg 1768-72;  Briefe ..., Leipzig 1769-73.

-  Luigi Ferdinando Marsigli, Natuurkundige beschryving der zeën, 1786.
    Histoire physique de la mer, Amst. 1725.

-  Arend Fokke Simonsz, Het toekomend jaar drie duizend. Eene mijmering, 1792.
    Zie de bespreking in Vaderlandsche letteroefeningen, 1793, p. 598-604.  (^)
Geïnspireerd door S. Mercier, L'an deux mille quatre cent quarante (Londen 1772) (^); vertaling: Het jaar twee duizend vier honderd en veertig. Een droom, 1792-3.
Fokke Simonsz had o.a. uitgegeven: Catechismus der weetenschappen, schoone kunsten en fraaije letteren, 1788-91.


-  George Adams jr, Verhandeling over het zien, 1792.
    An essay on vision, 1789 / 1792; vert. H. Aeneae.

-  Johannes Buijs, Natuurkundig Schoolboek, 1800.
    2e ed. 1804 (figuren na p. 87 en eind),  Gronden ..., 1818De kleine Buijs, 1861.

-  Johann Ehlert Bode, Beschouwing van het heel-al, 1800.
    Laatste deel van: Deutliche Anleitung zur Kenntiss des gestirnten Himmels, 1772; vert. G. H. Reiche.




Geschiedenis van de wiskunde

Jean Etienne Montucla, Historie der wiskunde, 1782 (2e dl: 1787, 3e: 1789).
    Histoire des mathématiques, 1758 (1799).  Vertaler: A. B. Strabbe

D. J. Struik, Geschiedenis van de wiskunde (1965/90-).




Geschiedenis van de sterrenkunde

Huib J. Zuidervaart, Van 'Konstgenoten' en hemelse fenomenen, 1999.
    414: "Het negatieve beeld dat sedert de negentiende eeuw is geschetst, heeft voor lange tijd een onterecht beeld gegeven van de beoefening van de sterrenkunde gedurende de achttiende eeuw. Het was een beeld dat dringend bijstelling verdiende."
    422: "For a long time, the negative image which has been around since the nineteenth century has given us a false impression of the way in which astronomy was practised in the 18th century. Time has come for this image to be replaced by a more favourable one."

Rienk Vermij, The Calvinist Copernicans, 2002 (m.n. hfdst 15-17).




Geschiedenis van de elektriciteit

'Histoire des nouvelles découvertes faites, depuis quelques années en Allemagne, sur l'Electricité', in Bibliotheque raisonnée, T. 34-1 (jan.-maart 1745), p. 3-20.
Abbé de Mangin, Histoire générale et particulière de l'électricité, Paris 1752.
Joseph Priestley, The history and present state of electricity, London 1767 (2e ed. 1769).
J. A. Sigaud de la Fond, Précis historique et expérimental des phénomènes électriques, Paris 1781.
Condorcet, Lofreden over den heer Benjamin Franklin, 1791.  (Fr. 1791.)

Veel is gevonden in een nog zeer leesbaar boek uit de negentiende eeuw, waarvan de inleiding (p. 12) begint met de eerste woorden van de titel:
The intellectual rise in electricity is worthy of historical investigation, not merely because of the material results, actual and potential, which have come from it, but because it shows clearly anew the marvellous power of the human mind as an instrument of discovery, capable of correcting its own errors.
Park Benjamin, The intellectual rise in electricity; a history (London 1895).

Bern Dibner, Early electrical machines (Burndy Library 1957) geeft interessante afbeeldingen, ook in groot formaat.  [^]

Zie ook: L'électricité au XVIIIe siècle, met o.a. proeven op video.
Wikipedia, Elektriseermachine;  Antonio Carlos M. de Queiroz, Electrostatic machines.

Mooi verhaal over het elektriseren van een rij mensen (soldaten, monniken) in:
R. Anderson, Lightning conductors (London 1880), p. 6-7.


Benjamin Franklin verwoordde zijn experimentele houding aldus (Exp. and Obs., 1751, p. 59):

19.  Nor is it of much importance to us, to know the manner in which nature executes her laws; 'tis enough if we know the laws themselves. 'Tis of real use to know, that china left in the air unsupported wil fall and break; but how it comes to fall, and why it breaks, are matters of speculation. 'Tis a pleasure indeed to know them, but we can preserve our china without it.
Franklin was volgens Anderson (p. 10) "the very ideal of a 'practical' man".
Daarop volgt:
20.  Thus in the present case, to know this power of points, may possibly be of some use to mankind, though we should never be able to explain it. ...
[p. 62] ... in preserving houses, churches, ships, &c. from the stroke of lightning ... Would not these pointed rods probably draw the electrical fire silently out of a cloud before it came nigh enough to strike, and thereby secure us from that most sudden and terrible mischief?
Stilletjes de elektriciteit uit wolken trekken lukt niet, maar de bliksem afleiden kan wel. [>]


Martinus van Marum, in Verh. van Teyler's Tweede Genootschap, deel 9 (1795), Voorrede:

... zouden wy dan niet welligt van de electrische stof, in zommige opzichten, een nuttig gebruik kunnen maaken ...
Misschien wordt 'er thans slegts eene enkele toevallige ontdekking vereischt, om in de Electriciteit-kunde tot eenen veel verhevener graad van kennis te geraaken ...
Zo'n ontdekking kwam vijf jaar later: de zuil van Volta.


P. F. Mottelay, Bibliographical history of electricity and magnetism, London 1922.

E. Newton Harvey, A history of luminescence from the earliest times until 1900 (Philadelphia 1957), p. 269-304: The "Electric Light" and "Electric Fire".

J. L. Heilbron, Electricity in the 17th and 18th centuries (Univ. of Calif. Press, 1979).
    H. 1 en 2, en de andere "rewritten and condensed", in Elements of early modern physics, 1982.

Lissa Roberts, 'Science becomes electric: Dutch interaction with the electrical machine during the eighteenth century', Isis, 90-4 (1999), p. 680-714.




Geschiedenis van de scheikunde

H. A. M. Snelders, De geschiedenis van de scheikunde in Nederland, 1 (1993) h. IV, 'Van flogistontheorie naar Lavoisiers zuurstofleer'.




Geschiedenis van de techniek

H. W. Lintsen, Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890 (6 delen), 1992-1995.




Andere tijdschriften

Tijdschriften van andere geleerde genootschappen (Scholarly societies):

Philosophical transactions of the Royal society of London, 1665-.
    -   Philosophical Collections, Numb. 1-7 (1679-82).
    -   The philosophical transactions and collections to the end of the year 1700, abridg'd and dispos'd under general heads (1705).
    Internet Archive:  Ph. Tr. Abridged, 1809: I (1665-72), II (1672-83), III (1683-94), IV (1694-1702), V (1703-12), VI (1713-23), VII (1724-34), VIII (1735-43), IX (1744-49), X (1750-55), XI (1755-63), XII (1763-69), XIII (1770-76), XIV (1776-80), XV (1781-85), XVI (1785-90), XVII (1791-96), XVIII (1796-1800).
    Zie ook bij Google en Hathi Trust.


Le Journal des sçavans, 1665-.  OverzichtBHL.

Saggi di naturali esperienze fatte nel Academia del Cimento, 1666 — Engl. 1684.
    Lat. 1731 (Musschenbroek, met uitvoerig commentaar), Fr. 1755 (avec des notes ... Musschenbroek).

Miscellanea curiosa medico-physica, 1670-  [<].
Acta eruditorum, 1682, '83, '84 ... '86, '87, '88, '89, '90, '91 ... '93, '94, '95 ... '97 ... 1713 ... BNFSBA.   Supplementa ... T. 5 (1713) ...
    Nova ... 1735 ...

Journal literaire, La Haye, 1713-.
    Newton-Leibniz-controverse: 1, 208;  2, 445;  4, 319;  7, 113 (extrait Commercium epistolicum, 1712);  8, 418;  9, 406;  10, 261.
    2, 288: Hartsoeker (ook 3, 431 en 4, 174).  4, 182: 's Gravesande (machines pneum.),  443: Whiston (longitude, cf. 1719).   5, 414: Keill (matière).   7, 102: Miroir ardent.   8, 154 en 259: Nieuwentyt.   9, 416: Roubaix, Ovalité de la terre (zie ook 482).
    10, 403: 's Gravesande, Physices elementa (422: Engl.).   12, 1 en 190: 's Gravesande (choc des corps).   13, 189 en 407: 's Gravesande (force).   14, 455: Aurore boreale.   15, 262: Hartsoeker, Cours de physique (zie ook 16, 267).   18, 450 en 19, 102, 322: Boerhaave, Elementa chemiae.   19, 183: Gray (electr.).   22, 241: Musschenbroek, Elementa physica.

Histoire de l'Académie Royale des sciences avec les mémoires de mathématique et de physique, 1699-.   Procès-verbaux.
    Mémoires 1666-99 (ed. 1729-), T. 1 (Inhoud 1-11), 2, 3-1 (Perrault, Charas, Siam), 4, 5, 6 (Roberval, Picard, Roemer), Amst. 1735 (Auzout, J. en J.B. Cassini), 7-1, 7-2, 8, 9 (De La Hire), 10, 11.
Suite des Memoires de l'Academie Royale des Sciences, 1720/44/49/51/54 (figure de la terre, la méridienne de l'obs., aurore boréale).
-  The philosophical history and memoirs of the Royal academy of sciences at Paris (1742), vol. I (1699-1702), II (1703-06), III (1707-10), IV (1710-14), V (1714-19).
Machines et inventions approuvées par l'Académie royale des sciences depuis son établissement ...[-1754], 1735-1777.
-   Mémoires de mathématique et de physique, présentés à l'Académie royale des sciences, par divers sçavans, & lûs dans ses assemblées, T. 1 (1750), 2 (1755), 3 (1760), 4 (1763), 5 (1768), 6 (1774), 7 (1776), 8 (1780).
-   Recueil des pièces qui ont remporté les prix de l'Académie royale des sciences, T. 1 (1720/1727) - T. 9 (1764-1772). ... le Prix double ... en 1734 (1735, Orbites des Planètes); ... les Prix ... en 1737 (1737, Ancres).

-  Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, Akademieschriften, 1710-.
Commentarii academiae scientiarum imperialis Petropolitanae (^), A. 1726-.
    Novi commentarii, 1747-.
    Acta Academiae scientiarum imperialis Petropolitanae, A. 1777-.
        1777, '77B, '78, '78B, '79, '79B, '80, '81, '81B, '82, '82B.
    Nova Acta, 1783-.

-  Acta literaria et scientiarum Sueciae, 1730-.
    1730, 1731, 1733, 1737, 1738.
-  Der Königl. Schwedischen Akademie der Wissenschaften Abhandlungen, 1739, 1740-.
Bibliothèque britannique, 1733-47.
Acta Helvetica physico-mathematico-botanico-medica, 1751-.
Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis, Lips. 1752-.
Miscellanea philosophico-mathematica Societatis privatae Taurinensis, 1759-.
Transactions of the American Philosophical Society, 1771-.
Journal de physique, de chimie, d'histoire naturelle et des arts, 1773-  (^).
    Of:  Observations sur la physique, sur l'histoire naturelle et sur les arts, T. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 12, 14, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 25, 30, 32, 33, 34, 35, 37, 39, 40, 41, 42, 43, 55.  Zie ook Google.

-  Genootschap der Mathematische Weetenschappen (nu: KWG): Kunst-oeffeningen (1779-82);  Wiskunstige verlustiging (1793-95);  Mengelwerk (1796);  Wiskunstig mengelwerk (1798-1802).
-  Genootschap der beschouwende en werkdaadige wiskunde, onder de spreuk: Mathesis scientiarum genitrix, te Leiden: Mengelwerk en prysverhandelingen (1786), 2, 3, 4, 5, 6, 7.

Bataviaasch Genootschap, deel 1 (1781), 2, 3, 4.
Algemeen magazyn van wetenschap, konst en smaak, 1785-99.
    1.1, 57-84: Briefw. Michaelis en Lichtenberg over de spitsen op Salomo's tempel (i.v.m. bliksem).  (^)  Orig. in Göttingisches Magazin der Wissenschaften und Litteratur, 1783, 735-768.

Annalen der Physik, 1799-.


Verhandelingen der Eerste Klasse van het Hollandsch Instituut, 1812.
    Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk-Nederlandsche Instituut, 2e deel (1816);  3e ('17);  4e ('19);  5e ('20);  6e ('23);  7e ('25).
Nieuwe verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk-Nederlandsche Instituut, 1827-1848.  3e (1831), 4e ('33), 5e ('34), 7e ('37), 9e ('40), 10 ('44), 13 ('47-48, met Register op de Verh. en Nieuwe verh.).
Het Instituut of Verslagen en Mededeelingen, 1841-.  2e ('43), 3e ('43), 4e ('44), 5e ('45), 6e ('46).
Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk-Nederlandsche Instituut ... Derde reeks, 1849-1852.  2e deel (1850) 3e ('50);  4e ('51);  5e ('52, met Register).
Tijdschrift voor de wis- en natuurkundige wetenschappen, 1848-1852.  2e, 3e, 4e, 5e.

Album der natuur, 1852-1909.  (^)

Verslagen en mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen (Afdeeling Natuurkunde), 1853 ... 1866 (2-1).  Zie bij DWC.
    D. Bierens de Haan, 'Bouwstoffen', 1878 (I-XVII), en zie de lijst in 3-9, 1892, p. 35-:
XVIII in 2-14 (1879), p. 180;  XIX in 2-16 (1881), p. 1;  XX ibid. p. 28;  XXI in 2-18 (1883), p. 218;  XXII ibid. p. 277;  XXIII in 2-19 (1884), p. 1;  XXIV (Spinoza, herdruk Leid. 1884) ibid. p. 78;  XXV ibid. p. 249;  XXVI in 2-20 (1884), p. 102;  XXVII (Stevin, herdruk Amst. 1884, met vorige) ibid. p. 197;  XXVIII in 3-1 (1885), p. 224;  XXIX ibid. p. 234;  XXX in 3-3 (1887), p. 69;  Nalezingen op I-XVII en XVIII-XXX in 3-4 (1888), p. 65;  XXXI in 3-6 (1889), p. 103;  XXXII (Bibliographie) in 3-9 (1892), p. 4;  XXXIII in Verh., Amst. 1893.
Zie ook zijn 'Bibliographie néerlandaise historique-scientifique' in Bull. di Bibl., 1881, 1882, 1883.


Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, 1854-.

Verslagen en mededeelingen der koninklijke akademie van wetenschappen, afdeeling letterkunde, 1856-.
    1-1 (1856), 1-2 ('57), 1-3 ('58), 1-4 ('59), 1-5 ('60), 1-6 ('62), 1-7 ('63), 1-8 ('65), 1-9 ('65), 1-10 ('66), 1-11 ('68), 1-12 ('69).
    2-1 (1871), 2-3 ('73), 2-4 ('74), 2-5 ('76), 2-6 ('77), 2-7 ('78), 2-9 ('80), 2-10 ('81), 2-11 ('82).
    3-1 (1884), 3-3 ('87), 3-5 ('88), 3-7 ('90), 3-8 ('92), 3-9 ('93), 3-11 ('95), 3-12 ('96).
    4-2 (1898), 4-3 ('99), 4-4 (1901), 4-6 ('04).   (^)

Archives Néerlandaises des sciences exactes et naturelles, 1866-.  [>]

Archives du Musée Teyler, 1866-.   Vol. 2
    2-7 (1902), 2-8 ('04), 2-9 ('05), 2-10 ('07), 2-11 ('09), 2-12 ('11);  3-4 ('19), 3-5 ('22), 3-9 (1939-'47).

Nieuw Archief voor Wiskunde, 1875-1900.
    2-5 (1902), 2-6 ('05), 2-7 ('07).

Janus. Archives internationales ..., Genootschap voor Geschiedenis der Geneeskunde, Wiskunde en Natuurwetenschappen (nu: Gewina), 1896-.
1896-1897, 1897-1898, 1898, 1899, 1900, 1901, 1902, 1903, 1904, 1905Index 1895-1905,
1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913, 1914, 1915, 1916, 1917, 1918, 1919, ...
1921, 1922, 1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 1928, 1929, 1930,
1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939, 1940, 1941.


Encyklopädie der Mathematischen Wissenschaften, 1898-.



Tijdschriftenlijsten

Encyclopedie Nederlandstalige Tijdschriften (tot 1815).
-  The Royal Society, Journal Collections.
-  University of Pittsburgh, Landmarks of Science.
-  Wikipedia, List of early-modern journals.
-  Wikisource, Zeitschriften (Naturwissenschaft).
-  Institut des sciences de l'homme, Le gazetier universel.
-  SUB Göttingen, MathGuide.
DigiZeitschriften.



Home | Varia | Verhandelingen (top)