D. Papin aan Christiaan Huygens.

  Ik kan U niet de aangename verrassing te kennen geven, veroorzaakt door de eer die U mij hebt willen doen door me het laatste werk te sturen dat U aan het licht hebt gebracht, en ik zou U mijn zeer ootmoedige dank eerder hebben doen toekomen, als het niet zo lang onderweg was geweest.
Maar door deze vertraging heb ik het nog slechts inderhaast kunnen doornemen, en dit moest op zijn minst gedaan worden alvorens U ervoor te bedanken, om U tegelijk te betuigen dat ik al een deel heb erkend van wat dit mooie geschenk waard is, en dat ik ervoor zal zorgen mijn voordeel ermee te doen. Want ik weet. Meneer, dat dit het doel is van uw werken, en dat U, in het bezit van iets dat U gelukkig en tevreden maakt, daarna alles in het werk stelt het goede aan anderen te verschaffen.

Ik zal U dus zeggen dat, hoewel ik niet in staat ben zo vlug te oordelen over het meeste van de stoffen die in uw boek zijn omvat, daar er zeer diepe onderzoekingen en Bewijsvoeringen zijn, die een zeer moeilijke aansluiting vragen van degenen die zoals ik slechts hebben gewerkt aan onderwerpen die veel makkelijker zijn; toch vertrouw ik genoeg op uw doorknede bekwaamheid in dit soort dingen, om ervan overtuigd te zijn dat alle berekeningen en Bewijsvoeringen die U in dit boek geeft, precies bewijzen wat u beweert en dat, als de Experimenten blijken overeen te stemmen met wat uw Theorie belooft, dit een bijna onbetwijfelbaar bewijs is dat uw Hypothesen ook waarheden zijn, en ik ben er zeker van dat ze steeds meer bevestigd zullen worden door onderzoek dat men vroeger of later in navolging van u zal uitvoeren.
Het zou te wensen zijn, Meneer, dat er veel mensen zijn die de wil en het vermogen hebben om het te doen; dan zou men daadwerkelijk veel echte vorderingen maken in de kennis van de Natuur; maar U moet wel meer bewonderaars verwachten dan

U zegt daar op pag. 159 dat U gelooft dat de zwaarte hetzelfde is binnen de Aarde als aan haar oppervlak ³); ik zie niet hoe dit kan overeenstemmen met uw tweede Theorema over de centrifugale kracht ⁴), gedrukt aan het eind van uw Horologium oscillatorium. Want als een bepaalde snelheid wordt toegekend aan de materie die de zwaarte veroorzaakt, schijnt het dat die welke beweegt op cirkel­omtrekken die dichter bij het middelpunt van de Aarde zijn, en bijgevolg kleiner, meer centrifugale kracht moet hebben.
Zo zouden volgens dit Theorema lichamen die op de helft zijn van de afstand van hier tot het middelpunt van de Aarde, het dubbele moeten hebben van de zwaarte, die ze zouden hebben als ze op het oppervlak zouden zijn; aangezien deze materie een zwaarte moet veroorzaken naar verhouding met zijn centrifugale kracht.
Wat me nog meer verbaast is dar Meneer Newton dit verschil in zwaarte nog groter stelt, aangezien volgens hem lichamen op de zojuist genoemde afstand een viervoudige zwaarte zouden hebben van die welke ze op het oppervlak van de Aarde zouden hebben*). Ik zou nog minder moeite hebben met uw gedachte in te stemmen dan de zijne met het bovengenoemde Theorema, en niettemin schijnt het dat zijn gedachte overeenstemt met de waarnemingen.

Iets anders dat mij moeite geeft is dat u zegt op p. 162 ⁵), dat u gelooft dat volkomen hardheid de essentie van het lichaam is; het schijnt me toe dat dit een veronderstelling is van een inherente kwaliteit die ons verwijdert van de Wiskundige of Mechanische Principes. Want een atoom, hoe klein men het ook neemt, is tenslotte toch samengesteld uit werkelijk verschillende delen en sommige buiten andere; de oostelijke helft is werkelijk verschillend van de westelijke helft, zodat als ik alleen aan de oostelijke helft een zet geef om hem naar het zuiden te duwen, er geen enkele Mechanische reden zal zijn die me verplicht te geloven dat het westelijke deel ook dezelfde kant op zal gaan.

Ik verzoek U ook zeer ootmoedig mij te laten weten wat U hebt gevonden dat aan te merken is ⁶) op mijn berekening van het toestel van Meneer Perrault ⁷); ik voor mij vind die nauwkeurig genoeg voor de praktijk.

In het stuk ⁸) dat onmiddellijk voorafgaat aan deze berekening in de Acta, heb ik een zeer grote fout gemaakt door zo slecht over te brengen wat u me had gezegd over de snelheid van de materie die zwaarte veroorzaakt; aangezien ik zeg dat deze meer dan duizend keer zo groot is als u in uw boek stelt ⁹). Maar ik zou niet kunnen zeggen hoe het heeft kunnen gebeuren dat ik het zo slecht begrepen heb ¹⁰) of dat ik het me zo slecht herinnerd heb. Want voordat ik uw boek gelezen had geloofde ik beslist dat u mij gezegd had dat de snelheid van deze materie 22000 keer zo groot was als die van een punt op de Evenaar op het oppervlak van de Aarde; en zo, zonder uw experimenten te hebben gezien, had ik geen aanleiding de dingen zoals ik ze heb overgebracht af te wegen.
Toch kende ik de experimenten die u noemt wel, over het verschil dat gevonden wordt tussen de lengte van een seconden­slinger als hij dichtbij de Evenaar is, of in Europa;

  Mijn stand van zaken, waarin U getuigt zo goed te zijn er nog enig belang aan te hechten, is niet zo goed als men zich zou kunnen voorstellen. De Prinsen hebben zoveel soorten bezigheden, dat ze nauwelijks denken aan de wetenschappen en bovendien is het Hof bijna nooit hier; zodat ik van die kant nauwelijks iets te hopen heb. En wat de Academie betreft, men kan zeggen dat de Professor in de Wiskundige vakken*) er van weinig nut is; omdat de weinige Studenten die hierheen komen het slechts doen om zich in staat te stellen hun kost te verdienen met Theologie, Rechten of Medicijnen; en op de manier waarop deze wetenschappen tot nu toe behandeld worden is de Wiskunde helemaal niet nodig; zo wil de jeugd zich er niet om bekommeren.
Bovendien zijn de inkomsten van de Academie zeer middelmatig en de oorlog maakt ze nog moeilijker te innen dan tevoren; zodat ik geloof dat het die Heren een groot plezier zou doen, hun een fatsoenlijk middel voor te houden om zich van mij te ontdoen, en deze opdracht te voegen bij die van iemand van de andere Professoren, die daarvoor maar heel weinig vermeerdering van bezoldiging zou ontvangen. Ook ik zou heel blij zijn met een plek waar ik nog zou kunnen werken aan nieuw onderzoek, en ik heb enkele gedachten die, lijkt mij, wel de moeite waard zouden zijn om tot uitvoering gebracht te worden, en waarvan ik nauwelijks hoop het te kunnen doen op een plek als deze, waar ik nauwelijks iets heb om van te leven, en waar men verscheidene mogelijkheden mist die in handelssteden makkelijk te vinden zijn.

Aldus, Meneer, als er aan een van uw universiteiten in Holland een geschikte plaats voor mij te vinden zou zijn, zou U ongetwijfeld genoegen doen aan iedereen als u mij die zou bezorgen; maar in het bijzonder aan mij, omdat ik door bij U te komen me met genoegen zou troosten over het ongeluk dat ik heb gehad toen ik hier kwam na slechte inlichtingen; en ik zou ook hopen dat degenen die mij zouden krijgen er geen spijt van zouden hebben;

Ik ben zo stoutmoedig, Meneer, U op deze manier aan te spreken, vertrouwend op de buitengewone Goedheid waarvan u mij altijd hebt blijk gegeven; en ik verzoek U zeer ootmoedig niets te zeggen over het feit dat ik dit bij U heb aangekaart, uit vrees mijn vijanden aanleiding te geven slecht uit te leggen wat ik alleen met goede bedoelingen doe. En in het geval dat U me daarover iets te schrijven hebt, weest u dan zo goed, alstublieft, het te doen met de post door uw brieven te adresseren aan D. Papin, Professor in de Wiskundige vakken te Marburg, ze zullen me zeker gegeven worden.
Ik verzoek U zeer ootmoedig, Meneer, mij deze vrijheid te vergeven en te geloven dat ik nog altijd weet hoeveel respect ik U verschuldigd ben, en dat ik mijn hele leven met een diepe eerbied zal zijn,

Monsieur

Vostre treshumble et tres obeissant serviteur D. Papin.

A Monsieur     Monsieur Christien Hugens de Zulichem chez Mons.r de Zulichem franco. bremen      A La Haye.

  Stel dat het gewicht vrij vallend vanaf een hoogte van 4 voet een snelheid krijgt waarmee het op een vlak 16 voet kan afleggen in 1".

  Stel dat gewicht P nadat het in dit toestel 4 voet daalt een snelheid krijgt waarmee het kan stijgen tot de hoogte G, die x wordt genoemd.

  Voor het begin van de beweging kunnen we denken dat gewicht P het zwaartepunt had op de horizontale rechte CBD. En wanneer het 4 voet gedaald is, dat dan BD op BL is, hieruit volgt noodzakelijk dat c = 25 5/11 is ³).

  Wanneer D in L is, zal hij daar een tienvoudige snelheid hebben van gewicht P in N. Dus zal D dan kunnen stijgen tot een honderdvoudige hoogte van NG, en hij was al in L, dus hij wordt opgetild tot de hoogte 100 x + c.

   ⁴)  p + d  -----  d  -----  100 x + c + a − x  (hoogte van D boven G)  [-----].

  Hoogte van het zwaartepunt van P en D boven G, wanneer P in G is en D is gestegen tot waar hij kan =

  45½ + 25 5/11 = 71   ongeveer de hele stijging van gewicht D.

  Papin stelt nu weer in plaats van zijn gewichten A, dat is ons gewicht B ⁶) een luchtledige buis, met zo'n diameter, namelijk van iets minder dan een voet, dat van boven op de zuiger gedrukt wordt door de lucht met 2000 pond. Voor de weerstand van de zuiger, zowel door wrijving, als door het gewicht, heeft hij 100 pond gesteld. Dan, met het overige gesteld zoals eerder, vraagt hij tot welke hoogte de bol D geworpen zal worden. En hij vindt 709 voet.

  Maar ik, met de belemmering van de wrijivng gesteld op 100 pond, dat wil zeggen dat er 100 pond nodig is om de zuiger neer te drukken, en afgezien van de belemmering door de zwaarte van de zuiger (want als deze in overweging genomen wordt zal de berekening weinig anders uitvallen), en ook met weglating van het overige vorige wegens de hefboom BD en de wrijving van de katrol, ik vind slechts een hoogte van 152 voet tot waar D wordt geworpen.

  Mijn berekening is als volgt. Bij het uithalen van de lucht uit de genoemde buis, dat wil zeggen door de zuiger omhoog te trekken tot een hoogte van 4 voet, worden die krachten besteed, waarmee 2000 pond tot deze hoogte van 4 voet zouden worden opgetild. Als bij deze besteding van krachten geen belemmering zou optreden, zou 50 pond ⁷) maar tot een hoogte van 160 voet opgetild kunnen worden. Wat namelijk kan gebeuren als weer 2000 pond daalt van een hoogte van 4 voet*). Want als Papin meent dat die hoger opgetild kan worden door welke kunstgreep dan ook, dan zal hij menen dat een eeuwige beweging gegeven kan worden op mechanische wijze.
Verder worden bij het neerdrukken van de zuiger over 4 voet zoveel krachten verbruikt als wanneer 100 pond naar een hoogte van 4 voet wordt opgetild; als deze worden afgetrokken van 2000 pond blijft over 1900 pond die 4 voet daalt. Deze moeten met elkaar vermenigvuldigd worden; er lomt 7600, en door 50 gedeeld, komt er 152 voet. En als 50 pond zoveel stijgt, is het evenveel als wanneer 1900 pond over 4 voet stijgt, en dus kan de daling hiervan niets meer dan dit bewerken.

  Als D van 10 pond is, zal hij 760 voet stijgen. Als D slechts van één pond is, dan zal hij tot 7600 voet stijgen.

  Maar in het vorige toestel, door gewichten aangedreven, als D van 50 pond is en alle belemmeringen worden afgezonderd, zal D in totaal ongeveer 120 voet stijgen.
  En als D van 10 pond is, zal D stijgen tot 283 voet.

  Als D van één pond is, zal hij stijgen tot 405 voet, terwijl hij met behulp van de vacuüm-buis 7600 voet zal stijgen. Dus deze buis wint het wel altijd, maar vooral wanneer het gewicht D heel klein is.

  Als de snelheid van gewicht P 2000 na de daling van 4 voet zodanig is dat het daarmee in één seconde 13 1/27 ⁸) voet kan afleggen, kan aan bol D = 100 niet een grotere snelheid worden gegeven dan waarmee hij in één sec. 41 voet zou kunnen afleggen, en daarmee zou hij kunnen stijgen tot 26½ voet ongeveer, welk soort toestel er ook gebruikt wordt.

  Papin moet leren dat bewegen van een lichaam iets anders is dan omhoog bewegen.

  Als het touw PCD doorlopend zou zijn, en als D evenveel omhoog zou worden getrokken als P daalt, en als D = 1000 pond zou zijn, dan zou P na de daling van 4 voet de snelheid krijgen die Papin geeft, namelijk waarmee 13 1/27 voet wordt afgelegd in één seconde, en dan zou gewicht D dezelfde snelheid krijgen. Dan zou namelijk een kracht van 2000 pond 3000 pond doen bewegen.

D. Papin aan Christiaan Huygens.

  Ik gaf me de eer, ongeveer twee maanden geleden ³), U te schrijven om U zeer ootmoedig dank te zeggen voor het waardevolle cadeau dat u mij deed met uw twee Verhandelingen; en ik nam tegelijk de vrijheid U enige opheldering te vragen over bepaalde dingen die ik erin had opgemerkt. Sindsdien heb ik er geen andere opmerkingen meer bij kunnen maken, omdat ik uw boek niet wilde onthouden aan enkelen van onze heren Professoren die het graag wilden zien en die het daarna voor me hebben bewaard, de een na de ander.

Aldus, Meneer, is datgene wat me de vrijheid doet nemen U te schrijven niet om U nieuwe twijfels voor te leggen, maar alleen om U te verzoeken mij te laten weten of U de brieven al hebt ontvangen die ik U heb gestuurd. Ik zou ook heel blij zijn geweest te zien wat U aan te merken hebt gevonden op de berekening betreffende het toestel van Mr. Perrault. maar ik weet, Meneer, dat dit geen dingen zijn die het verdienen U af te houden van uw andere bezigheden en ik moet wachten op uw vrije tijd en uw gemak, zo lang als het u uitkomt.
Alleen verzoek ik U, met alle onderdanigheid die ik verschuldig ben, een woordje terug te schrijven opdat ik weet of de post geen streken heeft uitgehaald met mij. Ik weet niet door welk noodlot het zo is dat ik hier zeer machtige vijanden heb, voor wie het makkelijk is mijn brieven te laten achterhouden bij de post; zodat, nadat ik kort geleden een ander geval heb gehad dat me van die kant verdenking geeft, ik er uiterst graag beter over ingelicht zou wensen te worden om mijn voorzorgen te nemen.

Ik heb kort geleden een nieuwe manier om het luchtledige te maken naar Leipzig gestuurd, die ik geschikter vind en met minder kosten dan buskruit zou zijn ⁴); het gaat door middel van water dat zich verdunt in damp;

    Monsieur,

Vostre tres humble et tres obeissant serviteur D. Papin.

  Ik heb gevraagd aan mijn neef Gousset ⁵), gevlucht predikant te Dordrecht, u zijn adres te sturen. Zo, Meneer, als u de goedheid hebt mij antwoord te geven kunt u het aan hem sturen en hij zal het me doen toekomen.

A Monsieur       Monsieur Christien Hugens de Zulichem chez Monsieur de Zulichem      A La Haye.

Christiaan Huygens aan D. Papin.

A Monsieur D. Papin, Professeur de Mathematique à Marbourg.

  Ik ben wel blij uit uw brief van 18/8 juni te vernemen dat de mijne met het Exemplaar van mijn laatste Verhandeling u tenslotte geleverd is.

  Wat betreft de tegenstrijdigheid die u vindt tussen wat ik zeg op pag. 159, dat gelijkheid van de zwaarte binnen de Aarde en op haar oppervlak mij zeer waarschijnlijk lijkt, en mijn propositie 3 ²) van 'Over de centrrifugale kracht': ik zal u zeggen dat ik bij het uitleggen van de zwaarte niet een gelijke snelheid heb gesteld in de fluïde materie dichtbij het middelpunt van haar sfeer en er ver vanaf, uit welke gelijkheid u heel goed concludeert dat lichamen binnen de aarde meer zouden moeten wegen dan op haar oppervlak; zodat ik mezelf niet heb tegengesproken.

Maar u zult kunnen vragen waarom ik — na ervan kennis genomen te hebben, volgens de hypothese van Mr. Newton, die waar blijkt te zijn op grond van de banen en perioden van de Planeten, dat de zwaarte naar het middelpunt toeneemt, en zelfs meer dan wanneer de fluïde materie zou bewegen met een zelfde snelheid — waarom, zeg ik, heb ik er niet van afgezien de gelijke zwaarte, binnen en aan het oppervlak van de Aarde. voor waarschijnlijk te houden. Het antwoord staat in wat te vinden is op pag. 166 ³), het is dat de beweging van mijn Uurwerken op de reis naar Kaap de Goede Hoop ⁴) geen correctie heeft toegelaten vanwege deze ongelijkheid in zwaarte.
En ik voeg eraan toe de reden waarom de verschillende zwaarte van Mr. Newton hier niet van toepassing kan zijn, te weten omdat de beweging van de fluïde materie wel tot op zekere hoogte veranderd kan zijn door de ontmoeting met de materie van de aardbol, en omdat volgens de toeneming in zwaarte van Mr. Newton ⁵) deze dichtbij het middelpunt oneindig groot zou moeten zijn,

Uw andere moeilijkheid is, dat ik veronderstel dat hardheid behoort bij de essentie van lichamen, terwijl u hierin met de heer Descartes ⁶) slechts hun uitgebreidheid aanneemt. Waaraan ik zie dat u zich nog niet hebt losgemaakt van die mening die ik allang als heel absurd beschouw. Ik erken dat men in elk atoom aparte delen kan opvatten, maar daarom zijn ze niet gescheiden of gemakkelijk te scheiden.
U zegt dat als men van lichaam AB de helft A naar C duwt, er geen reden is die zou doen geloven dat deel B dezelfde kant op zal gaan. En u beweert dat alleen de druk van omgevende vloeistoffen de vastheid en hardheid veroorzaakt die we vinden zoals ze zijn.
Bijgevolg zult u zeggen dat als AB een stuk ijzer is waarvan de helft B in een bankschroef is geklemd, en men deel A naar C duwt, het vast zal blijven zitten als gevolg van deze druk van de vloeistoffen er omheen, wat mijns inziens niet kan. Want als men een horizontaal vlak DE bedenkt bij de verbinding van de delen A en B, kan de druk rondom op geen enkele manier verhinderen dat deel A op B gaat glijden als het evenwijdig met vlak DE geduwd wordt, omdat de druk van boven helemaal niet tegengesteld is aan deze beweging en die van de zijden elkaar precies in evenwicht houden.
Zult u dan zeggen dat als gevolg van de ongelijkheid van de ijzerdeeltjes langs het vlak DE het deel A niet op B zou kunnen glijden zonder zich een beetje op te richten, wat de druk van boven verhindert? Dat zou u niet kunnen, omdat ⁷) elk van deze deeltjes volgens u zonder moeilijkheid het deel onder vlak DE kan verlaten.
Bijgevolg is de hardheid en de weerstand van deel A, zich te laten scheiden van B, niet afkomstig van druk, als deze ijzerdeeltjes geen hardheid hebben, maar deze weerstand is zeer goed te verklaren met deze druk, door de hardheid van deze deeltjes te veronderstellen en ik zie er geen waarschijnlijker oorzaak voor.
Overigens, daar de hardheid mij evenzeer lijkt te behoren bij de essentie van een lichaam als de uitgebreidheid, geloof ik me niet te verwijderen van de ware natuurlijke principes door die te veronderstellen.

  De te grote snelheid die u hebt toegekend aan de materie die volgens mij de zwaarte veroorzaakt, is een geheugenfout die u bij gelegenheid zult kunnen verontschuldigen in de Acta van Leipzig ⁹).

  Om te zien of de staven van Slingers door warmte uitzetten onder de Evenaar, behoeft men er niet heen te gaan, omdat men weet uit het verslag van de reizigers tot hoe ver ongeveer de grootste warmte er oploopt, te weten tot waar boter smelt en smeerkaarsen bijna. Zodat men maar een koperen staaf van 2 of 3 voet tot daar behoeft te verwarmen om te zien of zijn lengte toeneemt met iets dat waarneembaar is, wat helemaal niet gevonden is voor zo weinig warmte, in de experimenten die we deden te Parijs in de Académie des Sciences ¹⁰), als ik me goed herinner.

  Om u het gebrek van uw redenering te laten merken: stel dat de kogel D in het toestel van de heer Perrault 200 pond weegt, en dat men niets aftrekt voor beletselen, dan zal deze 200 pond voor u 2000 pond uitmaken wegens de tien keer snellere beweging van D dan van gewicht A. Daarom zullen uw vlakken CB en BA in verdubbelde verhouding moeten zijn ¹²),

D. Papin aan Christiaan Huygens.

Brief in Leiden, collectie Huygens.
Gepubliceerd door E. Gerland ¹).
Antwoord op No. 2617. Huygens' antwoord: 2 nov. 1691 ^a).

  Ik heb uw twee verhandelingen gelezen en herlezen, en voorzover ik erover kan oordelen, kan men deze onderwerpen niet verder brengen in wat U ervan hebt behandeld; maar het is waar, zoals U ook opmerkt, dat er nog heel wat zaken zijn die U niet hebt aangeroerd; maar het is te hopen dat U het in het vervolg zult kunnen doen.
Ik heb gevonden dat uw opmerking van pagina 17 ²) aangaande de eigen golven van elk deeltje Etherische materie,

Er is nog te overwegen bij de uitvloeiing van deze golven, dat elk deeltje van de materie, waarin een golf zich uitbreidt, zijn beweging niet alleen moet doorgeven aan het volgende deeltje, dat ligt op de rechte lijn getrokken vanuit het lichtgevende punt; maar dat het er noodzakelijker­wijze ook wat van geeft aan alle andere die eraan raken, en die zich verzetten tegen zijn beweging. Zodat rondom ieder deeltje een golf gemaakt moet worden waarvan dit deeltje het middelpunt is.

Ik beken evenwel dat ik moeite heb te begrijpen hoe deze Hypothese waar kan zijn: want tenslotte veronderstellen uw bewijzen voor breking in het algemeen een volmaakte homogeniteit in het medium waarin de breking plaatsvindt, zodat al zijn delen van die aard zijn dat ze de voortplanting van het licht gelijkelijk langzamer maken; maar het schijnt me toe dat het IJslands kristal zoals u het weergeeft deze homogeniteit niet zou kunnen hebben, want:
  1^o.  om de gewone breking uit te leggen moet men zich dit kristal voorstellen als een deel van de Ether waarin enige kristallijne delen zijn vermengd, die er de beweging van licht vertragen, maar de inwendige samenstelling van het kristal, zoals u die weergeeft in het vervolg, geeft ons aanleiding te geloven dat deze kristallijne delen niet verdeeld zijn zoals zou moeten om in gelijke mate weerstand te maken in alle delen van dit lichaam. Want die kleine sferoïden*) die zo gelijk zijn en zo regelmatig op elkaar gerangschikt, moeten naar het schijnt veel meer weerstand bieden aan delen van de lichtgolf die dicht langs hun middelpunt gaan, dan aan die welke bij hun omtrek langsgaan, waar ze minder dikte hebben. En ondanks dat zou het nog altijd schijnen dat de gemakkelijkheid waarmee ze licht sneller door laten gaan in de ene richting dan in de andere, zijn uitwerking op de gewone breking zou moeten hebben en de golven ervan ook sferoïdaal maken.
  2^o.  Ik vind ook een moeilijkheid ten aanzien van de ongewone breking, die is: als deze voortplanting van licht gebeurt in de kristallijne delen die van nature de beweging langzamer maken, zoals blijkt uit de gewone breking, dan schijnt de genoemde voortplanting nog langzamer te moeten zijn dan de gewone, en toch is het geheel tegengesteld, aangezien deze de hele sferoïde vult, terwijl de gewone breking slechts de bol vult die er is ingeschreven. Ik zie niet goed hoe men dit zou kunnen uitleggen;

  Om nu te komen tot de oorzaak van hardheid, ik beken U, Meneer, dat ik het nog niet met u eens kan zijn. Wel sterk in de smaak vallen bij mij de redenen die U aanvoert tegen de heer Descartes om te bewijzen dat, als materie in essentie enige hardheid heeft, deze hardheid onoverwinnelijk moet zijn; maar ik kan niet geloven dat men, zonder zich te verwijderen van de principes van de natuur, hem kan toeschrijven dat hardheid even essentieel is als uitgebreidheid. Want tenslotte schrijf ik hem de uitgebreidheid toe als essentieel; omdat het me inderdaad onmogelijk is materie te bedenken zonder uitgebreidheid; maar met hardheid is dit niet het geval.
Want niet alleen kan ik vloeibare materie bedenken, maar ook schijnt het reële onderscheid dat ik bedenk tussen delen die geheel buiten elkaar zijn, noodzakelijk een makkelijke scheiding in te houden, tenzij een uitwendige oorzaak deze verhindert; daar er geen enkele noodzaak is dat de beweging die past bij het ene ook moet passen bij het andere deel. En nog een keer, het lijkt me dat het stellen van zo'n noodzaak is: het stellen van een principe dat niet volgens de natuur is.
Toch erken ik, Meneer, dat de ondervinding laat zien dat er in de wereld hardheid is; en dat het moeilijk is deze hardheid uit te leggen zonder enige primaire hardheid te veronderstellen die de oorzaak van andere hardheden is; maar ik geloof toch niet dat het onmogelijk is.

  Kort voordat ik vereerd was met uw laatste brief, hadden die heren van Leipzig

Ik antwoord in hetzelfde stuk ook op de andere tegenwerping die U mij wilde maken, en die ik voorzien had, over het evenwicht dat er zou zijn als de kogel D 200 pond zou wegen ⁸); maar ik zal dit pakket nu niet dikker maken door dit geschrift eraan toe te voegen; want ik ben er zeker van dat deze heren van Leipzig het weldra in de Acta ⁹) zullen zetten als ze het al niet gedaan hebben, en dat U het daar dan makkelijker kunt bekijken.
Ik verzoek U heel ootmoedig, Meneer, zo goed te zijn mij te zeggen wat U ervan vindt, en of ik niet gelijk had te zeggen dat de heer Leibniz (pag. 231, Act. Erud. An. 1690) een argument geeft dat duidelijk wordt weerlegd op p. 145 van uw boek ¹⁰).

Anderzijds heeft de Academie mij behandeld op een manier die duidelijk laat zien dat ze me zouden willen noodzaken afhankelijk te zijn van medelijden van mijn collega's, wat heel wat anders is dan wat men mij naar Londen geschreven had. Ik heb dus mijn toevlucht gezocht tot Zijne Doorluchtige Hoogheid en ik weet niet welke voldoening ik zal kunnen krijgen, zowel doordat ik hier eigenlijk weinig nuttig ben, zoals ik U eertijds heb bericht ¹³), als omdat verscheidenen van onze heren Professoren nauwe verwanten en bondgenoten hebben in de raad.
Zo zie ik dat het er veel op lijkt dat het zal slagen mij hier weg te laten gaan. Ik zal het echter met de grootste welwillendheid doen die mij mogelijk is; maar ik zie daarvoor helemaal niet zo'n goed middel, als wanneer ik een of andere bestemming zou hebben voor een Academie of voor een zeehavenstad. In dit laatste geval zou men als aanleiding kunnen nemen een nieuwe uitvinding die ik heb om onder water in leven te blijven en waarvan men zou willen proberen voordeel te trekken, wat niet kan in het land van Hessen.

Ik weet dat men zich bij het doen van dergelijke voorstellen zeer dikwijls eraan blootstelt voor een onwetend iemand gehouden te worden, of voor een bedrieger; maar ik bescherm me ertegen door een voorstander te kiezen die in dit soort materie zo verstandig is als U, en wiens naam overal zo goed gevestigd is. En tenslotte zou alles wat ik nu vraag alleen maar goed kunnen zijn voor degenen die mij de eer zouden aandoen een beroep op me te doen; aangezien ze op zijn minst het aantal van hun ondergeschikten zouden vermeerderen zonder er iets voor uit te geven; zo ze al niet in het vervolg, bijgelicht door uw licht, het raadzaam zouden vinden mij te laten werken aan iets voor hun eigen dienst en nut.
Ik hoop dus, Meneer, dat de eer van uw welwillendheid, die mij vroeger zo voorspoedig in de wereld heeft binnengeleid ¹⁵), me er nog zal kunnen ondersteunen op het gladde pad waar ik me bevind; dat is wat ik U heel ootmoedig verzoek, met diep respect blijvend,

    Monsieur,

Vostre tres humble et tres obeissant serviteur D. Papin.

  de Marbourg ce 26e v.s. Novemb. 1690.