---

[ Lofdichten van Ian de Groot ]

---

Simon Steuin wenscht R V D O L F   D E N   I Ien R O O M S C H   K E Y S E R V E E L   G H E L V C X. A T  Ghetal Grootheyt ende Ghewicht, in yder wesentlicke saeck * onscheydelicke ancleuinghen {Inseparabila Accidentia.} sijn, vol diepe ende nutte eyghenschappen, en betuyghen niet alleen verscheyden gheleerden, maer tis duer d'eruaring in allen an elcken bekent. Tis oock openbaer, dat d'eerste twee tot grooten voordeele der menschen, ter form van beschreuen consten gherocht sijn, namelick * Telconst ende Meetconst {Arithmetica & Geometria.}, maer niet also t'Ghewicht, om dat sijn oirsproncklicke eyghenschappen den voorighen verborghen bleuen. Wel is waer dat inde Rechtwichten duer eruaring bemerckt is, twee euestaltwichtighe met haer ermen * euerednich {Proportionales.} te wesen. Doch sy hebben ghemeent * soodanighe eueredenheyt te schuylen onder de ronden beschreuen op t'vastpunt duer d'uytersten der ermen {Als Aristoteles in Mechanicis met siin nauolghers.}; Uyt het welck, na den ghemeenen aert der dwaling, gheen kennis der oirsaken en volghde. Wat de Scheefwichten belangt, daer en is niet met allen af gheweten. Inder voughen dat dese * stof {Materia.} gheen form van Const als d'ander ghecrighen en conde. Maer doen t'gheual anders lucte, ende dat sulck langverborghen hem duer sijn uyterste beghinselen openbaerde, sy is eintlick daer toe ghecomen, in sulcker ghedaente als die uwe Keyserlicke M. hier toegheeyghent wort.

is wel waer datter inde Natuer niet wonderlick en is, nochtan tot onderscheyt der dinghen die wy duer de oirsaken verstaen, vande ghene welcker redenen ons onbekent sijn, soo gheuen wy dese met recht de naem van wonder, niet dat sijt eyghentlick sijn, maer om dattet hem voor ons alsoo ghelaet. T'welck soo wesende, wy sullen ons in desen ansien billichlick mueghen verwonderen, duer wat middel de Natuer mocht wercken, doen sy ons voorouders sich haer spraeck dede maken; ouermidts ons van soo constighen werck, der oirsaken ghenouchsaem wetenschap ghebreect. Maer want een beclaghelicke verblintheyt, als duer  T S C H I C S E L  {Fatum.} veroirdent, t'verstant van velen alsoo verduystert ofte betoouert heeft, dat sy t'licht vande Sonne bouen dat der Sterren, ick meen de weerdicheyt deses Taels bouen al d'ander, niet en connen bemercken, tot groot achterdeel des Duytschen gheslachts; Ghemerct daerbeneuen, dat wy voorghenomen hebben inde selue te beschrijuen de  W E E G H C O N S T, wiens diepsinnighe ghedaenten {Qualitates.} duer slechter spraken ten eersten niet wel bedietlick en sijn, soo sullen wy naer ons vermueghen daer wat af segghen, versouckende of t'uyterste des  S C H I C S E L S  bestemden tijts noch niet en naect, ende eerst van haer oudtheyt als volght:   Tis te weten dat de Duytschen in die seer oude tijden vande welcke ter weerelt gheen opentlicke schriften gebleuen en sijn, gheweest hebben een treffelick seermachtich Gheslacht. t'welck duer sulcke verderuende oirsaken als meer ander machtighe volcken weeruaren sijn, als oirloghe en dierghelijcke, voorderende uytroeying der wetten, breking van goe oirdens, verwoesting der steden, &c, tot manier van wiltheyt gherocht is, doch niet so volcommen, of den ouden aert der grootmoedicheyt, rechtueerdicheyt, ende ghetrauheyt, daer Tacitus oock af betuycht {Li. de Morib. Germanor.}*), en bleef altijt in hemlien ghewortelt. Dese haer woestheyt heeft gheduert tot ontrent de tijden van Iulius Cæsar, welcke daer naer tot beteren staet begon te keeren, soo dat sy eintlick weder ghecommen sijn ter regiering ouer t'eertrijcxdeel Europa, als kenlick is. Maer want yemandt van haer voornomde eerste macht twyffelen mocht, ouermits wy daer af, soo weynich als van veel ander volcken diens tijts, gheen opentlicke schriften en hebben, soo sullen wy die aldus beuestighen.   [ *)  Zie 'Germaanse zeden', veraling Vincent Hunink.]

[ dD 4 ]

... dattet voormael een seer wys, gheleert, ende ouertreflick Gheslacht is gheweest, als vooren bethoont is, daertoe ghecommen sijnde met langher tijdt, duer veel eruaringhen. Ende soo wy van dese voorghanghers weerdighe navolghers willen gheacht sijn, en sullen niet duer een beestelick ghetuych van ondancbaerheyt, so groote gauen ons naghelaten, duer onwetenheyt versmaen, noch, den lasteraers diese niet en kennen, sottelick gheloouen, noch verlatende den spieghel der talen, ons dickmael behaghen in haer leelick schrapsel van schuym der vuyllicheyt; maer sullen ter contrari die clouclick beschermen, niet met ydel woorden als d'hare sijn, noch na t'onuerstandt van hemlien die de goetheyt der Saken in haer talen beschreuen, onbescheydelick de goetheyt der talen meenen te wesen; maer ghelijck t'gout duer t'vier beproeft wort, alsoo salmen haer weerdicheyt duer de daet {Effectum.} bethoonen: Welcke sal die sijn? dese, neemt voor grondt {Subiecto.} t'ghene in al d'ander spraken tot noch toe der Naturen diepe verholentheden sijn, welcke sy niet ter deghe bedien en connen, als dat sy v (onder duysentich anderen daer het Duytsch vol af is) dit na segghen: Ghelijck rechtheflini tot scheefheflini, alsoo rechthefwicht tot scheefhefwicht  {20. v. I. B. der Begh. vande Weeghconst.}; ende diet soo doen connen, belooftse vrielijck een koeck; Ia dat sy t'auent op sullen blijuen (voor kinderen dienen doch kinder prijsen {Kinderen in kennis der weerdicheyt vande Duytsche tael.}) ende ick verseker v dat ghyder sonder schade sult afcommen, want het is blijckelijck ghenouch wat sy hier in vermueghen, te weten voor dese woorden langhe redenen te stellen, die t'onderscheyt der palen {Terminorum}, ende de form der eueredenheyt {Proportionis.} oueral seer verduysteren.

[ dD 4v ]

Maer soo sy vraghen wat sulcke woorden te bedien hebben, men mach antwoorden, dattet de opening is van t'ghene tot nochtoe den voorighen sterflicken seerbegheerde verborghentheden gheweest sijn, streckende tot groot voordeel van t'menschelick gheslacht, want hoewel yder lichaem in sijn eyghen plaets licht noch swaer en is, nochtans t'ghewicht des lochts is duer sulcx nu volcomelick ghelijck van ander stoffen, metgaders ettelicke sijn noytbekende ancleuinghen {Adiunctis.}, openbaer gheworden, soo de daet {Effectus.} van dies ende meer anderen cortelick betuyghen sal. Laetter maer cloeclick anuallen, want hebbender Reuchlinus, Valla, Erasmus, Barbarus, Picus, Politianus, &c. me duer gherocht, die maer Latijn en beschermden, Sghelijcx de Françoysen, wiens strijtredenen {Argumenta.} ende talens stof {Materia.} ons kennelick ghenouch sijn, wat sullen wy die het (O weerdighen grondt! {Subiectum.})  D V Y T S C H  voorstaen? Seker niet alleen de spraeck ophelpen, noch ons seluen voorderen, maer oock ander volcken, welcke alsdan niet alleen huer wooninghen ende lichamen met der Duytschen constighe wercken vercieren sullen, maer oock haren gheest met wetenschap, want de Consten welcke ander met haer eyghen woorden niet uyten en connen, die sal den ghemeenen man alhier duer de beghinselen grondelick mueghen verstaen, ende door sijn ingheboren gheneghentheyt tot de selue, die tot yder volcx baet al andersins connen voorderen dant den anderen mueghelick is.   Dit is t'ghene wy vande weerdicheyt der Duytsche tael voorghenomen hadden te verclaren; Inde selue sullen wy de  W E E G H C O N S T , die de wonderlicste der vrie is, eerst tot Constens form laten commen, als spraeck die der Natueren eyghenschappen grondelicxt beteeckenen can, ende als bequaemste wit, daer al d'ander die willen, tot yder ghemeentens grootste nut, na micken, ende haer bepalinghen {Definitiones.}, daer inde Consten veel an gheleghen is, na rechten mueghen. Oock by aldien der Duytschen vliet daerin alsoo vermeerderde, ghelijct de reden wel eyscht, t'selue soude ons voornemen verstercken om met ander angheuanghen voort te varen: Doch soo de contrarie gheschiede, ick can my vernoughen in een eerlick voornemen mijn goede wille te verclaren, welcke in haer beroup tot yders dienst gheeyghent is.

[ ... ]

E   Beghinselen der Weeghconst, welcke van swaerheyt sijn duer t'ghedacht van natuerlicke stof gheweert, sullen in twee boucken begrepen worden. Des eersten boucx eerste deel sal van 14 * bepalinghen {Definitionib.} wesen: T'ander van 28 * voorstellen {Propositionibus.}, van de ghedaenten der ghewichten, die tweederhande sijn, als Rechtwichten, ende Scheefwichten. Der Rechtwichten sijn twee * afcomsten {Species.}, te weten Rechtdaelwichten, ende Rechthefwichten, beschreuen inde achtien eerste voorstellen. Der Scheefwichten sijn oock twee afcomsten, als Scheefdaelwichten, ende Scheefhefwichten, verclaert inde rest der voorstellen.   H E T   tweede bouck der Beghinselen sal vande vinding der * swaerheyts middelpunten {Centrorum grauitatum.} sijn, wiens eerste deel vande * Platten {Planorum.} is; T'ander vande lichamen. Twelck wy tot meerder claerheyt int corte ende tafelwys aldus vervaten:

Der Be­ghin- selen vande Weegh­const siin twee boucken, het		1e Vande ghe- daenten der ghe­wichten, wiens		1e Deel van 14 Bepalin- ghen.
				2e Deel van 28 voorstel- len der		Recht- wichten.		Recht­dael- wichten.		Beschreuen inde 18 eerste voorstellen.
								Recht­hef- wichten.
						Scheef- wichten.		Scheef­hef- wichten.		Verclaert in- de rest der voorstellen.
								Scheef­dael- wichten.
		2e Vande vinding der swaer­heits middelpun- ten der		Platten.
				Lichamen.