Simon Stevin: Wonder en is gheen wonder

Home | Stevin | English

Bron: TU Delft

Wonder en is gheen wonder

was zijn lijfspreuk, en de bollenkrans om twee hellende vlakken was zijn beeldmerk {logo}.

Simon Stevin
(Brugge, 1548 - 1620, Den Haag)
was één van de vormgevers van onze taal. Hij overbrugde een kloof tussen geleerden en ambachtslieden met

De Beghinselen der Weeghconst
De Weeghdaet
De Beghinselen des Waterwichts
in de volkstaal, het 'Duytsch' {Dutch}.
Wie belang stelt in de geschiedenis van het Nederlands, en in die van de natuurkunde, kan met veel genoegen grasduinen {browse} in deze oude teksten, en krijgt al snel bewondering voor Stevins vernuft.
Iedereen kan baat hebben bij de heldere uitleg van Meester Simon (in het 2e boek spreekt hij ook werklieden aan).
Naast het clootcrans-bewijs, de hydrostatische paradox, en de valproef zijn er veel andere parels te vinden, ook op het gebied van de taal. Tis euen vvennen by het lesen, zie Notities.
In 1605 verschenen deze werken nog eens in de Wisconstige Gedachtenissen, met een 'Byvough'.
Stevin's faam laat zijn veelzijdigheid zien; 2020 was een herdenkingsjaar.

Andere werken
Stevin was een veelzijdig man en vruchtbaar schrijver. Van hem zijn hier voorts:

Dialectike ofte Bewysconst, met een tweegesprek van Ian en Pieter (hertaling)
Telconst:
- De Thiende, over tiendelige of decimale getallen
- Het begin van L'Arithmétique: 0 is begin, 1 is een getal, er zijn geen absurde getallen
De Sterctenbouwing, over het ideale verdedigingswerk
De Havenvinding
Spiegheling der Singconst: over muziektheorie, met berekening van de evenredige stemming

uit de Wisconstige Gedachtenissen:

Weereltschrift {Cosmographia}:
1. Driehouckhandel {trigonometrie}
2. Eertclootschrift, aardrijkskunde:
  1. Bepalingen, met o. a. Wysentijt: over verloren kennis, en methoden van kennisverwerving
  2. Stofroersel
  3. Damphoogte
  4. Zeylstreken
  5. Havenvinding
  6. Ebbenvloet
3. Hemelloop: uitleg van het oude wereldbeeld, en van het nieuwe copernicaanse stelsel
Meetdaet: de praktijk van het tekenen en meten, op papier en op het land
Deursichtighe: over het perspectief, en over spiegels

en later:

Nieuwe Maniere van Sterctebou, door Spilsluysen

Meer is hier te vinden bij de varia, zoals de zeilwagen.

Inleidingen met citaten maken de teksten toegankelijker, en geven diverse www-verwijzingen. Voor wie verder wil studeren blijft 'Principal Works' een serie onuitputtelijke bronnen.
Ook bij TU Delft.

Zegel met 'clootcrans', ondertekening met "U. E. dienstwillighe", en handtekening
Uit: Principal Works V, fig. 23.

Het 'Honkblad van Simon Stevin' (Geer Hoppenbrouwers, 1998) zette mij op dit spoor. Het was een mooi gedenkteken ter gelegenheid van de 450e geboortedag, met o. a. De Thiende en Het Burgherlick Leven.
De Thiende: PW IIA, 371, en hier; Het Burgherlick Leven: PW V, 471, en dbnl.

Duizendkunstenaar

Simon Stevin, leermeester van Maurits van Nassau, kon met zijn "kristalhelder verstand" (Busken Huet) uitzonderlijk goed ingewikkelde problemen verhelderen en inzichtelijk maken, en dat op velerlei gebied.
E. J. Dijksterhuis kenschetste hem als ingenieur, en "een uitermate redelijk, betrouwbaar en welwillend man, die ieders verdiensten graag erkende", met een stijl die "rustig, evenwichtig en logisch van aard" is.

Men leest hem dan ook steeds zonder inspanning en vaak verschaft hij dat tintelende gevoel van blijdschap, dat een helder gebouwd en goed geformuleerd betoog kan teweeg brengen.

Annie Romein noemde Stevin "op zijn wijze een kunstenaar, een duizendkunstenaar zelfs", en een "verdediger der verdraagzaamheid" met "verlangen naar rust en orde".
D. J. Struik: "niet alleen een hardwerkende en klaardenkende, maar ook een goedmoedige en leuke vent".
Hugo de Groot, in puntdicht XX over de zeilwagen (vert. Prudens van Duyse, 1846):

Stevin, wiens geest en yvervolle moed
De Weeg- en Cyferkunst, als schepper, kon verryken -
Stevin, die eerst der zeeën vloed
En ’s aerdrijks omzwaei ¹ heeft bevroed

Er bestaat een portret, in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. ²
Over zijn leven is niet veel bekend, zie Guido Vanden Berghe, 'Brugse wiskundige in dienst van Oranje' [^], en 'Een leven in de schaduw van de macht' [^].
De levensschets van De Cock uit 1888 is nog zeer leesbaar.
Stevins graf is niet gevonden. In de Feynman Lectures kreeg hij alsnog een epitaaf: de clootcrans.
Jacob van Dyk eerde hem in de 18e eeuw met een lang lofdicht op de Thiende.
Zijn standbeeld staat in Brugge, hij is te zien op een bankbiljet-ontwerp van Escher en op een postzegel [ ].
Een planetoïde (2831) is naar hem genoemd, en er is een maankrater Stevinus.
Het tijdschrift van de studiekring SKEPP heet Wonder en is gheen Wonder.

De bibliotheekcatalogus Nomenclator (Leiden, 1595) vermeldt 9 werken.
Vermij tekent mooi zijn wetenschapsideaal: Simon Stevin - een man van spiegeling en daad.
Bij Mathematicians vinden we hem als wiskundige, bij DBNL als letterkundige.
Devreese schetst hem als natuurkundige, en beschrijft hem samen met G. vanden Berghe als 'homo universalis' in een prachtig boek: Wonder en is gheen wonder, Leuven 2003, Engl. (review).

Jeugd-omgeving: The Measurers, a Flemish Image of Mathematics in the Sixteenth Century.
Politieke omstandigheden: 'De Opstand in de Nederlanden'. Tijdens het 'Twaalfjarig bestand' werd in 1610 Den Nederduytschen Helicon aan Stevin opgedragen.

Wonder?

De 'Uytspraeck vande weerdicheyt der Duytsche tael' in de Weeghconst begint met:

Tis wel waer datter inde Natuer niet wonderlick en is, nochtan tot onderscheyt der dinghen die wy duer de oirsaken³ verstaen, vande ghene welcker redenen ons onbekent sijn, soo gheuen wy dese met recht de naem van wonder, niet dat sijt eyghentlick sijn, maer om dattet hem voor ons alsoo ghelaet.
T'welck soo wesende, wy sullen ons in desen ansien billichlick mueghen verwonderen, duer wat middel de Natuer mocht wercken, doen sy ons voorouders sich haer spraeck dede maken; ouermidts ons van soo constighen werck, der oirsaken ghenouchsaem wetenschap ghebreect.

Vrij hertaald:

Het is wel waar dat er in de Natuur niets wonderbaars is, maar als we niet begrijpen waarom iets is zoals het is, dan spreken we terecht van een wonder, omdat het zich aan ons zo voordoet.
Zo kunnen we ons best verwonderen over de middelen die de Natuur heeft aangewend om onze voorouders hun taal te doen maken. Van dit kunstig maaksel weten we niet hoe het tot stand kwam.

De taal opvatten als een product van de natuur, dat is wel een nuchtere benadering.
De werken van Simon Stevin behoren tot de fundamenten van onze Gouden Eeuw. Ze zijn het bewonderen waard!

Noten

Het is de vraag of de vertaling " 's aerdrijks omzwaei" juist is. In het stuk over Grotius wordt besproken dat de "motus terrae varios" die Stevin bevroedde niet noodzakelijk verwijzen naar een copernicaans wereldbeeld. «

Het schilderij staat als nr. 40 afgebeeld in: Icones Leidenses (Leiden 1973; te zien in Leiden UB).

NATUS
BRUGIS
Anno
1548.

Geboren te
Brugge
in 1548.

MATHEMATICUS INSIGNIS
CONSILIAR. CELSISS^I. MAURITII PRINCIPIS
ARAUSIONENSIUM.

Vermaard wiskundige.
Raadgever van de doorluchtigste Maurits
prins van Oranje.

DENATUS
HAGÆ COMITIS
Anno
1620.

Overleden te
's Graven Hage
in 1620.

"Doek 63,5 x 49. Anoniem. Herkomst onbekend; voor het eerst genoemd in de U. B. Catalogus 1716." (p. 500). «

Het is duidelijk dat Stevin streefde naar "kennis der oirsaken". Deze uitdrukking is zestien maal in zijn werken gevonden [>].

Home | Simon Stevin (top) | Werken >
Ad Davidse, 2003-2024