Ick segghe daertoe, dat dan de warmte die het ys noch by hem houdt, eerst uytvliecht doordien dattet lanckx den doeck so dunnekens verspreydt licht, ende so raeckt het wech in forma pulveris subtilissimi, quem minimus calor superveniens propter mutabilitatem aeris per noctem et diem, imo in singulis horis, ambit et propter exiguam corporeitatem solvit et secum rapit intra crassum aerem ob frigus etiam graviora ferentem, in forma procul dubio vaporis.

  Hippocrates, 'Peri phusios paidiou',*) pag. 30, 30, dicit: 'Panta gar hokosa thermainetai, pneuma aphièsi, kai heteron psuchron kata touto antispai, aph' hou trephetai'.

  Ratio haec est. Imposita olla clausa igni, spiritus calidus per rimas, fistulam vel poros insensiles exit, non tantum quia locus nimis plenus est, sed etiam per mobilitatem ignis, qui nunquam quiescens, aliqua via erumpit, tum ob poros aeris et aliarum rerum, qui illum facile recipiunt, cum sint majores particulis calidis. Ignis igitur humores vel aerem attenuat, ijsque conjungitur et cum ijs facit primum ut vas non capiat vapores. Necesse igitur est erumpere, sed ob id non ingreditur alia substantia, quia vas duntaxat exoneratur supervacaneo.

  Secundo ignis cum humore semper movetur in vase, ita ut tum in hoc, tum in illo sit loco, et speciem praebet plenitudinis, etsi plenum non est vas, eo modo quo pruna, vel aliud, celeriter versum oculis, apparet continuum, cum saepe unus duntaxat est punctus in circulo coloratus. Sic etiam in vase igni referto. Et si non est omnino plenum, tamen propter motum celerem tam fortiter latera interiora vasis comprimuntur et susteneantur ab igni contra incumbentem extrinsecus aerem quam si corpore alio immobili impleretur. Haec necdum causantur attractionem, quia plenitudinis ratione ignis erumpit.

  Sic post sacram Scipturam legatur Calvinus et compendium quodvis ad theologiam. Ad historiam unum de cujusvis temporis rebus gestis, eruntque tempora instar locorum communium, in quae ea, quae alibi praeter haec leguntur, possint inseri.

  Multa autem sunt quae videntur comprobare similia ad similia concedere.

  Primum igitur Statica. Ea enim quae in liquorem immittuntur, vel ipsa sunt partes liquidi ab invicem non valde dissidentes gravitate, sponte, secundum ponderis differentiam, altiora vel inferiora petunt et media. Ergo gravitas primo distinguit inter res diversas, sed secundum perpendiculum tantum.

  Secundo concussio. Haec enim ea, quae quiescerent, movet et solvit conjuncta, ut ad locum proprium tendere possint, et praeterea similia similiter movet. Nam sive ad latera, sive sursum, aut deorsum, aliquid movetur, quaedam diutius in eo motu perseverant quem a concussione acceperunt; et quidem similia pondere, forma etc. aequali tempore in eo motu perseverant. Necessario igitur in eundem locum concutiuntur, de qua re ante multis disserui [<], ubi propter concussionem probavi etiam anchoras ferreas, sub arena latitantes, sursum in apertum produci. Animadvertite etiam quo pacto purgantes aurifabrorum pulveres, vasa aqua repleta concutientes, aes et similia ad manum suam in unum locum cogant.

  Tertio calor perpetuo glissens et commovens, particulasque separans pro diverso gradu, et vehementiâ modo hoc, modo illud magis promovet; sed necesse est similia ab eodem gradu similiter moveri.

  His igitur tribus modis varie concurrentibus, verisimile est nihil dissimile dissimili conjungi. Adde quod plures modi ejusmodi vel alij animadverterint vel certe etiam, nobis nescientibus, in natura latitare possint, ut eruantur, omnes summa ope niti debemus, ut hoc principium, tam necessarium ad omnes rerum omnium mutationes mente accurate percipiendas, exacte cognoscatur et firmissimis argumentis confirmetur.

  Contra hanc thesin cum opponeret, Carolus Sculerus°) dixit: "Quod videtur, habet materiam secundum Magiri sententiam. Ac bene quidam, nam verba praecedentia constituunt enthymema; quod ut constet, debet addi major propositio quae etsi non est directe a Magiro posita, non minus tamen cogitur eam defendere quam si totidem verbis in thesi eam posuisset. Nisi enim ea vera est, non sequitur quod concludit. Posito igitur in thesi enthymemate, subintellecta altera praemissarum non minus est pars theseos quam quae posita et aeque ab auctore defendenda".

  Fortassis in hoc negotio Hippocrates intelligit menses mulierum, id est, si mulier conceperit 15^o die post menstrualem purgationem, primus mensis tantum est 15 dierum; si ante, plurium, si post, pauciorum. Idem dicatur etiam de ultimo mense, ut omnes inter primum et ultimum sint integri. Id, quamquam a nemine observatum viderim, videtur tamen cum mente Hippocratis respondere, qui etiam in gestatione mentionem facit decem et undecim mensium. Ea quoque mulierculis est vulgaris et facillima ratio supputandi, nempe ab eo tempore, quo ultimum menses fluxerint, et secundum ea tempora quibus solent purgari. Singulis etiam talibus mensibus procul dubio in corpore earum magnae fiunt turbae et mutationes propter conatum mensium movendorum. Ita tempora partûs erunt distincta et certa, fundamentum suum sortita a menstruis purgandis, quorum ratione cognita, nemo de accidentibus gravidarum dubitaverit.

  Hoc videtur contrarium phaenomenis instrumenti, per quod temporum temperies deprehenditur [<]. Hic enim frigefacto capitello, humor ascendit.

  Respondeo: Etsi caput nostrum osse inflexili non minus quam vitrum circumvallatur, sunt tamen in eo venae, arteriae, etc. flexiles. Calefacto igitur cerebro, procul dubio exprimitur humiditas inter vasa sita; vasis vero ampliatis prae calore, sanguis (qui nequit rarefieri) non implet totam venam. Necesse igitur sursum exprimi in locum eum vacuum humorem reliqui corporis. Quantum vero aeris est in capite, tantum rarefit, unde loca circa ossa et in cavitatibus suum humorem exonerant, accedente etiam vasorum loco augmentato, ita ut ab ijs loca caetera etiam comprimantur.

  Eodem modo vesica, humore plena si igni admoveatur, orificio ejus in aquam immisso, eam attrahet, quia humor in ea nequit tendi; calore vero subeunte tendit et deducit vesicam, ita ut locus in ea foret vacuus, nisi aqua ingrederetur. Nec obstat quod calor in vesica possit dici locum eum vacuum, quem ipse fecerit, occupare, nam calor rarus est;

  Per hoc inventum quis poterit contrario modo attrahere et exprimere quam fit instrumento Drebbeliano? ac fortassis utroque totam naturam rerum imitari.

  Sequamur modo ingeniose naturam invitantem.

  Calor igitur, ex quodam loco venae cavae ad caput ascendens, ibi venas dilatat contiguas. Calor etiam attrahit [<], tum cum locus hic magis caleat alio; sic hypocaustum attrahit aerem ex area frigida. Caput, calido vapore refertus, attrahit ex reliquo corpore frigidiore; inflammata manus, aut alia pars, rubet attrahendo sanguinem. Dolor attrahere dicitur quia in eo a sentiente corpore et puncto multa expelluntur. Sclopetto in domo soluto vel pulvere pyrio accenso, dicuntur vitra intro cadere, non foras, subito viz. aere attenuato et spiritualiter per exiguos poros undique dilapso, in cujus locum aer externus cogitur.

  Secundum ut quam plurimi radij vitro priore excipiantur. Quod fiet non per unum vitrum magnum (quod necessario magnam circuli superficiem facit), sed per multa vitra ad invicem secundum eandem planitiem posita, ita ut eorum puncta, ad Solem oppositorum, in idem incidant. Sicut ante alibi notavimus. [<,>]

  Imo, inquam ego, magis haec juvabunt, si ex siphone in sinciput exprimatur. Eo enim modo quo matula ex mictu eo loco calescit qui fortiter permingitur intrinsecus, calore per stannum penetrante, sic etiam per cranium virtus medicamenti protruderetur in cerebrum. Quo modo etiam alia membra corporis alterari poterunt, eâdem re quoque ad repellendum etc. usurpatâ.

  At an mare intumescat facili negotio probabitur si ollam immensae magnitudinis, in orificium tenuissimum desinens, aqua impleatur. Si enim in orificio aqua nunquam effluere aut subsidere deprehendatur, concludemus aquam non intumescere quia Lunae vis singulis diebus bis non minus hanc quam Oceani aquam ingrederetur. At ejusmodi vasa nunquam audivi repleta; nunquam audivi aquam suam sponte eijcere. Unde verisimile est aquam non recipere in se radios Lunae, eo modo quo aer recipit radios Solis et caloris.

  Omni autem lenti convexae omnis concava non respondet, etiam me judice. Nam si concava sit nimis cava, nimium divergent radij; si minus cava quam oportet, non satis divergent radij, etiam proxime punctum concursus, aut, si longius ab eo removeatur, multi radij non excipientur a concava, sed longius quam oporteat a centro incident in eam. Unde fiet ut non sint conventuri cum ijs qui circa centrum incidunt in tunica aragnoide.

  Nec statim existimandum est de die plus quam duplicem noctis calorem esse, quia ita nobis videtur. Plus enim est implere aerem omnino vacuum calore quam tantum caloris ei pleno addere, qui insignem et prius non exhibitum effectum proferat; sic enim sex equi pondus non movent quod accessu septimi movetur. Quin igitur accessu et recessu Solis vel sudor non possit provocari vel gelu causari, etiamsi minus possit quam quod ante fuit caloris? Sic casu 6 librarum tabula non frangitur, qui frangitur si 7 librae in eam incidant; insignis videlicet effectus is non ederetur, nisi septimum pondus accederet.

  Quo repugnat ijs quae ante alubi scripsi [<] de innumeris radijs ab uno puncto visibili in totam pupillam incidentibus, ex quorum varietate incidentiae (remotiora enim puncta minores angulos faciunt in penicillo radioso) colligit etiam unus oculus distantiam moderatam; etsi etiam tum dixerimus duos oculos et manifestius eam cognoscere et in majore punctorum remotione.

  Nec quisquam cogitet eos qui in 3 Prop. Lib. 3 ex axium conjunctorum angulis distantiam cognoscere dixere, id minus recte percipisse quam quod ipse intelligit, Lib. 2, Prop. 24, videlicet ex magnitudine anguli, sub proprio axe et connectente centra visuum, contenti. Quis enim tam stolidus sit qui sentiat angulos extra oculos percipi?

  At si hîc ad penicillum, quemadmodum a Keplero*) describitur, mentem advertisset, non ita fuisset locutus, sed illum unicum radium, quo solo dicit res videri, axem penicilli dixisset, circa quem alij radij, oblique in oculum incidentes, omnes refringuntur, atque cum eo post oculum conveniunt.

  Verum cum haec pars hujus tunicae longius distat a nervo optico, et ejus intima substantia primo facta est, ideoque ibi maxime sentit ubi ejus origo est, cumque vitreus humor tantum post cristallinum tam exiguum apud illum usum habeat,

Baldi

  Verum ex hac apposita figura facile videre est eh multo longius a perpendiculo dimoveri et e et h altius a Terra elevari quam cg et c et g, utraque libra per eundem angulum mota. Obest igitur potius descripti circuli ex d magnitudo, quia plus loci k cogitur mutare quam l ad aequalem sui circuli circumferentiam peragrandam.

  Interim tamen sciendum, quo cuneus magis fuerit intra fissuram ingressus, eo minorem cum fissurae labijs angulum facere interiorem, quia haec labia, tum magis dehiscentia, obliquius cum cunei lateribus conveniunt. Quid igitur mirum si, quo magis cuneus descenderit, eo facilius lignum separetur? Est enim tum instar cunei acutioris anguli quam ante.

  Praeterea, ut aliquando huic rei operam navem, cogitandum erit lineam ex fixa materia, velut ligno, ferro etc. conflatam, parieti affixam per duos funiculos transeuntes duo parietis foramina, quorum funiculorum extremitatibus affixum est plumbum, cujus gravitas eam lineam parieti affigit et affixam tenet. Inter lineam vero et parietem cuneus interponatur, cui pondus imponi possit, ut eo, deorsum motum, lineam a pariete separet.

  At qui hunc subjectam figuram diligenter considerabit, facile videbit tantum pondus levari quanto plus funis ad manus trahimus quam pondus ascendit. Id est, si pondus e per unum pedem duntaxat ascendit, trahens vero accipiat tres pedes longitudinis funiculi, pondus e triplo levius videbitur, per trochleas, taliter dispositas, attractum, quam revera est. Exempli gratia, trahenti in a duplo videbitur levius, et in b etiam duplo, quia pondus a trahendo recedit, ideoque funis totus ad manum non pervenit. In c quadruplum; in d itidem quadruplum.

  Verum hic nihil video quod magnopere admirari possim. Nam dum minor circulus figitur in planitie ab, et per illam movetur, major, cd non tangens, celerius puncta in cd praeterlabitur, ea non tangens. Sic minor circulus ab, ita ut nihil hujus per lineam ab moveatur quam punctum a, imaginarium, infimum. Sic hoc moto, illius punctum c. Quod si diligenter animadvertatur, totum etiam miraculum in praecedenti quaestione de rhombo auferetur, et ad similem praetercursum celeriorem per hoc vel illud spatium, aliter atque aliter dispositum, reducetur.

  Ast nihil hoc dici potest minus verisimile, ac si verum est, fatebor totum illud, quod de motu meditatus sum, omnino corruere. Male, ut in turbine dictum est [<], etiam experimentum sumpsit, sed omnis error pendet ab illo, ab ipsomet non intellecto, nec unquam intelligendo, in rem motam impresso impetu°). Quod si ea quae ego passim in hoc volumine de aere resistente, deque eo quod semel movetur semper moveri pergente [<] tradidi non vera sint et haec et praecedens [Q. 31]: cur motum facilius moveatur, et sequens [33]: cur motum pergat moveri etsi movens separetur ab eo, et 34: cur parva non multum, nec magna nimis longe proijci queant [<], quaestiones hae nullo negotio solverentur.

  Et in haec 34, cur pila resiliat [<], ratio ab aere intus compresso et ad naturam suam redeunte sumetur, quod ipsi, propter hunc quem habet de vi impressa etc. conceptum, in mentem non potuit venire.