De acuta et gravi ante saepius actum est [<]. Alta autem vox longius auditur quam submissa, quia compactior et densior res longius et diutius movetur quam rara, si movens aeque celeriter utrumque moverit; non aliter quam plumbum longius proijcitur quam spongia, dummodo utrumque in manu existens aequaliter moveatur;

  Interrogatio interdum dignoscitur ex dispositione vocabulorum; in genere vero cognoscitur quia una syllaba longe differt a reliquis, id est proportio fortitudinis etc. hujus ad reliquas multo major est proportione emphaticae ad reliquas. Caeterum si accurate perpendas, videbis omnes syllabas unius periodi ejusdem esse acuminis vel gravitatis, ita ut non differat latitudine (quam interdum profunditatem dixi, dubius quae vox cuique rei magis conveniret). Sed finalia verba videntur paulo graviora. Certe multo sunt reliquis debiliora et submissiora.

  Exhortationum vero acumen differt ab acumine consolationum; ita periodus objurgans a laudante etc., prout hîc major aut minor affectus introducendus est.

  Quod attinet ad specula, existimo potius prodesse ratione manifestiore°), scilicet, quia res per ea videntur, paucioribus speciebus oculum ingredientibus, quam cum immediate res aspicimus; plures tamen ingrediuntur ab ijs in oculum, si attentius visa in ijs consideremus, quam si negligenter absque ijs res conspiciamus. Visio igitur mediante speculo est media inter attentam et negligentem visionem (attentam voco cum legimus et uni rei intenti sumus, negligentem vero cum obambulamus vel meditamur, nullam rem praecipue intuentes). Media autem visione per specula res omnes circa nos existentes longius abesse putamus et revera videntur quam revera absunt, videlicet secundum distantias oculi a speculo et speculi a re visibili.

  Cum igitur omnis generis res videmus, et quae nimium, et quae minimum oculi poros dilatant, gratum est interdum medium interserere utrumque mediocritate praestans. Niger color omnium paucissimos radios ad oculum transmittit, quia dissimiliter excidentes, radij, sibi invicem impediti, occurrunt, atque ita dispersi, ab oculo avertuntur.   [<,>]

  Lunam maris accessum et recessum causare, apud omnes philosophos in confesso est; causam eam varie dicunt*).  Simon Stevyn existimat ibi esse altissimam aquam, ubi ipsa Luna, vel ejus oppositum, est in Oceano. Physicam autem rationem ejus hanc non inconcinne fortassis reddidero.   [<,>]

  Ut Sol est fons caloris, ita Luna humoris; frigus et siccitas sunt duntaxat eorum privationes. Luna igitur perpetuo ejaculatur humorem: nec tamen magis deficit quam Sol ejaculando calorem, cumque sit Terrae proxima, non videtur difficilius nutriri humore, id est aqua, quam Sol, multo sublimior, igni, qui multo ab hoc est remotior°).
Luna igitur plurimum humorem emittit in aerem sibi proximum, qui est is, qui in eodem cum illa est meridiano; tum etiam non multo minus emittit in aerem oppositum. Cum enim humor non facile ignem penetraverit, radij humidi, Terrae superficiem vix tangentes, repercutiuntur ad superficiem aeris; cumque id fiat ab omni parte, sitque radius incidentiae aequalis radio reflexionis, necesse est reflecti ad partem aeris e directo Lunae oppositam, ubi omnes radij Lunae, a Terra aberrantes, conveniunt. Omnes enim ad concavam superficiem aeris faciunt angulos minores rectis.

  Audivimus autem ante alubi [<] aerem mixtum humore, rariorem fieri, ideoque minus habet ponderis ad aquam comprimendam; lateralis vero aer purus, per quem radij tantum transvolant, non redditur levior ijs radijs, retinetque gravitatem suam atque ita exprimit aquas ad ea loca, in quibus diximus aerem, jam ad resistendum ineptiorem factum. Ad haec aer, plenus humore, intumescit superioraque ejus ad latera descendunt, unde haec etiam advenientis aeris ope comprimunt. Et etiamsi haec nequeant fieri uno momento, fit tamen pedetentim satis commode. Aere enim semel repleto humoribus illis, sequens locus repletur successive secundum motum Lunae. Facile igitur locus repletur, cum materia sit proxima, et satis temporis sit ad eam mutationem loci promovendam.

  An vero Luna humorem ejaculetur, forte explorari poterit per specula comburentia, post quae omnes radij colliguntur in unum punctum. Hîc enim multa humiditas in charta sicca apparebit, praesertim si multa ejusmodi perspicilla dirigantur in idem punctum chartae. At si humor Lunae non fuerit tam tenuis, ut per poros vitri possit transiri, adhibeantur specula catoptrica ad quae radij reflectuntur versus eundem punctum; aut potius fiat pyramidis specularis, cujus interior superficies sit specularis, exterior vero obducta; opponaturque latior pars, quae est orificium ejus, Lunae, ut radij Lunae, ibidem collecti cum humore, ad conum internum perveniant, atque ibi chartae particulam quandam madefaciant, si Luna humorem emittit.   [>]

  Carnem vero hic sal, mixtus humore, etiam in minima dissecat et in pus vel carnem mortuum convertit, omni connexione adempta. Spiritus vero Napellinus sanguinem etiam eo modo comminuit, vel ejus salem secat in particulas similiter sibi acutas, ita ut in venis venenum crescat ex materia sanguinis.

  Divisio vero est ipsum pervenire ad specialiores tractatus, in quibus non aliter agendum quam in genere, homine viz., actum erat. Cum autem definitio constet duabus partibus, genere et differentia, oportet cum genere, viz. animali, leviter percurrere loca logica, sed exactissime, cum differentia, id est ipso homine, ejusque proprietates omnes recensere, quae omnibus hominibus conveniunt, non omnibus vero animalibus. In recensendis omnibus quae conveniunt differentiae, id est homini qua homo, sunt tria genera locorum logicorum: consentanea, dissentanea, comparata, quae singula nihil habent generale. Nihil enim dicitur de homine quod convenit omnibus locis consentaneis, aut dissentaneis, aut comparatis, sed in unoquoque loco possunt haberi genera et species tota et partes.

  Adjunctum hominis sit virtus, quae multas habet species constatque etiam partibus eam constituentibus. Sic materia hominis sunt manûs et quaecumque ipsi cum omnibus animalibus non sunt communia; et sunt duo pedes etc. Si vero similia ad consentanea transferantur, dissimilia autem ad dissentanea, sic etiam paria et imparia, poterit unum genus statui consentaneorum, alterum dissentaneorum, ut rationabilitas complectitur omnia argumenta consentanea, differentiae vero contrarium, irrationabilitas comprehendet omnia dissentanea.

  Sic igitur agendum: Homo dicitur ab animale rationale; animal dicitur ab anima sentiente: edit, bibit, currit, habet caput etc.; rationale dicitur a ratione. Tum hominis causae, effecta, subjecta, adjuncta, similia, paria enumerantur, quae ipsa per partes et species distinguuntur; verbi gratia virtute est praeditus, viz. fortitudine, temperantiâ etc.; materiam habet manûs, quae habent quinque digitos oblongos, articulatos etc. Post deveniendum ad irrationale: non est irrationale, non bestia, non lapis, non sicut horologium etc. Tandem ad divisionem veniendum; dividitur igitur in pigmeos, gigantes, medios, cum quibus eodem modo, quo actum est cum homine, agendum est, nisi quod genus eorum jam satis explicatum est.

  Sunt igitur quaedam propositiones hypotheticae etiam hujus modi, quarum praedicata respiciunt subjecta, id est, quae requirunt subjecta repetita vel subintellecta. Nam verum non est, si omnis homo est res perfecta in suo genere, nullus homo habet quatuor pedes; nam si est canis, est res perfecta in suo genere. Verum vera est haec: Si omnis homo est homo perfectus in suo genere, nullus homo habet quatuor pedes, reduciturque ad cathegoricum hoc modo: Nullus homo perfectus in suo genere habet quatuor pedes etc., quod potest probari, quia natura ejus aliena est a quatuor pedibus, quae ratio etiam poterit reddi hypotheticae ante reductionem. Sic Walaeus in Ethica*), pag. 97, sec. 2 [4]: Si nulla virtus sit vera virtus nisi quae est conjuncta cum reliquis omnibus virtutibus, tum nulla est vera virtus in mundo, quia nemo sine vitijs nascitur. Proderit ergo studiosis logicae si jubeantur similia omniave alicujus paradoxi Ciceronis argumenta ubi reperitur nam, enim, quoniam etc., reducere ad formam eamque cathegoricam.   [<,>]

  Caloris autem fons Sol praecipue, qui sua praesentia facit aestatem, absentia vero hiemem. At cum mense Augusto aura sit calidior quam mense Junio, et ante et post Januarium frigidior ipso Januario, contra quod Solis locus indicat, necesse est fixas stellas hîc suo calore nonnihil agere; fixas inquam, quia plerumque id in idem tempus incidit, nisi interdum aliud quid interveniat, quod significat planetas omne id praestare, quod varietatem sapiat.

  Solem solum plus posse quam reliqua omnia, nemo dubitat [>]. Primum igitur ejus actiones auget vel minuit coelum octavum, prout plus vel minus caloris a se vibrat. Ejus vim ut cognoscamus, aliter longe, sed fortasse certius quam Veteres, colligenda est quantitas caloris ex unoquoque loco prodiens, et examinandum quid in unaquaque quantitate possit obliquitas incidentiae. Ut autem illud commode fiat, totum id coelum complendum est circulis, sextae magnitudinis stellas aequantibus. Et siquidem omnes stellae essent sextae magnitudinis, facillimum foret constituere proportionem inter loca vacua et plena stellis; nam si unum potest una stella in Zenit, decem stellae in Zenit decuplum possunt. Sed stellae quae habent duplam diametrum, octuplum possunt; dicentur igitur tantum posse quantum octo stellae sextae magnitudinis vicinae, nisi quod virtus magis unita plus possit quam vicina tantum. Hîc igitur colligendum quantum spacij vacui inter quasvis stellas, et quid possit subita mutatio ab illis ad stellas, et contra. Item quid mutatio languida et successiva. Hinc sciemus quid planeta quispiam agat in loco vacuo, quid cum stella quapiam conjunctus.

  Ut vero haec distinguantur, tenendum est cathegoricos omnes syllogismis constare absolutis, sive affirmantibus, sive negantibus; hypotheticos vero etiam comparata continere, ut: Si Petrus est homo, Johannes est homo, argumento ducto a pari; Si bestia intelligit, homo intelligit, vel: Si quoddam intelligens est bestia, quoddam intelligens est homo, a minori; Si gubernator regat navem, rex regit populum [<].

  In ijs reductio requirit quaedam addenda, ut: Petrus est homo; at Johannes est Petrus; ergo Johannes est homo, ubi minor est falsa, nisi pro Petrus intelligamus id quod Petrus est simile et eandem rationem habet ad hominem. Gubernator regit navem; rex est ut gubernator; ergo rex regit aliquid quod simile est navi. Navis est populus, at rex regit navem, ergo rex regit populum, intellige, sicut populus, sicut navis.   [>]

  Sed simpliciter hoc nixui ascribere, absque ulteriore indagatione, mihi non satisfacit. Unde enim hic nixus, quae ejus causa proxima, cum subjectum sit irrationale? Ignis igitur ingressus membranae proximam partem, miscetur humori ejus; dumque ignis avolat, etiam humor is, igni adhaerens, unâ sequitur. Aliae vero partes paulo longius ab igne remotae, concipiunt quidem ignem, sed non tantum ignis, ut plurima secum rapiat, sed duntaxat dilatet humores quosdam, qui dilatati, protrudunt fibras versus eam partem quae jam humore suo est destituta et hians. Tali aut simili modo ingenijs potius satisfaciendum.

  Den 6^en Mey 1625 tot Rotterdam.

  At quia mente concipiat eum per se a quiete ad motum redire, praestiterit igitur tenere eum perpetuo se loco movere et promovere, nec redire ad originem suum per se, sed coacte; moveri vero lentius quam flammam, idque per viam jam paratam nervos, fibras etc., a majoribus ad minores usque ad cutem, perque eam in aerem evanescere.

  Ex quolibet igitur puncto rei visibilis exeunt multi radij, qui omnes, post corneam concurrentes, ante tunicam aragnoidem iterum disjunguntur, omnibus in puncto concursûs invicem secantibus; atque ita non punctum tunicae aragnoidis, sed pars ejus, a puncto visibili afficitur. Hinc fit visio confusa, si res visibilis tam est exigua, ut hi radij in locum tunicae incidant, in quem radij alterius puncti in parte rei visibilis, integrante existentis, etiam incidet. Sed si res est tam magna, ut radij punctorum partes tunicae aragnoidis quidem occupent majores quam oporteat in distincta visione, verum radij unius partis integrantis (id est qua res visibilis distinguitur) non occupent locum in tunica, in quem incident radij alterius partis, non magnopere confunditur visio, quia, etsi puncta rei visibilis non occupent minimas partes, in tunica aragnoide occupant tamen eas tantum partes in quas radij ex eadem parte integrante (id est similis naturae et formae) incidunt. Nihil igitur refert, sive ab his, sive ab illis punctis veniunt, cum sint puncta partium similium. Ideo turres et templa e longinquo conspicio, sed non eorum partes minores.

  Communis autem omni visui ratio, cur minora non videantur e longinquo, est quod ex parva re visibile pauci radij emittantur; in crassa vero multa sunt puncta, ex quibus radij veniunt, puncta, inquam, in una parte uniformi.

  Hic alio potius quam ad rei veritatem respicit. Magnum igitur pondus in vacuo non celerius cadet quam parvum. Sive enim particulae conjunctae, sive connexae sint, eodem modo deorsum feruntur: unaquaeque secundum proprium nixum. Quae igitur ad latus est, nihil addit alteri celeritatis; quaeque superior est, non premit inferiorem. Nulla enim causa est cur superior atomus celerius descenderet quam inferior*). Ergo <in aere> varietas sola consistit in magnitudine superficiei, ac praecipue in varietate puncti casûs, quam superficierum diversitas profert, ut ante alibi pluribus [<].

  Continget tamen hic aliquando, ut in quibusdam modis ob falsas quartas et quintas nonnulla mutatio sit instituenda. Praeterea, etsi aliquo modo, vix tamen omnino, effugere possumus hac in re vitium tantopere decantatum, viz. ne duae consonantiae perfectae se invicem sequantur. Cum autem nulla praegnans ratio occurrat cur illud vitium tantopere sit metuendum, utilitasque hoc admisso tanta oriatur, ponam hic specimen aliquod primi modi. Boni componistae procul dubio elegantius dabunt et ipse forte post elegantius daturus, ubi hoc ad satietatem exercuero, exactiusque vitia ejus percepero.