At meo judicio, si quid veri hac in re lateat, hoc pacto vim cujusvis stellae transferes de caelo in materiam sublunarem. Elige tibi vitrum, per quod omnes radij ejus stellae, vitro incidentes, refringuntur, vel ad quod reflectuntur, in unum punctum, ponaturque in eo puncto materia, quae maxime videatur capax lucis stellarum (qualis forsan est syrupus eclegma*), propter tenacitatem) solaque vis stellae quam transferre cupis, vitro incidat quantum fieri potest; id autem fiet, si vitrum semper e directo stellae opponatur. Hoc diu et saepius facito, eclegma baculo movens, et certo tibi persuadens eo plus efficacitatis virium transferri, quo saepius et diutius lux stellae eclegmati affulget.

  10 Januarij, Middelb.

  At mea ratio evidentior videtur. Superficies enim subtilium corporum multo aeri occurit, ergo tarde descendit punctumque, a quo deinceps aequaliter cadunt res subtiles, prope est locum, unde casus inchoat. Cum cathena contingat intermedium aerem, idem contingit ac si singuli annuli per se caderent.

  Praeterea aeris partes omnes contiguae sunt, unde etiam eae partes moventur ad quas particulae attenuatae necdum pervenerunt. Ubi ergo primo attenuatae particulae exiluerunt, secundo attenuatae etiam suum motum illis impertiunt antequam eam contingunt, mediante scilicet aere contiguo. Etsi enim secundae particulae non moveantur celerius per se quam primae, imo tardius, communicatur tamen motus fere momento, eo modo quo aliquando diximus [<] aquam, tubis quantumvis longis plenis infusam, eam, quae in altero extremo est, ex tempore movere.

  At si haec re immobilis quoque statuatur, necessario emergunt mei modo modorum. Praeterea si quis velit ab unâ eâdemque et eodem loco auditâ notâ, ditonum et semitonium consonantias canere, in hac manu non poterit, notis suo loco manentibus. Quid tamen impedit quo minus id possit fieri?

  Hinc sequitur alias etiam esse posse manûs. Tales procul dubio erant etiam Antiquis diversae manûs: genus chromaticum et enharmonicum. Non solum igitur sunt unius manûs modi modorum, sed et diversae, et in unâquâque etiam modi et modi modorum.

  Cum autem radij solares proxime parietem contingunt, ibi talis fumus visibilis non apparet, quia res circumjectae etiam reflexis radijs illuminantur, ideoque clariores nobis apparentes, atomi obscurantur; illuminantur quidem his reflexis radijs et atomi, sed plus lucis continuis rebus accedit, cum aeque fortibus radijs illuminantur quam atomi. Unde fit, ut — etiam si primo primis radijs tactae atomi clariores erant rebus secundis radijs tactis, cum plus lucis ex reflexione continuis addatur — ut, inquam, circa parietes non appareant atomi.   [>]

  Non aliter materia dicta exprimitur ad unam aliquam plagam atque cum murus ligneus cadens aerem movet versus eam partem, quâ patet; vel follis, qui clauditur, exprimit aerem per canalem. Nam etsi aer undique pateat, patet tamen magis ad eam partem aeris quae ultima densatur. Superior enim aer densatur deprimitque materiam venti, quae liberiorem locum nanciscitur, ubi aer necdum ob densitatem angustior est redditus, vel talis materiae minus capax.

  Hujus rei ratio est, quod consonantiae in unicâ voce suam dulcedinem habeant a voce praeteritâ vel subauditâ. Diximus autem [<] vocem acutam etiam speciem octavae infra se praebere languescendo. Cum igitur prior canitur suprema nota diatessaron atque inde ad inferiorem pervenitur, jam languet prior sonus habeturque pro octavâ inferiore, quae cum inferiore notâ diatessaron praedictae, quintam facit infra quartam fitque insignis harmonia.

  Medicamentum, quod constat 4 partibus calidis et 4 partibus frigidis aequalibus, est temperatum. Quod constat 4 calidis et 3 frigidis, est calidum in primo gradu. At 4 calidis et 2 frigidis est calidum in secundo gradu. Sic 4 calida et 1 frigidum est in tertio gradu. Tandem omnes partes calidae constituunt calidum in quarto gradu.

  Hae proportiones sunt musicae. Est enim 4, id est temperatum, ad 3, id est primum gradum, diatessaron; 3 ad 2 diapente; 4 ad 2 diapason; 4 ad 1 bisdiapason; 3 ad 1 diapason diapente.

  Eaedem servabuntur proportiones ijs qui putant nullas esse partes frigidas, sed carentes tantummodo calore [<]. Si enim corpori insint 4 atomi caloris et 4 atomi aequales, nullo modo calidi, est temperatum. Si vero ijsdem calidis misceantur tres non calidi, est calidum in primo gradu, et sic in caeteris. At si quatuor non calidis misceantur tres calidi, erit corpus mixtum frigidum in primo gradu; et sic deinceps.

  Ut hujus rei ratio reddatur, pauca de naturâ lucis et radiorum sunt praelibanda.   [<]

  Unum opaci physicum punctum non ab uno dumtaxat radiantis puncto illustratur, sed omnia puncta radiantis corporis alium radium ad praedictum opaci punctum mittunt, ita ut unicum punctum opaci multos radios recipiat, non solum immediate a corpore lucido procedentes, sed etiam secundario ab alijs corporibus reflexos, ita ut omnia puncta circumjacentium corporum, a quibus recta linea duci potest ad praedictum unicum punctum, reflexum aliquem radium ad hoc punctum transferant. Hoc autem punctum, ad quod undique radij perveniunt, eos radios iterum a se remittit per totum circumstans spacium, inter quos quidam perveniunt ad oculum nostrum; tot videlicet quot pupilla capere potest. Reliqui vero pereunt quantum ad visum meum, ut reliquis corporibus impingant, aut aliorum oculis hominum. Diversimodis igitur radijs afficiuntur punctum opacum et oculus, id est multo aliter res illustratur quam videtur: illustratur enim punctum infinitis propemodum radijs, videtur vero idem paucis eorundem.

  Sed radij, quibus videmus, si impingant corpori aqueo, nebulae paulum deflectuntur a recta linea et ab oculo aberrant, si punctum videndum remotum fuerit. Nam radij qui forte fortunâ ad parvum spacium longitudinis, rectum iter tenuerant, tandem ocurrunt nimium vapori et a via recta depelluntur, quique semel de recta via aberrarunt, nunquam postea ad eam revertuntur, ut viator, qui aberravit a suo itinere, quo magis procedit, eo magis aberrat; quique multas difficultates debet superare, ab aliqua plerumque evincitur.

  Adhaec radij, qui parum a recta via declinarunt, si oculus prope sit, tangent adhuc pupillam; si remotior, non tangent, ut in triangulo: quo longiora sunt latera, eo etiam longior est basis. Parva igitur declinatio in parva linea fit; magna in magna linea, etsi abhinc rectum iter radius teneret.

  Sciendum quoque est nebulam longe ab aere differre. Aer enim perspicuus est, nebulae vero corpuscula sunt opaca. Unde fit ut radij per purum aerem ad immensam longitudinem possint extendi absque insigni corporum aeris occursatione, quia ejus pori radijs transmittendis respondent, quales etiam sunt pori vitrorum. Nebulae vero pori curvi fortassis et inaequales sunt, quales sunt pori lignorum.   [<,>]

  Ut tamen aliquid huic simile habeas in rerum natura, animadverte ut pluvioso coelo ligna mollia intumescant, eaque quae sint circa, sese dilatent atque disrumpant, insinuante se ligni poris aqueo vapore. Multo enim aliter vapor ligno, et spiritus nervo et musculis, se insinuant quam flatus vesicae. Aut si mavis, vide ut calor humorem solvens, vasa continentia eum, distendendo frangit, et vide num spiritus influens spiritum in musculis contentum hoc modo aliquid possit fundere.

  Videmus tertio in sonis fistularum et aerem frangi. Nudâ enim partium separatione effectûs multi qui accidunt, non possent accidere, nisi absque molestia non separarentur.

  Sequitur hinc corpuscula aeris composita esse ex multis atomis solidis minimumque aerem in se vacuum continere. Vel, si omnino existimandum est minimum aerem esse solidum, atomi dicendi sunt esse talis figurae, qua invicem juncti, talem aeris positionem constituant, ut possit comprimi, extendi et difficulter in minima dividi, acuminibus atomorum alterius atomi cavitates ingredientibus.   [>]

  Ratio hujus rei est, quia aer compressus resilit multo celerius et fortius quam comprimebatur. Sic pila, cribro lusorio injecta [<], celerius redit quam cadebat; sic etiam lamina chalibea [<], e loco suo naturalis consistentiae dimota, reditu suo multo violentius quidvis percutit laeditve, quia omnis reditus ad naturalem statum celerior est; imo quo propius locum quietis attingit, eo celerius movetur. Hujus rei eadem est ratio quae casûs lapidis perpetuo accelerantis [<].

  Respondeo revera lapidem eo motu redeuns quo ultimo momento cadebat, non ad id punctum unde coeperat cadere, perventurum. Idque liquido patet, si consideres quod alubi [<] diximus esse aliquod punctum, ad quod ubi cadendo lapis pervenit, inde aequaliter deorsum moveri per reliquum spatium. Si enim ultra id punctum jam lapis perveniret redeatque eo motu quo ultimo momento cadebat, non aequaliter redebit ut ceciderat, sed celeritas motûs minuetur, quia motus est contra naturam, Terrâ videlicet attrahente aereque impediente. Si autem solummodo Terra attraheret lapidem, in vacuo rediret lapis eâdem celeritate, eodem omnino motu, quo ceciderat. Si vero Terra non attraheret lapisque in aere projiceretur, reditus lapidis, si fiat motu ultimi momenti ante reditum, erit reditus tardescens, quia motus totus in aere semper tardior fit. Jam vero attrahit Terra, motusque fit in aer; aliter igitur res se habet, nam celerius redit quam ceciderit, sed non tam longe movetur. Clarius tamen haec ab alio dici poterunt.

  Medium voco non centrum cujusque adamantis, sed medium unumquodque 4 vel 5 etc. atomorum, quarum connectio minimam talem substantiam constituit, id est minimae particulae auri medium. Sic superficiem voco minimae particulae adamantis.   [<]

  Verum cogitandum est aerem unâ moveri aequali motu, non solum eo modo quo acus, non tangens immediate magnetem, magnetis motum sequitur; aer enim ad perpendiculum incumbit Terrae. Verum etiam potissimum, quia omnia corpora, seu magna seu parva, in vacuo semel aequaliter mota, semper aequaliter moventur [<]. Ergo aeris particulae aeque celeriter moveri possunt ac tota Terra, neque una assequitur aliam. Si igitur dicas aerem ex terra et aqua natum esse, retinet motum eum quem in Terra, vel proxime Terram, habuerat adjunctum.

  Sic quoque res, intra navem motam existentes, omnes aequaliter moventur cum ipsa navi. Primum quidem, cum navis incipit moveri, res intra navem ad plagam adversam videntur vergere, sed id fit quod necdum semel motae fuerunt motu navis. Sic etiam ubi navis subito impingit, res intra navem ad eandem terram, cui navis prora impingit, cadunt. Unde colligitur res motum, quem tenebant cum navis movebatur, adhuc servare, quia sola navis adhuc quiescere cogitur, rebus intrinsecis nulli obstaculo occursantibus.

  Solis radij ingrediuntur ejus poros eosque dilatant atque humorem tenaciorem magis fluidum reddunt. Radijs autem evanescentibus, puri non plane considunt, eo modo quo virgulta inflexa saepius ad eandem rectitudinem non revertuntur. Poris igitur latioribus redditis, attrahitur humor fluidior factus, idque omnes partes praestant, ita ut inferiores humorem ex radice. Radix vero ex terra propagata sugit vi vacui. Hic humor in his poris a calore redeunte excoquitur, et per naturam partis in similem substantiam convertitur, quae demum etiam id patitur, quod vicinas partes passas esse diximus a radijs solaribus. Superiores partes cum sint recentiores, ideoque humidiores et minores, primum et facilius Solis radios admittentes, dilatantur, cumque supra se nihil humoris habeant, radijs exeuntibus partes inferiores, humore plenae subsidentes, exprimunt suum humorem in superiores; superiores vero, cum nequeant exprimere infra se propter totius arboris compressionem, exprimunt extra se, atque ita arbor fit altior.

  Arbores autem, propter humoris tenacitatem et caloris nativi imbecillitatem, aestate dumtaxat vigent; animalia vero, propter cordis calorem influentem et motum perpetuum actionum, perpetuo crescunt, quamdiu pars flexibilis calori cedere potis est.

  Fac globum ex levi materia, qualis est testa ovorum aut ex tenuissima lamina ferrea, ne facile rumpatur; sitque globus magnus: quo major enim, eo est aptior ad rem quam paro. In hoc globo contineatur aer dumtaxat et aestimatur bilance pondus globi, sitque pondus dimidiae unciae. Quoniam autem aliquantum aeris potest ex hoc globo sugendo extrahi, etsi nihil corporeum in ejus locum succedat, aufer tantum aeris quantum fieri potest absque ruptura aut flexione globi, ac iterum aestima pondus globi totius. Erit procul dubio pondus minus, quia aeris portio quaedam abest, quae quoque suum pondus habebat. Si igitur reperiatur globus nullius gravitatis, adeo ut in aere quemvis locum datum obtineat, extractus aer dimidiam unciam gravitate aequat; si sursum ascendat globus per se, extractus aer gravior est unciâ dimidiâ levitasque globi aestimabitur eo modo quo ligni levitas aestimatur existentis sub aqua. Si vero globus quartam unciae partem aequet, extractus aer etiam unciae quartam partem gravitate aequabit. Quantum vero aeris extractum sit, facile est colligere ex capacitate oris nostri, aut tubi, per quem aerem sugendo extrahimus.

  Respondeo: Nequaquam totus, sed pars ejus solummodo. Aer enim apud nos, cum a superiore aere prematur, constrictior perpetuo est pro sua natura. Cum igitur vacuum aliquod ad manûs est (ut accidit in suctione), extendit et explicat sese impletque locum vacuum. At jam satis superque explicato aere, etsi vacuum aliquod praesens est, in quod posset intrare, nulla ratio est cur suum locum desereret. Si igitur suctio adhibeatur ad summitatem hujus tam firmi vasis, nullo modo aer ascendet, ut locum vacuum impleat, si jam ante se sufficienter explicuerit. At si suctio inferiore vasis parti adhibeatur, cum aer quoque ad centrum Terrae tendat, non aliter quam corpus grave, deorsum ad locum vacuum movebitur, desertâ parte superiore.

  At nunc video nonnihil etiam adesse dissimilitudinis. Primum enim ea quae videmus, uno intuitu et simul omnia aspicimus; cantus vero fit vocibus vicissim prolatis. Hinc sequitur nihil in Architecturâ reperiri quod sit simile voci solitariae. Secundo, quod ad consonantias attinet, neque hîc adeo convenire conspiciuntur. Vox enim gravis tardius ad aures pervenit quam acuta, ita ut haec aures ter feriat, quando illa tantummodo semel ferit in diapente; hinc diatessaron, supra diapente posita, harmoniam facit. Ast visu omnes partes uno momento perceptibili conspicimus.

  Dices: divisio lineae in partes respondet ictibus. Sed oculus nequit lineam dividere in tres partes, quia puncta divisionis nihil particulare habent prae caeteris. Sola autem fere bipartio aspectabilis est, quia medium punctum peculiaris est naturae, estque tale dumtaxat unicum. Haec igitur divisio in duas partes est excolenda rerumque animadvertenda distantia, longitudo, latitudo et locus.

  Elegantissima ergo est dispositio in quâ plures dichotomiae conspiciuntur, oculusque dextra sinistris similia judicat. Huc adde, ut alibi [<], rerum similitudines; ornant enim quoque absque proportione, quae jam diu propter usum oculis sunt assueta.

  Den V^en April.   [>]

  Respondeo: Haec mutatio fit per saltum, eo modo quo saebum in fumum mutatur. Quoque nihil est medium inter haec, quae partim sunt saebum, partim fumus. Sic aqua fit vapor; sic fumus fit flamma; sic glacies fit aqua; et contra: sic denique flamma fit lux, mutatâ scilicet per attenuationem subitam totâ flammae naturâ.

  Hinc concluditur Solis nostri bonitas supra ignis nostri bonitatem, qui tantum laborem [calorem?] et lumen non reddit nobis, quantumvis magnus ejusque distantiae ut Solis magnitudine appareat, quod alias tamen aliter scripsi°). Hinc probat Keplerus^#) stellas fixas non posse esse tam purae substantiae quam est Sol, cum omnes earum diametri superent 8 diametros visibiles Solis; nec tamen tam nos illuminant.

  Ratio est quia ipsius vis frangitur, nebulam hanc penetrando. At partes nebulae sunt distantes, ita ut inter unamquamque particulam nebulae multum aeris intersit, quod accidit quia hic vapor necdum ad summitatem aeris pervenit; ubi enim ad summitatem pervenit, non ulterius ascendere potest, colligunturque ibi omnes nebulae partes, fitque nubes, quam radij Solis non penetrant. Fit haec res eo modo, quo sordes, in aquae medio versatae, habent particulas a se invicem separatiores quam ubi vel ad fundum, vel ad summitatem aquae, pervenerunt. Sit hoc argumentum quo possit probari esse aliquam aeris summitatem, in qua summitate nubes velut ligne in aquis natant.   [<]

  Quod aliter fieri nequit quam quia fumus circa perticam colligitur, eique adhaeret eo modo, quo aqua defluit circa lignum, nec decidit a ligno etsi aliquantulum incurvetur, ut videre est in poculis unde aquam effundimus: si enim lente effundas, fluet aqua circa poculum incurvatum amatque magis, poculo adhaerens, a perpendiculo deërrare, quam rectâ ad centrum Terrae decidere, cujus rei alias causam reddimus [<]. Fumus vero, ubi perticam circumambit, necessario fit tubus aliquis ex fumo, qui tubus repletur totus perticâ; cumque ubique in hoc tubo fumus fumo adhaeret, levissima aura eum nequit a perticâ depellere, quia fumi tubus a perticâ intrinsecâ rumperetur, quod multo difficilius fit quam si etiam pertica esset fumus, possitque unâ ferri. Quod fieret nullo negotio: fumi vero particulae sibi non infirme alligantur invicem. Ubi autem hic tubi fumus quiete circa perticam perseverat, aliae fumi particulae ascendentes ei accedunt; cumque semel accesserint, aeque difficulter divelluntur ac priores fumi particulae.

  In caminis vero, in quibus talis pertica non est erecta, fit quidem collectio fumi, sed in partibus diversis et incertis, adeo ut in multas collectiunculas fumus dispergatur; cum non, minus in uno quam in alio loco possit colligi et a quovis impetu loco removeri. Quando igitur multus fumus circa perticam collectus est, facilius ascendit juxta rationem, quam paulo ante descripsi; quia scilicet multus fumus facilius ascendit ad locum naturalem quam paucus.   [<,>]

  Systemata musica, quae inter duplex fa aut duplex mi procedunt, plus considerationis habent quam caetera, cumque omnes voces duo contineant systemata.

  Primum fa systema est fa sol la mi fa sol la fa, quod plane est vitiosum, etiam etsi ita divideretur, ut quarta foret superior. Tum enim quinta inferior continebit in se falsam quartam, qualis tamen divisio est illegitima.

  Secundum systema est fa sol la fa sol la mi fa, ubi in legitima divisione quinta falsam quartam continet neque memini hoc systema usurpatum. Secundum systema mi est.

  Mi fa sol la mi fa sol la, hoc systema legitime divisum, est bonum. Quanquam autem hîc finales notas in medio locem, manet tamen ejusdem naturae, si finales easdem inferiore loco locentur, fitque tum primum mi systema secundum, et primum fa systema etiam secundum.   [>]

  Hoc pacto etiam possunt fontes oriri. In speluncis enim montium colligitur aqua, quae e mari per poros fundi stillavit et sponte sua, dulcis existens, pervenit usque ad montes et sub montibus. Aequidistat a centro Terrae cum maris aqua. Calor autem in montibus contentus, mutat summam aquam in vapores, adeo ut spelunca haec vapores omnes non possit capere, premitque aquam deorsum, quae, cum non possit satis cito per poros redire, quaerens exitum, ascendit superiora montium fitque fons saliens ad similitudinem machinae Heronis [<]. Hoc pacto per calores aer subterraneus, qui etiam per poros Terrae pedetentim ascendit, restauratur in cavitatibus.

  Te Middelburgh, den 2^en Meye.

  Fit aliquando ut caminorum situs cubicula fumo inevitabiliter infestet. Ventus enim quandoque reflectitur ad aedibus alijs, longissime distantibus, adeo ut ventus spirans ab Oriente occurrat aeri reflexo ab Austro, vel Aquilone, vel Occidente; reflexus hic aer latus est pro pariete ad quem reflectitur. Si quis igitur est caminus in illo tractus aeris reflexi, fumo infestat, nam ventus primarius in tota regione ubique eâdem viâ procedit; unde fit ut aer reflexus ei ubique ad eundem angulum occurrat, atque ita fiunt perpetui vortices et compressiones aeris in tractu reflexo. Fit ibi aer densior, quia ibi ventus primarius cum reflexo conjungitur; densitas vero ibi motum majorem facit aeremque caminorum intro pellit.

  Interdum etiam fit ut duae reflexiones concurrant, quod tantum contingit in unico puncto, tam lato ac sunt parietes ad quos reflectuntur; unde fit ut id tantum unico vel duobus caminis obsit; at ijsdem obest vehementer, quia in eo puncto tres venti concurrunt: primarius et duo reflexi. E contrario interdum fit, ut ventus primarius ab intermedijs aedificijs impediatur, ne totâ suâ vi locum aliquem praetergrediatur. Ibi si forte sit caminus, optimus est, quia is locus aerem e camino sugit: est enim hic locus minus plenus alijs locis ejus regionis. Verum hîc fieri nequit caminum aliquem ab omnibus ventis laedi, quia reflexio, ventis mutatis, variat. Quando igitur quovis tempore fumus infestat, alia causa subest, ut ante dictum est [<]. Eadem ratio dari potest si perpetuo perflentur. Quidem etiam fere ab eadem plaga aerem transmittunt semper pro situ aedificiorum, quae saepius ita sunt sita, ut fere omnes venti eundem locum reflexionis afficiunt. Quod et in caminis fieri verisimile.

  Hinc ratio peti potest, cur altiores camini minus fumo infestant: sunt enim qui a reflexione aeris immunes propter excessum eorum supra aedificia, ad quae ventus reflectitur, quanquam etiam per se altiores camini sint meliores quia fumus, quo diutius movetur, eo celerius movetur ut alubi. Attamen videbimus in altissimis aedificijs fumum etiam in summis cubiculis parum infestare, quod significat excessum camini supra reliquas domos prodesse.

  Et flatu suo, eâ paralleloos horisonti emisso, sugere loca quaedam, etiam certo constat, fitque hoc pacto. Loca quae vento non sunt pervia, ita ut aer ibi non prematur, nec densetur, si ea, per angiportum vel tubos, annexa sint locis, quae vento magnopere perflantur, hic aer, pressus a vento vel simplici vel duplici etc., impellitur per dictum angiportum, aut tubos, in locum, qui minus a vento afficiebatur; atque semel motus, pergit moveri usque ad locum quempiam, qui vento perflatur, ubi demum ab hoc vento tantum unâ abripitur.
Si locus hic sit aequalis, per quem nempe aer exit, loco, aut tubo, per quem intrat, intermedio spatio latiore ubique existente, nisi circa alterutrum orificium sit major compressio, non movebitur aer interior. Si autem orificia sunt inaequalia, verisimile est aerem intermedium moveri versus orificium minus, quia aer comprimi (secus quam fit in aqua) potest; compressusque resilit violentius circa orificium majus, quia ibi pluribus constat particulis; atque ita, motu majore facto circa orificium majus, aer is etiam versus minus orificium dispergitur majore nisu quam ab orificio minore ad majus. Ast ut talis locus fabricetur, maxime circumspecte agendum propter multitudinem observandorum.

  Ratio petenda est a similibus. Primum resina, quod dicunt spiegelhars [colophonium], frigida non flectitur, sed si quis eam nitatur flectere, eam findet dissilietque sicut vitrum; ubi vero incaluerit paululum, non flectitur, modo quoquo versum, sed ita tenaciter sibi adhaeret ut vix possit rumpi. Hujus rei ratio alubi [<] dicta est sitam esse in calidis atomis aut potius particulis, quae conjungunt particulas resinarum.

  Sed hinc necdum patet cur ulcus calidum minus afficiat, etiamsi eadem tenacitas in corpore nostro per calorem teneamus procreari. Dicendum igitur calorem resinae poros carnis, entis, etc. implere, qui vacui erant dum frigescerent. Cum igitur premitur caro, latera pororum sibi invicem affricantur, sed molliter; particulis caloris, qui non sunt corporis partes, apprimuntur eo modo quo vitra, ab alto loco lectis aut feno incidentia, non franguntur, de quo ante alubi [<]. Praeterea, quoniam nunc pori pleni sunt, flexio non fit in angulo acuto, sed obtuso.

  Constringitur frigore cutis et subjecta caro calorque magnâ ex parte evanescit, mittitur nihilominus tamen a reliquis partibus interioribus alimentum, vapores, excrementa, quae pernio prae caloris inopiâ nec digerere nec excutere potis est. Haec, ibidem retentâ congestione, putrescunt, dolorem excitant, et cutem corrumpendo erumpunt producuntque ulcus.

  Primum igitur necesse est hasce januas esse imbecilles parvoque negotio posse flecti. Statuatur enim lignum aliquod validum, quod nequit flecti, coarctari inter duas postes, ad duo puncta hujus ligni transversim sibi opposita. Erunt haec puncta veluti axis, circa quam lignum poterit volvi, in reliquâ constitutione a coarctatione immune existens, exceptâ infimâ ejus extremitate, quae itidem inter postes comprimitur, si lignum circa dictam axem volvatur.

  Quod, ut facilius intelligatur, sint ab et cd postes duae, ef lignum inflexile coarcteturque circa mn in i; poterit igitur hoc lignum volvi circa axem i, si extremitas e supra chartam imaginetur attolli*); ast ubi paulum sublatum f erit, extremitas f ad coarctationem perveniet circa postium partes op.
Ubi igitur extremitas f non amplius introrsum potest moveri, erit fixa intra postes op solveturque i a coarctatione circa mn assimulabiturque lignum ef vecti et compressio ad mn ponderi incumbenti vectis ad i, extremitas vero f vectis extremitati quiescenti et nixae ad terram; extremitas autem e assimulabitur vectis extremitati quam manibus prehendimus.

  In januis vero contrarium fit. Quo enim coarctatio remotior est ab extremitate, quam manus apprehendit, eo difficilius solvitur a postis coarctatione; ergo janua non est inflexilis. Statuatur jam idem lignum flexile. Quia igitur i comprimitur et f comprimendum est, jam est adeo ut lignum non diu circa axem i possit volvi vel solvetur i, sicut dictum jam est, vel flectetur pars ei quia fortius i coarctatur quam ut tam levi vi possit solvi quâ flecti potest. Flectitur autem maxime non in i. Fieret enim ad i angulus nimium acutus quia pars ligni if inter compressionem non flectitur sed recta manet.
Angulus autem acutus multo magis separat in convexitate flexionis particulas ligni a sibi invicem quam circularis; et in concavitate particulae ligneae multo magis uniendo comprimuntur in angulo acuto quam circulari, quia id, quod in circulari fit in multis ligni particulis, id in acuto fit in unico puncto. Atque hîc unicum hoc punctum tantummodo patitur; ibi vero omnes totius ligni particulae sibi mutuo opem ferunt et unaquaeque saltem parum est comprimenda, ut in tot ligno fiat magna flexio.
Flexio igitur media et maxima fiet circa t, quod medium est inter e et f, quia ab utraque parte circulariter potest incurvari. Lignum igitur circa t maxime est curvum, circa i vero rectius et rectissimum circa extremitatem f.  Dum autem solvitur i magis, magis flectitur circa i; flexum vero minus est ex e coarctatione (quia convexitas intro vergit) quam si omnino rectum permaneret; nihil tamen impedit quod minus vicem axis tendat inflexum quam rectum, unde fit ut recta pars if non minus moveatur quam si totum lignum foret inflexile.

  Praeterea lignum, quod inflexum est, alium motum et nixum acquisivit; nititur enim se restituere ad pristinum statum. Hujus motûs axis et fundamentum punctum est, in quo maxima facta est inflexio, quod hîc est t.  Partes vero remotiores ab hoc loco t, longius a recta linea distant: distat enim f longius quam i a recta tangens convexitatem ad t distatque i ab eadem longius quam partes ligni propiores ad t.  Unde fit ut i fortius et violentius nititur resilire ad rectam lineam quam partes propiores, manente videlicet extremitate e immobile in manu hominis; sed si jam incipiat solvi, resultum violentissime omnium partium expetit f : resultus vero tendit intra postes. Ergo etiam hoc pacto coarctationem magis penetrat.

  Si quis id cupiat exemplariter experiri, faciat hoc modo:

  Sit ef lignum flexibile sitque pondus a 10, b 6, c 4, quibus lignum rectum gf in hoc, quem vides, statum consistit*). Si jam statuas gf incurvari pondusque b et c augeri, videbis, credo°), incurvandum pondus b, majus factum, ascendere propter pondus c, etiam majus factum, pondere interim a quiescente, cum deberet ascendere propter utraque simul sumpta pondera, graviore suo pondere. Quod et fieret nisi lignum flecteretur. Non tamen ascendet pondus a quia ^#) inter incurvandum parum patitur a pondere c. Nihilominus tamen servit pro axe punctum i, circa quam volvitur ef, unde fit ut, ascendente extremitate e, extremitas f descendat pondusque b attollatur; descendere autem hic f nihil aliud est quam f in prima figura coarctationem postium subire.

  Dixi pondus a parum pati dum incurvatur ef.  Ubi jam incurvatum est, patitur fere ut in ligno inflexili.

  Veriae, decimo kalend. Junij 1619.

  Malleus simul ac tetigit incudem vel alium quemvis locum percussum, resilit a loco percusso, quod quidem fit manubrio ferreo et inflexili existente, sed multo magis eo flexili existente, ut hoc experimento comprobentur praecedentia. Nam inflexa pars manubrij, sese extendens, urget manum percutientis et locum percussum. Cum autem neuter deorsum cedit, neque manus se patitur sursum moveri, ubi ictum ad incudem redeundo ad rectitudinem auxerit, neque deorsum viam invenerit ferrum, quod super est, sursum ab incude resilit.

  Hac in re cogitandum est rectam lineam quae a manum per manubrium ducitur, (est enim manubrium rectum circa manum) usque ad incudem, infra superficiem percurrere. Unde clarius ob oculos ponitur natura hujus ursionis et pressionis contra incudem; manus enim quiescere nititur et manubrium rectum fieri, quod, si utrumque contingeret, ferrum ingrediretur et penetraret incudem.   [>]