Wagen Rotae curruum anteriores cur minores.   Waerom worden de achterste wielen van de waghens hooghst gemaeckt?   Antwoorde: omdat se te gemackelicker mochten getrocken werden. Want de touwen vooren vast synde ende de peerden lyf, daer de touwen oock aen vast syn, hoogher dan der voorsters wielen asse, so worden de voerste wielen quansuys wat omhooghe getrocken, al en merckt ment niet; ten minst so worden se soveel opgeheven, dat se so styf teghen de grondt niet en perssen alsofse stille stonden, ende so en loopt den waghen maer gelyck op twee wielen ende derhalven lichter. Anders, de voorste wielen hooghst synde, so souden die te styf teghen de aerde geperst worden.   Dats oock de oorsake, waerom dat het vooren min schockt, want daer raken de wielen d'aerde minst. D'een peert oock — dat aen de lanckxt touwe vast is en vooren loopt — lydt den minsten last, want het ander peert moet de voorste wielen alleen opheffen omdat syn touwe met den waghen den grootsten hoeck maeckt.

[ 60 ]   [ jan./feb. 1615 ]

Milt Om de milte niet te krighen.   De milte ende kryght men niet, indien men int loopen een beetken eyckenhoudt knabbelt — hoe groener hoe beter — seght Jan Lambrechs *).   *)  Jan Lambrechtsen, geboren bij Brugge (waarbij de Lye stroomt), woonde bij B.'s vader in Middelburg. Kompas Magnes expertus.   Een seylsteen aen een touken wapperende, so hebbe ick gesien, dat hetselfde punt naer tselfde geweste viermael achtereen stil gestaen heeft. Putwarmte Calore puteorum haustra a gelu defendere.   Ghelyc vooren [<] geseydt is, dat men den roock, vier etc. kan door buysen leyden tot verscheyden plaetsen, also mach men en kan men mede de warmte van de putten leyden tot onder de pompe, also dat de pompe niet bevriesen sal.   Daertoe maeckt men een vierkant kasken sonder opperste scheel om de buysen in te legghen ende men maeckt de buysen aen den boom vast met crammen ontrent de elleboghen ofte daert van noode is teghen t'rysen, wagghelen, syncken, stooten etc. Het kasken geleydt wordende na de konste van roocklejdinghe. Ende wordet na de pompe toe lanck so wyder, soveel te beter sal de hitte van de putte haer situatie hebben. Maer ontrent de pompe moeten gaetkens syn of een gat, dat de wermte uytganck heeft, of anders en soude de hitte aen de pompe niet geraken; tgadt moet oock niet te groot syn, want het soude de pompe te veel verkoelen. Doet alles voorsichtich ende met wetenschap. IJs ruimer dan water Glacies cur occupat plus loci quam aqua.  *    Het ys beslaet meer plaetse dan het water*), want het swempt int water ende een buyse vol waters gegoten synde ende daerna gevrosen synde, so bevindt men, datse overgeloopen heeft ende het ys staet boven uytgepuylt.   Dit geschiet, omdat het water boven gevrosen synde, so moet de natuerlicke warmte, die int water is so langhe alst vloeit ende noch geen ys is, doort gevrosene ys passeren ende maeckt daer gaetkens in, die men poros noemt. Daervan kompt het, dat het bovenste ys, dat eerst gevrosen is ende daer meest natuerlicke warmte heeft moeten passeren, witst is, als minst gesloten synde.   Men siet oock, dat in een gevrosen buyse int midden vant ys eenen witten as is, so lanck als de buyse. Dat kompt, omdat de warmte van alle syden naert midden gedreven wort ende vliecht meest int midden van de buyse uytwaert ende maeckt derhalven int midden de meeste poros, ende daerom isser eenen langhen witten as. Maer boven is den as alderwitst, daert eerste gevrosen geweest is ende daer meest natuerlicke warmte heeft moeten passeren. Daervan kompt het oock, dat het daer meest berst, omdat daer de pori aldergrootst syn ende het ys aldermeest uytgebreydt wort.   *)  Op p. 21 was het andersom (de gangbare mening was dat kou altijd verdicht). [ Vergelijk p. 155 en p. 215.]

[ 61 ]   [ feb./maart 1615 ]

Grondtys. *   In de Leyde, alst seer vriest, so komter ys uyt de gront ende heet grontys ende so kompt het, dat de Leye boven toevriest in die plaetsen, daer het grontys byeen dryft — seght onse Jan [<]. Ys dat sinckt.   Alst eenig tyt gedoydt heeft, so gaet het ys syncken — seght vader*).   [>]   *)  Uit het weerkundig Journael blijkt dat B. weleens in Middelburg kwam (feb.); "Den 5en noch al stercken vorst te Middelburch. N.O. stercken storm. Tsavons sneudet" ... "Den 27en was de Middelburghsche haven dicht vol schollen dick ys".  [<,>] [ Over het grondijs of 'anchor ice' zie: J. F. Martinet, 'Verhandeling over het Grond-ys', in Verhandelingen uitgegeven door het Zeeuwsch genootschap, 11 (1786) 401-422.] Vliegwiel Slyngerwiel.  *    Dewyle ick weet ende vooren [<] beschreven hebbe, dat een dynck, hoe swaerder en hoe grooter, eens in de locht geroert synde, ras na de swaerte van het dynck, niet lichtelick stil en staet — daeruyt hebbe ick bedocht, dat aen een wiel dicke, swaere stucken loots gedaen synde ende also aengedaen synde dat het middelpunt des wiels het swaerheytsmiddelpunt blyft ende ras gedraejt synde, so en kant niet licht stilstaen, ende alst int gaen is, so geeft het groot gemack int wercken ende kan met een klejne macht gedraejt werden. Dit alles geschiet omdat het beletsel des lochts teghen de locht seer cleyne macht heeft, ende wort besloten in het fondament dat een dynck, eens geroert synde, altyt roert tensy dattet beledt wort.   Dit wiel hebbe ick naderhandt verstaen, dat ment een slingerwiel*) noempt.   [>]   [ *)  Dit woord komt niet voor in het Woordenboek der Nederlandsche Taal; eerste vermelding van 'vliegwiel': 1856.] Waterleiding ontstoppen Aquaeductuum canales obstructos corrigere.  *    Alser in langhe weghen een buyse verstopt is, heel of half, so maeckt aen de plaetse, daer water ingepompt wort, een manniere van een persende pompe ofte een hooghe buyse, ende houdt die altyt vol ende laet de buyse, daerdoor het water uytloopt, in den back vry loopen, soveel alsse kan, terwylen dat men perst. Gaet dan ende boort int midden van de wech een gaetken ende merckt, of het water daer styf uytspeut naer advenant de persinghe, die gedaen wort, ende de groote van het gadt, dat gheboort is. Indient styf genoech uytspeut, so en isser gheen foute in de wech tusschen het geboorde gadt ende de persende pompe, maer indien het niet styf genoech uyt en speut, so isser verstoppinghe in den voorsz. wech. Derhalven so stopt dit gadt ende boort in den midden van de voorsz. wech een ander gadt ende merckt als vooren, altyt den wech, daer de foute, dat is de verstoppinghe, in is, halverende, totdat gy de verstoppinghe selve hebt.   Ende indien ghy ergens in een leeghte een gadt boort, het water sal daer wel uytspeuten, maer niet styver dan naer advenant dat dese leeghte leegher is dan de hooghste buyse, die licht.   Oock soudet konnen gebeuren, dat het geboorde gaetken, kleyn synde, u soude bedrieghen, want een kleyn gaetken en heeft maer een kleyne persinghe van hooghe te speuten ende een groote persinghe sal dickwils het cleyn gaetken so hooghe niet doen uytspeuten. Derhalven so moet ghy de macht van persinghe met de groote van het geboorde gadt overlegghen, gelyck ick ergens geleert hebbe. [<]

[ 62 ]   [ maart 1615 ]

Buizen Buysen aen de muer vast maecken.   Om de buysen vast te setten teghen t'rysen ende teghen t'syncken, so maeckt crammen, gelyck een halflanckrontsnee, bovenop de buysen vast ende noes sluytende, de lippen, daer de naghels ingeslaghen worden, lancks de buysen tersyden henen ligghende, also dat de naghels ingeslaghen wordende, de crammen aen de buysen persen. Instede van lippen mach men oock pinnen maken om in de mueren te slaen.   Als ghy dan een cramme slaen wilt teghen t'rysen, so moet hetgene, dat op de buyse kompt, omhooghe staen ende de lippen of pinnen omleeghe; teghen tsyncken recht contrary.   Men can dese crammen oock wat met de handt oplichten ende de buysen uyt ende in crighen sonder die te verslaen ofte aen de vasticheyt eenighe schade te doen. Daerom en moeten se niet te dick van yser syn, ende de lippen dunachtich ende al van tay yser. So gemaeckt synde, syn se van die nature, dat se hoemeer gewichte daer opkomt, hoe vaster dat se houden ende styver sluyten. Karpers Carpels sonder eten in de winter.   De carpels (seggen se) houdt men t'Antwerpen *) den heelen winter in de vischschepen levendich sonder eten te geven, maer na Paesschen moet men se broot geven.   *)  Beeckman was misschien op reis. Weerkundig Journael, maart 1615: "Den 10en reghen den heelen voornoen te Brussel." "Den 13en wast snachs gevrosen ende voornoene veel groote vlocken sneeus maer smolten terstont t'Antwerpen." (...) "Den 15en stercken storm en teghenwint van Antwerpen op Lillo." (...) "Den 17en stercken wint en voorwint van Berghen op Middelborch."   [<,>]

[ Lat. ]   [ v ]

[ 63 ]   [ maart 1615 ] - 6 feb. 1616

Cement Steene buysen qualick gecement.   Alsmen het cement om de buysen doet ende datse dan met water doordronken worden, voornamelick als het water van hooghe kommende daerteghen perst, ofte oock als de buysen, doordronken synde, de vorst daerover kompt, so schyndt het, dat het cement los ende onvast wort ende lichtelick afgetrocken wort. Teras houdt best aen clinkert. Quare.   Twelck ick oock achte de oorsake te syn, waerom dat den taras aen de roosteen*) niet houden en wilt, gelyck sy aen den clinckaert doet, want de gaetkens ofte pori van de roosteen syn groot, ende wy weten, dat het water door groote gaten, die aent cement ofte taras raken, groote macht doet, al ist, dat de gaeten crinkel ende wynckel loopen, ja al waren se boven en verder vant cement opt nauste. Wy weten oock, dat de vorst, hoe meer waters sy in de gaetkens vint, hoe wyder dat de vorst ys verspreydt ende also den taras afstoot.   [ *)  WNT, Klinker (2e pijltje): "De Steenen die hier gebacken werden, zijn dese volghende: Beginnende vande slechtste, ende opklimmende tot de beste: Mont-steen, Ratelaer, Welboren, Hartsteen, Roosteen, Bastaert Clinckert, Clinckert, Orlers, Beschr. v. Leyden 263 [1641]".] Steene buysen wel te cementeren.   Om dit te voorkommen, so sult ghy arpeus of spieghelhars (ick hebt met swart arpeus gedaen) siedende heet maken, ende de eynden van de buysen so verre als ghyt cement daeraen doen wilt, daer in setten ende laten dat een ure also koken ende laet dan de buysen daer so langhe in totdat het arpeus koelachtich is ende treckt se dan uyt, so sal het eynde van arpeus heel doordronken syn ende bevrydt datter geen water aen en sal konnen kommen om het cement af te stooten. Steene buysen dichtmaecken.   Ist nu dat ghy een fonteyne maeckt ende twater van hooghe komt ofte anders, dat ghy niet en begeert dat de buysen doordryncken, so maeckte ick se over een layende vier van binnen warm ende smolt arpeus met een beetken roet ende dopte daer een lapken in, twelck aen een wisse gebonden was ende bestreeck daermede het binnenste van de buysen, twelck haer voor het deurtranen bewaerde.   Maer so ghy eenighe hooghe pompen te setten hebt, voornamelick als ghy groote buyse leght, so doet met den kandelaer ende met de buysen, die hooghst staen, gelick met de ejnden te doen geleert is ende laet se heel een ure in heet arpeus koken. Dat sal haer sonder twyfel genoechsame dichticheyt geven om al te doen, wat ghy wilt. Cement maecken.   Als ghy een pompe stelt, so bestryck u ejnden van de buysen met sulck cement als ghy gebruycken wilt; ick gebruycke een pont arpeus teghen een vierendeel was ende daer soveel steen in, dat het tamelick dicke wort; ick stampe en sifte de steen van gebroken buysen. Cement wel aen te strycken.   De ejnden dan also bestreken synde, al en maeckt men se dan niet seer heet, so sal nochtans het cement aent cement lichtelick vasthouden; anders so maeckt men de buysen lichtelick te heet, also dat het cement, als se al in malcanderen steken, nederwaerts synckt, ende boven en blyft maer een dun schelleken. De buysen dan wel in malcanderen gesteken synde, so dout men het cement met de handt rontom wel aen, also dat het dickst sy recht boven de greppe. Daerna bestryckt men meest aen de kanten met een heetachtich trueelken. Ten laetsten giete ick cement op een pampier ende wat gestyft synde, neme ickt op myn handt ende legghet recht over de greppe ende douwet also aen de kanten dicht toe; ende recht over de greppe late ick het dicktst syn, want hoe dicker het cement over de vergaringe is, hoe beter werck.

[ 64 ]

Schouwen Schouwen beteren door de forme van een wenteltrap.   Om de schouwen te beteren sonder die heel te vermaken gelyck eenen wenteltrap [<], so sedt boven op de schouwe een rondt dynck, gelyck oxhooft of wyder en hoogher ende van binnen een spira opwaerts gaende; int midden een yser, daer den wentel omloopt; laet de omloopen lanckx so rechter oploopen. Men en hoeft maer cirkels van bleck te snyden ende die op een syde van het center tot de circumferentie door te snyden, maer den cirkel moet grooter syn dan de wydte des cylinders. Neempt dan dat ghy den eersten omloop een voet scheute opwaerts geven wilt, so maeckt dan van de omloop des bodems van de cylinder ende van dien voet, die ghy den wenteltrap scheute geven wilt, eenen rechthoeckighen dryhoeck; de hupotenusa is dan den diameter des cirkels, die, in den cylinder passende, een voet opwaerts scheutich gaen sal. Laet dan den tweeden omloop van daer wat meer dan een voet opwaerts schieten; die sal dan meteenen oock wyder syn, twelck bejde heel goet is. Boven maeckt een gemejne wyde met vyf gaten — een recht opwaert ende viere ter syden, in elck of over elck een licht clapken teghen het inwayen van de wint.   [>] Pompen Pompen, die lanck syn, wel te legghen.   Alsmen pompen stelt van heel langhe weghen, so leght de buysen so, dat ghy 12 voeten leght al rysende, dan 12 voet al dalende, dan wederom 12 rysende ende dan 12 voet dalende ende so voorts overhandt rysende ende dalende den heelen wech lanckx. Men en hoeft niet meer op elcke 12 voet te rysen en te dalen dan soveel als de buysen van binnen wyt syn, die men leght. Dan ten schaedt niet al ryst ghy of daelt ghy meer na geleghentheyt van de wech, als ghy slechs voorseker syt dat ghy alle 24 voet eens ryst ende eens daelt, ofte alle 96 voet 4 mael ryst en viermael daelt, overhands, opdat men sonder opgraven weten macht, hoeveel bochten datter syn. Want hierdoor sal men gewaer worden in welcke 12 voet dat foute is. Pompen, fouten te vinden.   Als er maer één foute en is, ende deselve sy in de dalende 12 voet, so is men versekert, dat al het water, van de foute tot de put toe, afloopen sal ende niet meer; derhalven so sal men weten aen de quantiteyt van water, die men pompt eerder locht kompt, hoeveel buysen of voeten datter noch vol water gebleven syn. Ist dat de foute is in de rysende 12 voet, so en sal niet alleene al het water, van de foute tot de put toe, na de put loopen, maer oock het water, dat tusschen de foute ende het opperste van dese 12 voet licht, sal mede afloopen, dewyle de locht, die door de foute incompt, na het opperste van de 12 voeten loopt ende het water, dat daer is, na beneen toeloopt.

[ 65 ]

Maer daer en sal geen water konnen kommen van dander syde over dien bocht passerende, want het water en climpt niet van selfs ende en can niet opperwaerts getrocken worden, dewyle de locht, die vooren is in de bocht, niet achterwaerts omleeghe gaen kan om twaeters plaetse te vullen, waerdoor dat men dan weten sal, dat de foute in die 12 voet is.   Ist datter twee fouten syn — die het naest de pompe is, sal men vinden in de hoeveelste 12 voet sy is, aen de quantiteyt van het gepompte water; — de tweede aen de ydele slaghen tsamen gevoecht met het water, dat eerst kompt totdatter noch eens locht geslaghen wort.   De derde foute oock aen de ydele slaghen, tsamen gerekent met wederom het eerst water, totdat men weer locht slaet. Ende so voort.   Ist dat de put so ondiepe is, dat de buysen in de put geen macht en hebben om het water, dat in de ligghende is, na de put te trecken, so sal men in den put de buysen afdoen ende daer een pompken stellen ende so het water uytsuyghen totdatter locht kompt. Ende dat sal syn gelyck oft eenen diepen put ware. Buizen Buysen, oneffen geleydt, te doen wel loopen.   Ist by aldien dat dese pompe gansch ongebruyckelick wort — of door wille van den ejgenaer, die niet en begeert te pompen ofte andersins — ist dat se dan int generael na de konste geleydt is ende dat men merck genomen heeft int legghen, waer de generale hooghten syn, ende dat men daer lochtgaten maeckt nae de konste van waterleydinghe, so sal men dese buysen noch tot eenen waterloop wel konnen gebruycken. Men sal aen beyde eynden eenen back ofte hooghe buyse stellen ende eerst in de eene water gieten dat het aen d'ander syde uytloopt aen den voet van de back: so sullen dan al de bochten van 12 voet, die in den generalen rysenden wech syn, haer locht quyt worden door de cleynte der bochten. Ende giet dan water in den anderen back, so sal het water nu rysen, daer het flus daelde; derhalven sal de ander helft van de wech haer locht quydt worden uyt de bochten van 12 voet, ist dat ghy het water aen den voet van den back, daert na toegaet, eenen clejnen tyt uyt laet loopen. De locht al uyt synde, so sullen de buysen dan volsmonds loopen, na welcke syde dat ghy wilt. Pompbuizen Pompen, die wyt syn, op nauwe buysen, quaet.   Alsmen een wyde pompe sedt op cleyne buyskens, so moet men dit daerin aenmercken, dat men met suyghen soveel waters optreckt als de pompe wyt is, twelck dan door de cleyne buyskens soveel te rasscher loopen moet alsse cleynder syn. Ende om het water sooveel te rasser daerdoor te doen loopen, so moet men soveel machts doen (boven de hooghte vant water tot de pompe) alsof men het water so hooghe moest opdryven, van welcke hooghte dat het so ras door de buyskens loopen soude als ghy 't daerdoor suyght met pompen. Derhalven so ist beter groote pompbuysen te gebruycken.

[ 66 ]

Want al ist sake, dat het water in groote buysen veel swaerder hanckt dan in cleyne, even hooghe staende, so en hanckt het nochtans in ééns so grote buysen maer ééns so swaer; maer als men wilt, dat het water door een buyse ééns so ras loopt, so moet men den loop wel van viermael hoogher laten kommen [<], behalven oock dat de cleyne buyskens in groot peryckel staen van te bersten als verforseert synde, als men der soveel water tseffens wilt doortrecken.   De sekerste pompen dan syn, daer de buysen van redelicke grootte syn ende de pompen van redelicke cleynte, maer de slaghen heel lanck ende de wranghen hooghe. Twelck licht gaen sal ende veel waters geven. Nat houden Pompen wel water te doen houden.   Men moet toesien, dat de pompen wel water houden, want dat is een dynck daert volck meest over klaecht.   Ghy sult dan nemen leer om de klappen te maken, dat wejnich gecalckt is ende wel gevedt, want dat wort heel bol int water, seght Marcus ter Goes; ende dat te veel gecalct is, wort hoornachtich ende dat te wejnich gecalct synde, oock te wejnich gevedt is, wordt mede hardt. Als ghy dan dat leder int water leght, dat goet is tot clappen, so salt terstondt water indrincken ende als ghyt doudt ende vryft, so salt syn calc wat schieten ende sochte en smeerachtich werden van binnen; dat is dan heel goet. Clopt het vry ende snydt het effen. Soo 't nu op sommighe plaetsen wel sochte wort, maer niet smeerachtich maer rauw, dats een teecken, dat het al te wejnich gecalct is ende dat de kalck heel uytgegaen is, twelck geschiet omdat het calc noch geen vasticheyt met allen int leer gehadt heeft. Toren op huiden Syericseeschen toren, hoe die op huyen staet.   Men seght, dat den Zyricseeschen toren op huyen licht. Daervan seght denselven Marcus, dat de meeninghe is, datter eerst huyden int fondament geleght syn ende daer schorse opgestroydt ende daerop noch huyden ende dan noch daerop schorse etc. De grondt maeckt se van selfs nat genoech, want — seght hy — de huyden, also in de cuype liggende, so is onmogelick, dat se rotten of vergaen; oock so en kan de sonne de schorse, die op de huyen licht, geen vyngher breet doordrooghen, so langhe als de cuype vol waters is; ende de vorst en kan niet met allen diepe daerdoor vriesen. Zuiger Pompsuyger te beteren.   Als de suyghers te cleyn syn ende niet wel en suyghen, so sal mer sneen in snyden om tvolck terstondt contentement te doen, want dan sal het leer hemselven te beter teghen de canten verspreyden van de pompe ende also water opbrenghen. Stenen buizen Steene buysen beter dan loode in sachte aerde.   Noteert oock, dat in plaetsen, die syncken, steene buysen beter syn dan loode, want loot, alst stuck buycht, t'gadt vernaudt, twelck mojelick om vinden is; maar tsteen breeckt ende twater kompt ter straten opwaert, daer de breuke is.

[ 67 ]

Eeuwige beweging Motus perpetuus Edderintons.   Om motum perpetuum te maken — seght meester Edderington [<] — dat men in een wiel ses blaesbalken maken soude, al na 't center toeblasende, al draejende open en toegaende ende also een ander wiel, dat met seylen toebereidt is, omdrajende, daerdoor dat dit voorsz in den ganck gehouden wort.   Maer nadien dat de gewichten, die op de blaesbalken ligghen, ofse opengaen of toe, altyts omleeghe vallen, so en staense niet gedurich recht over malcanderen, ja elck maer ééns in elcken ommekeer, twelck groote swaerte veeroorsaeckt, waerdoor het schynt, dat het geen gewenste uytkomste hebben en sal. Dan mach dienen om al draejende veel wints met clejne moyte te maken, om orgelen etc. te doen gaen. Almachtig Almachtich van Melckebeke.   Melkebeke*) seght, dat twee houters, teghen malcanderen hooft aen hooft staende ende neergedruckt synde, groote cracht doen int verdouwen of natrecken van swaerheden. Twelck hetselfde is, dat ick vooren een almachtich genoempt hebbe, van touwen gemaeckt synde, waervan oock de reden aldaer ten deele verklaert is. [<]   *)  Dominicus van Melckebeke, geb. te Gent ca. 1589 (vader: "houtbreker"). Werd "coopman" te Middelburg, kreeg in 1609 een beloning voor een watermolen. Overleed in 1622.   [>] Schepen Schepen topswaer te maecken.   Om een schip te ballasten in een diepe see, also dat het niet licht en sal konnen omvallen, so maeckt in den bodem een kasse, daer t'water doorkompt ende steeckt daer eenen balck door int water ende aent ejnde van de balck een swaer gewichte; hoe dieper dan het ejnde van den balck onder het schip kompt ende hoe swaerder het gewicht is, hoe topswaerder dat u schip sal gaen.   [ Simon Stevin gebruikte 'topzwaar' wel in de gewone betekenis.] Buizen Buysen te maecken van verscheyden stoffe.   Gelyck men nu van cley steene buysen kan maken, also sal men oock moghen doen van eenich cement ofte van eenighe ander substantie, bequaem gemaeckt synde om so in kasse gedaen te worden ende also getrocken te worden tot fraeyicheyt ende seltsamenheyt — doende int cleyne, dat men nu int grote doet, na de weerdicheyt van de stoffe.

[ 68 ]

Bierfontein Sipho incurvus in een beecker.   Karel de pasteybacker*) seyde, dat hy eenen silveren beker gesien hadde, dewelcke int midden een pilaerken hadde met een fatsoenken daerop, ende een buysken onder aen de voet. Alsmen dan bier in den beker goot, — noch niet tot aen het fatsoenken — ende dat men aen het buysken sooch, so liep het bier heel uyt, maer als mer in blies, so en liep het niet meer; maer als het bier totaen het fatsoenken was, so liep 't van selfs ende en hielt met loopen niet op, totdat het leegher wiert dan het fatsoenken ende dan konde men het wederom met blasen doen ophouden. Hy seyde, dat de silversmeen niet en wisten hoet gemaeckt was ende versochten het te ontsouderen. Maer ick en twyffele niet, of int pilaerken en ginck een buysken opwaerts, het onderste byna aen de grondt staende, also dat het bier daeronder kommen konde ende dan quam het weder int pilaerken neder tot door den boom [bodem] van den beker, geschiedende gelyck Cardanus schryft Lib. I de aqua tantum ascendente quantum descendit°).   *)  Carel Adriaensz Slabbaert, geb. te Brugge, werd in 1601 burger van Zierikzee. Zijn zoon Carel (geb. 1619) werd een bekend graveur en schilder.   °)  Cardanus, de Subtilitate (Lugd. 1580), p. 24-5, ook geciteerd op p. 3 en 47.