Maer, soude ymandt moghen dyncken, hoe kan swart, in wit gedaen, het witsel witter maken? Ratio est, quia contraria juxta se posita, magis elucescunt. Nigredo autem ob paucitatem nullo modo apparet, sed tantum albedinis decus extollit; unus enim duntaxat radius niger oculos penetrat, dum centum aut plures radij albi eos pungunt; quae proportio, cum sit maxima, tanti majoris aestimatur albedo, nigerque hic radius sufficit contrario repraesentando; ideo necesse est tantum eum esse ut non omnino visum lateat. Sic gigas, homuncioni appositur, major videtur; domus magna parvae.

  Verum non necesse est de hac re dubitare, cum intestinorum partes vicissim et plena et vacua sunt chylo. Eo igitur tempore quo chylus in ijs est, exprimatur ejus utilis pars ad jecur. Post aliquot vero horas, ubi is chylus ad alias partes intestinorum recessit, exprimitur sanguis a jecore in intestina vacua et nuda chylo; tum enim venae tunicarum earum non sunt compressae, sed nullo negotio dilatantur ab influente sanguine. Ubi autem haec pars intestinorum demiserit chylum ad alia intestina, haec eadem patiuntur quae superiora passa fuere; atque ita tantum chyli simul descendit, quantum unâ vice confecit ventriculus. Dumque alius cibus in eo coquitur, fit in intestina dicta vicissitudo.

  Riolanus [<], Meth. general. medendi, Lib. 2, cap. 3, tractat de febre ephemera, quam existimo existere incensis pinguedinibus vaporum qui venis carnibusque insunt jamjamque ad exeundum parati sunt. Aquositas enim vaporibus ijs immixta, nequit inflammari, id est fieri materia ignis aut caloris; particulis igitur oleagineis omnibus consumptis, cessat calor febrilis.

  Eodem modo febris in humoribus accenditur. Inest enim ijs quoque non paucum oleagineae substantiae quae putrescendo attenuatur, fitque ita subtilis ut sit materia flammae, eo modo quo saebum recens, ex quo necdum exemptae sunt membranae nec fusum, putrescendo in igneum calorem vertitur. Nisi enim aeri nudo statim explicatum exponatur, sed ibi ipsi cumuletur, suffocatur incaletque, ita ut tangenti, per quam calidum et fumans videatur; noctu vero splendet, non aliter quam spinae piscium salitorum aut ligna putrida manifestissimo argumento materiam inflammabilem, quae in eo est attenuatum, ignescunt.

  Sic bilis, pituita, melancholia, sanguis putrescendo materiam oleagineam accendit, fitque febris continua in venis majoribus; in minoribus vero intermittens. Consumtis enim omnibus particulis oleagineis minorum venarum, febris intermittit, donec a majoribus venis appulerit nova talis materia, quae cum ad minores venas pervenerit, ob loci intemperiem putrescit, vel tardius vel celerius pro natura humoris, cujus oleum corrumpitur.

  Ellichnium enim, cum sit leve et paucae corporeitatis, durat tamen admodum diu in oleo inflammato, ita ut centuplo plus olei pereat quam ellichnij, adeo ut mirum videri possit, quomodo tam parum corporis ellichnij singulis momentis possit deradi et comburi a tam igneâ et consumente flammâ. Necesse enim est id corpusculum, quod singulis momentis in cinerem vertitur, esse incomprehensibilis parvitatis. Cinis vero est ellychnij terrea substantia, at id, quod una cum oleo lampadis accenditur et perit, est oleum et aquea substantia ellychnij. Quod si fiat in tanta flamma quae ellychnium comprehendit, quid non fiet in fibris corporis nostri, multo solidioribus et a multo moderatiore calore comprehensis?

  Sic animal dividitur in hominem et bestiam diciturque divisio specifica, quia homo a bestia valde differt ideoque vulgus hisce differentibus rebus indicit nomina essentialia, id est quae non sunt desumpta a subjecto adjuncto, effectis, etc. Verum videntur ipsam rei essentiam dicere, quia nullam rei circumstantiam consignificant, nullique aliae substantiae possunt tribui. Contra vero animal dividitur in terrestre, coeleste, aquatile, et in bipes et quadrupes, estque tantummodo divisio accidentalis, qui sumitur a loco vel a forma, nec vulgus dedit hisce rebus nomina essentialia. Cum autem dicantur hae res pisces, aves, pecora, nihil repugnat esse species, unde intelligitur multas res a philosophis in species dividi, quibus vulgus nullum nomen essentiale tribuit, sed cogi eos uti nominibus accidentalibus loco essentialium, defectu vocum. Eo autem defectu id fit ut res quae, sub genere positae, pluribus modis differunt, species vocentur; reliquo vero divisiones differentiae. Sic homo in virum et feminam dividitur per differentiam; at si mulieres multum a viris differrent, viri vero viris et mulieres mulieribus similes forent, non video cur ea divisio non posset dici in species.

  Homo est aut doctus aut indoctus est divisio in differentias. Sic homo est aut bonus aut malus, est aut Hollandus aut Zeelandus, ubi ipsa concretio ostendit divisionem essentialem.

  Idcirco, quando in defectu vocum genus dividitur per accidentales voces, quibus omnes rerum differentias subintelligimus, fit divisio in species; sic animal dividitur in rationale et irrationale, substantia vivens in sensile et insensile. Multis autem propositis divisionibus accidentalibus, una praecipua fit specifica; reliquae vero in explicatione generis sunt explicandae.

  Om te weten densitatem hominis, dat is eens menschen lichaems dichticheyt, so weecht hem eerst, ende steeckt hem in een groot vat met water tot aen den hals, of tot overt hooft toe. Want alser twee menschen evenveel weghen, so is de volste die het water in het vat hooghst doet kommen, ofte, indien het vat stryckende vol water was, so sal het dichste lichaem daer minst water uyt doen loopen. Calculus fiat secundum rationem Archimedeam [<].

  Als men de dichticheyt van een dinck weten wilt, dat int water dryft, so en hoeft men daer maer een gewichte aen te hanghen, daermede het houdt of kurck etc. sinckt.   [<,>]

  Ratio meo juditio est, quia proportio facultatis quaesitae ad reliquas medicamenti hoc pacto augetur. Nam esto simplex aliquod, praeter facultatem refrigerandae bilis habens quoque facultatem pravam, sitque par magnitudo utriusque facultatis, non poterit hoc adhiberi. Verum jungatur huic aliud simplex obvium, eandem refrigerandae bilis facultatem exerens et praeterea aliquam, quamvis pravam, parem quoque quaesitae. Cum autem non nisi fortuito et quam rarissime contingere possit inconvenientes utriusque simplicis facultates esse ejusdem naturae, fit quaesita facultas duplo major inconveniente. Etsi enim haec inconveniens qualitas jecur forte, illa pulmones laedat, cum singuli simplicis dimidium duntaxat adhibeatur propter duorum mixtiones, necesse est pulmones non tantum laedi, quoniam jam jecur partem malignitatis fert; facultas vero quaesita plane aequalis et ne minimum quidem imminuta permanet, quia utriusque simplicis haec facultas similis erat. Ergo si tria, quatuor, quinque, etc. simplicia conjungantur damna multo minutius patiuntur, quaesitis facultatibus integre retentis.

  Hinc credo mitridatium et theriacarum medicamenta praestantissima, tot simplicibus constare: hinc commendationes medicamentorum a multitudine ingredientium (de quacsalvers roemen dicwils, dat haer olien gemaeckt syn van 44 woudtcruyden etc.).   [<]

  Sic idem hic Renodaeus, cap. sequenti,°) dicit in medicamento anodyno multas bases confundi solitas. In hisce multis simplicibus commixtis saepe contingit unam facultatem pravam non raro contrariam esse alteri pravae, atque ita malignitatem omnino tolli, quod non facile fit in bonis facultatibus, quia hae in omnibus simplicibus manifesto insunt quaesitae; duplici ergo modo composita simplicibus praestant. Id vero Galenus negat in ijs ubi omnes qualitates intus et incute notae sunt; tum enim praestat simpliciter corrigere corrigenda.

  Praestat igitur compositum simplici, quia multae facultates simplicium primae, secundae et tertiae ignotae sunt. In primis et secundis quaesitis ante experientiam tuto offerendum, nisi forte ex tertiarum qualitatum concursu quid metuatur; in tertijs vero post experientiam. Esto iterum exemplum in tertia qualitate quaesita; sit igitur simplex unum aptum expellendo huic veneno, sed calidum supra ordinem tertium aut quartum, vel nimis astringens aut aperiens, patet non esse exhibendum. At si quodvis aliud medicamentum, eidem venenum oppositum, huic misceat calorem aut astrictionem, illam summam emendabit, tutiusque exhibebitur compositum; aut si hoc secundum simplex forte sit aeque calidum cum primo (quod raro fiet) erit compositum ejusdem bonitatis cum simplicibus separatim exhibitis. Verum si noveris hoc simplex temperatius esse, praestat id solum adhibere quam utraque simul; at si hoc tantum citra temperatum excedat quantum illud ultra, praestabit compositum adhibere.  >

  Ratio est, quia solidum medicamentum validae virtutis existens, emittit perpetuo per totum corpus vapores; ipsum vero uno in loco fere haeret atque ita ea loca, quae intestinis et stomacho proximiora sunt, patentiora fiunt, quia omnis vapor continenter per ea debet transire; ob idque magis afficiuntur loca proxima medicamento. Unde fit ut potius ad hunc quam ad alium quemvis locum humores noxij excutiantur. Hac enim viâ maxime patet. Liquida vero, ut primum in intestina descenderint, statim tota a venis mesaraicis totoque corpore absorbentur nihilque in intestinis remanet quod continuo virtutem aliquam ad proxima ijs loca possit emittere;

  Quod tamen mirum videatur: cum enim aloe sit omnium ingredientium ingratissima, quo plura admiscentur, eo minus aloes inest uni dosi. Unde videtur colligendum compositum minus fore ingratum, eo modo quo aqua fervidissima, minus fervidae admixta, compositum efficit non magis calidum quam sola aqua fervidissima erat; sed minus calidum fervidissimâ, magis vero calidum minus fervidâ fitque media qualitas compositi inter utramque ingredientem.

  Verum in saporibus alia est ratio. Non est enim sapor res unica et simplex, sed varius, unaque lingua idemque palatum percipit varios sapores, ut gratos sic etiam ingratos. Cum igitur sola aloe adhibetur, etsi magna quantitate, unum tamen duntaxat genus saporis afficit, quod etiam minima aloes quantitas aeque valide potis erat efficere, quia omnes aloes particulae nequeunt ingredi eos poros palati, quae hoc genus saporis continent. Reliquae igitur particulae supervacuae sunt ad saporis ingratitudinem; at si aliud etiam ingratum genus ingeratur, id insinuat se in eos poros, qui huic apti sunt, ad ingratitudinem excitandam, atque ita duplex sentitur ingratitudo, aloes ingratitudine nihil imminuta. Sic etiam ex gratis composita gratiora sunt singulis per se adhibitis, siquidem non inepte commisceantur; gratissimum enim simplex minus gratum est gratissimo composito.

  Ut autem bene intelligas terminorum situm, oportet explorata habere ea, quae ante alubi scripsi [<], ne existimes subjectum priori, praedicatum vero posteriori loco semper haberi. Exemplum hoc sit:
  1 Graet is 60 minuten; at 15 mylen is 1 graet; ergo 1 myle is 4 minuten. [<]

  Tales syllogismi, ubi idem de eodem hoc modo dicitur, multa habent privilegia, viz. universalium et particularium etc., uti antea latius [<]. Verum hîc plures tribus terminis videntur esse. Conclusio enim sequebatur: ergo 15 mylen syn 60 minuten, at ita non conclusissem quaesitum; solent enim ita quaerere: 1 myle is 4 minuten, omdat 1 graet 60 minuten doet ende 15 mylen 1 graet. Id autem fit quia proportio haec geometrica est manifesta; ut enim se habent 15 ad 60, sic 1 ad 4. Eodem igitur redit sive dicatur: ergo 15 mylen syn 60 minuten, sive: ergo 1 myle is 4 minuten.

  Nihilominus tamen, ut hîc quoque pateat syllogismi ratio, reducemus hanc proportionem ad legitimum syllogismum. Proportio est: ut 15 mylen ad 60 minuta, sic 1 myle ad 4 minuta; probandum est dat 1 myle 4 minuten doet, omdat 15 mylen 60 minuten doen. Argumentatio autem sumetur secundum regulae aureae operationem, quae multiplicat tertium numerum cum secundo; totum vero dividit per primum. At quoniam hic tertius est unitas, non fit multiplicatio. Hoc modo: Het 15^de deel van 60 minuten is 4 minuten; at 15 mylen syn 60 minuten; ergo het 15^de deel van 15 mylen is 4 minuten.

  De partibus terminorum per totam propositionem mixtis, ante satis accurate [<].

  Hîc fit major propositio ea, quae fuerat praecedentis syllogismi conclusio. Sed si primus numerus foret unitas, ideoque solummodo multiplicandum, talis erit proportio: 1 myle doet 4 minuten; ergo 15 mylen doen 60 minuten. Ita vero argumentamur:
  15 mael 4 minuten syn 60 minuten; at 1 myle is 4 minuten; ergo 1 myle 15 mael is 60 minuten.

  Secundus syllogismus:
  15 mael een myle is 60 minuten; at 15 mylen is 15 mael 1 myle; ergo 15 mylen syn 60 minuten.
  Cum neque primus, neque tertius est unitas, cumque multiplicandum et dividendum est, duo media quaerenda sunt: unum ex multiplicatione, alterum ex divisione.

  Esto proportio talis:
  2 mylen — 8 minuten, — 15 mylen — 60 minuten.
  Probandum est syllogismo 15 mylen esse 60 minuten quia 2 mylen sunt 8 minuten:
  15 mael 8 minuten doen 120 minuten; at 2 mylen doen 8 minuten; ergo 15 mael 2 mylen doen 120 minuten,
  at 15 mylen is de helft van 15 mael 2 mylen; ergo 15 mylen is de helft van 120 minuten;
  at de helft van 120 minuten is 60 minuten, ergo 15 mylen is 60 minuten.
  Tertius syllogismus est Sorites*) possuntque ita Sorites et vulgares syllogismi commisceri ad pulchram seriem syllogismorum conjunctorum constituendam.

  Ut autem hîc proportio mathematica ad syllogismos reducta est, sic omnino proportio logica ad res omnes pertinens, poterit reduci. Constant enim et hi quatuor terminis veluti: ut se habet gubernator ad navem, sic se habet rex ad populum [<]. In mathematicis vero certior et manifestior est consequentia. Qui vero quaerit, dum videt in hac proportione esse quatuor terminos, quid sit medium aut quaenam sit praemissarum, viz. 15 mylen syn 60 minuten omdat 1 myle 4 minuten syn, sciat 1 myle syn 4 minuten esse aliquam praemissarum prosyllogismi, hoc modo quo etiam ratio redditur aliarum conclusionum.

  Foret autem bonus, si minor esset convertibilis; convertibilitas igitur in ijs ubi quantitas non est addita, non est negligenda, nam saepe est magni usûs. Sequens est bonus, quia quantitas docet peccatores esse subjectum majoris:
  Diaboli vexant omnes peccatores; at Judas est peccator; ergo diaboli vexant Judam.

  Omnes diaboli vexant omnes peccatores; at Lucifer est diabolus; ergo Lucifer vexat omnes peccatores.
  Hîc repetitur in conclusione quantitas majori termino addita, quia non erat subjectum majoris propositionis.

  Omnes diaboli vexant omnes peccatores omnibus tormentis; at mala conscientia est tormentum; ergo omnes diaboli vexant omnes peccatores malâ conscientiâ.
  Hîc vides tormentum esse subjectum majoris propositionis. Ad hunc modum caetera dirige.

  Middelb. den 8^en Junij.   [<,>]

  Quaesivere multi, atque ipse quoque hîc ante*) aliquoties quaesivi, quo pacto fieri possit quod quotidie toties fieri videmus, viz. ut tot ossa et carnes, quales sunt pedum et manuum etc., a levissimo spiritu, e cerebro prodeunte, queant moveri?
Videmus enim ossa attrahi cum nulla in promptu sit tanta vis, quae nervos apprehendendo ad sese rapiat. Imo, si tanta vis foret, ea esset procul dubio in cerebro; ast ibi nervorum origines tam sunt molles, ut prius frangerentur quam ijs mediantibus quicquam grave moveretur attrahereturve.

  Negat respondens majorem; probet igitur adversarius vel dicat: "da rationem negationis". Poterit igitur respondens contradictoriam majoris probare, videlicet quidam homo non est doctus, exempli gratia, quia Thersites non est doctus. Sic:
  Thersites non est doctus; Thersites est homo; ergo quidam homo non est doctus.

  Quod si fecerit, abunde satisfecerit adversario. Requirebatur enim duntaxat ab illo ut probaret quendam hominem posse non esse doctum, id est eam majorem non esse necessario veram; solet enim respondens plebeus vulgo dicere: "non cogor huic propositioni credere quia potest aliter esse", etiam si nesciat aliter se rem habere. Sufficere enim existimatur si probaverit fieri posse quendam hominem non esse doctum; nequit enim respondens cogi propositione incerta, verum solet is probare incertam eam esse, hocque est sufficienter rationem reddidisse negationis. Fiat igitur a respondente talis syllogismus:
  Potest fieri Thersitem non esse doctum; at Thersites est homo; ergo potest fieri quendam hominem non esse doctum, vel
  Qui non studuit non est doctus; potest fieri quendam hominem non studuisse; ergo potest fieri quendam hominem non esse doctum, vel
  Potest fieri eum qui non studuit, non esse doctum; at quidam homo non studuit; ergo potest fieri quendam hominem non esse doctum,
atque ita sufficienter opponentis major vacillata est. Nam si cogeretur respondens semper ipsam contradictoriam probare, posset opponens ita circumscribere suam universalem, ut nullum tertium posset afferri quo respondens eam infirmaret, etiam si manifeste foret infirma et incerta. Verbi gratia diceret opponens: Omnes qui hoc tempore sunt in hac domo, sunt docti, quis posset hujus propositionis contradictoriam probare? praesertim si unus aut alter duntaxat tum sint in ea domo? Cogitur ergo saltem probare, posse fieri ut hoc tempore in hac domo sit quidam non doctus quia omnis generis homines eam ingrediuntur, aut quia fieri potest ut quidam indoctus in ea remanserit etc.

  Id vero adhuc manifestius apparet in propositionibus singularibus, ut si negaretur minor praecedentis syllogismi, quae erat Petrus non est doctus, quis enim probaverit Petrum sibi ignotum esse doctum? Sufficiat igitur rationem negationis reddendo, probasse fieri posse ut Petrus sit doctus hoc pacto:
  Quilibet homo, ignotus quantum ad me attinet, potest esse doctus; at Petrus est homo ignotus; ergo Petrus potest esse doctus quantum ad me attinet,
nec necessario haec propositio vera est nihilque valet contra me qui Petrus non novi.

  Melius accurantur, quae consilio geruntur quam quae sine consilio administrantur. Nihil autem omnium rerum melius quam omnis mundus, administratur. Consilio igitur mundus administratur.

  Hîc melius est medius terminus; accuratur seu administratur, quater repetitum, pars est duorum terminorum; quae, bis in majore repetitum, est nota quantitatis, nec magis debet repeti in reliquis propositionibus quam omnis aut nullus; sub ijs enim, quae consilio geruntur, continetur mundus, sub ijs vero quae sine consilio, nihil omnium rerum.  Quam etiam est pars medij termini; repetitur enim comparatio in minore propositione, instituiturque inter nihil omnium rerum et mundum, eo modo quo in majore inter quae consilio, et quae sine consilio, instituebatur.

  Conclusio igitur, ad verbum e praemissis collecta, in secunda figura erit: Nihil igitur omnium rerum consilio geritur et mundus sine consilo administratur, ubi iterum vox accuratur seu geritur seu administratur, bis repetitur. At id fit quia major terminus duabus partibus constat, quarum utraque annexum habet administratur; minor igitur terminus eâ caret, quaterque duntaxat repeteretur, si major terminus unicâ saltem re constaret. Hinc etiam in conclusione interponitur et, quod non est pars syllogismi, sed ostendit duntaxat majorem duabus partibus constare.

  Numerus pluralis tantum sequitur rem quae in quovis termino vel plurali vel singulari voce effertur; quantumque numerus in universaliori termino excedit numerum in particulariori, vel expresse vel implicite, tantum refertur ad notas quantitatis, ut Omnes homines vel omnis homo est animal, Petrus est homo etc. Hîc enim minor necessario est singulari numero proferenda; major vel plurali, vel explicite, vel implicite.

  Mens igitur Ciceronis est mundus consilio regi, si alia quaelibet res consilio regatur; quod, cum nemo sanus negaverit, neglecto hoc secundo syllogismo, concludit: mundus igitur consilio regitur.

  Hic syllogismus est in Celarent*). Tales enim formae propositionum, qualis est conclusio, sunt universales negantes. Omnis enim duntaxat universalitatem tribuit toti propositioni; affirmationem vero duntaxat minori termino, de cujus altera parte pars altera affirmatur.

  Sic: Omnes homines dicunt Petrum non esse doctum, erit propositio affirmans universalis, si dicunt Petrum non esse doctum sumatur pro praedicato. At si esse doctum sumatur pro praedicato, erit universalis negans. Nec omnino idem est quod Nulli homines dicunt Petrum esse doctum. Hîc enim dicunt non affirmatur de hominibus, sed intelligi possunt nihil dicere; illic vero affirmantur judicium suum ferre de Petro.

  Omnis non est quidem particularis negans, verum tum saltem cum affirmatio etiam ad praedicatum (aliquo modo cum subjecto conjungendum) pertinet. Ut: Omnis homo non est doctus. Hîc affirmatur doctus aliquo modo de homine.

  Te Rotterdam, den 3^en Octob.

  Omnes homines viventes sentiunt; at omnes homines vivunt; ergo omnes homines sentiunt.

  Hîc minor terminus est homines separatim, medius vero homines viventes simul sumpta, propositioque minor affirmat unam partem medij de altera, cum in majore incerte eae partes sibi invicem conjungerentur. Idcirco tales syllogismos quidam forte referrent ad hypotheticos. Quod quidem verum est; at cum tales hypothetici reducuntur ad cathegoricos, necesse est dicto modo formari. Neque existimandum eam reptitionem esse nugatoriam. Nam etiamsi omnes homines viventes sentiunt, non tamen sequitur omnes homines sentire. Sic: Omnes docti bene valentes, optime judicant de controversijs; at quidam docti bene valent; ergo etc. Aut: Ut multi docti bene valent, ergo etc. Idem enim est ac si dicas: At quidam docti sunt docti bene valentes, aut: at omnes homines sunt homines viventes. Verum ob cacophoniam repetitionis ejusdem verbi, omittitur necessario et liquido subintellecta pars medij.
Vivunt autem dicitur cum fuerit in majore viventes, quia vivunt tantum valet ac sunt viventes. Constat enim ex tertia persona, numero plurali et 'tooi' vivere. Sic vivens et qui vivit idem sunt; vivens enim annexam habet personam indefinitam, ergo homines viventes idem est ac homines qui vivunt.
Homines vivunt aut Homines sunt viventes superant praecedentia unicâ copulâ: affirmant enim 'to' vivere de homine; at homines viventes sentiunt verum esse potest etiam si nullus homo viveret. Vivunt igitur aut sunt viventes in tertia illa persona includunt copulam, per quam cum subjecto conjunguntur.

  Sic multae terminationes multa adsignificant: vivens, vivunt, viverent, vita, vivebat, vitalis, vivere etc. Quae omnia in syllogismorum formatione sunt animadvertenda: fieri enim possunt haec adsignificata vel praedicatum, vel subjectum conclusionis, vel eorum partes.

  Omne in homine vitium dominatur; Petrus est homo; ergo omne in Petro vitium dominatur.

  Hîc omne non pertinet ad subjectum: non enim convenit cum homine. Nam quae apud Grammaticos est convenientia adjectivi et substantivi, nominativi et verbi, talis hîc quoque animadvertur, ut generalitatis vocabulum cum subjecto conveniat; hoc est ut omne de ea re dicatur, de qua homo.

  Praeceptor verberat Petrum; at praeceptor verberat Johannem; ergo Johannes est Petrus.

  Vitiosa est illatio, quia tota praedicata non repetantur. Verberat enim est pars praedicati, quia ei addita est copula; nam non ut ex quolibet vocabulo conclusionis, fieri potest minor terminus. Sic etiam quidlibet praemissarum potest fieri praedicatum. Concludendum igitur erat: aliquis verberans Johannem, verberat Petrum, casu etiam repetito. Sic: ab hoc praeceptore verberatus est Petrus; at ab hoc praeceptore verberatus est Johannes; ergo Johannes est Petrus. Hîc nihilominus copula addita est verbo verberatus, convenienti non cum praeceptore, sed cum Petrus.

  Notandum quoque, quando duae aut plures res unicum subjectum constituunt, considerandas esse omnium harum rerum quantitates; his enim non animadversis, fit vitium in forma, ut:
  Omnem vim vi repellere licet; Hispanorum arma veneficijs propulsare est vim vi repellere; ergo Hispanorum arma veneficijs propellere licet. Hîc conclusio falsa est, quia vi repellere non annexam habet quantitatem generalem. Non enim verum est: omnem vim omni vi repellere licet, sed omnem vim aliqua vi repellere licet. Sunt igitur duae propositiones majores ob duo subjectiva, viz. omnem vim vi repellere licet, et aliqua vi vim repellere licet. Haec autem est particularis in prima figura.

  Omnis homo est animal; nullus homo est bestia; ergo aliquid, quod non est bestia, est animal.

  Hîc videtur minor negans in tertia figura, at ex conclusione patet negationem fuisse partem termini minoris, ac si dictum fuisset: Omnis homo est non bestia. Atque hoc pacto omnes omnium figurarum negationes poterunt fieri affirmativae. Verbi gratia:

  Minor enim propositio etiam valere potest, uti hîc valere ex conclusione deprehenditur: at aliquid non bestia est homo. Nam etsi plus significat, nihil fraudis committitur, si minus quam fieri potest concluditur; hîc tamen quantum affirmative potest et consequentia permittit, concluditur.

  Sic ex verbis exclusivis concludere licet secundum aliquamlibet ejus partem. Verbi gratia:
  Omnis grammaticus est doctus; at solus homo est grammaticus; ergo aliquis homo est doctus.
  Significat enim etiam minor: at aliquis homo est grammaticus. Sic:
  Solus homo est grammaticus; at leo non est homo; ergo leo non est grammaticus.
  Hîc major etiam valet: nullum animal quod non est homo, est grammaticus. Unde fit ut minor sit affirmativa, etiamsi videatur negativa: subjungitur enim jam dictae parti majoris. Valet igitur minor ad majorem relata: at omnis leo est animal, quod non est homo; aut si mavis: quod non est homo, non est grammaticus; at leo non est homo, etc.

  Omnibus hominibus est caput; at omnibus hominibus sunt pedes; ergo quidam pedes sunt caput.

  Hîc tota praedicata non sunt in conclusione, nam dativus pertinet in majore propositione ad majorem terminum, in minore ad minorem. Praedicati enim natura est ut in se includat subjectum. At si caput foret praedicatum, id non fieret; caput enim non comprehendit omnibus hominibus. Si vero praedicatum dicatur esse habentes pedes, tum id includit in se omnes homines, redditusque est dativus praedicato restatque pro subjecto omnes homines, ita ut videatur subjectum in casu simplicissimo, qui est nominativus, concipiendum; reliqua in eo adjungenda praedicato.

  Sic enim etiam in caeteris figuris: Nullum hominem licet occidere; at tu es homo; ergo te non licet occidere, etc.

  Deinde etiam conferenda est conclusio in tertia figura cum majore in prima et secunda. Ut enim hîc nonnunquam subjecto et praedicato adduntur quaedam voces tanquam pronomina, quibus minor terminus includitur, ita hîc eadem adduntur terminis conclusionis. Exempli gratia, in secunda figura:
  Cui non est uxor, eum non licet vocare maritum; tibi non est uxor; ergo te non licet vocare maritum.

  Si tu es animal, ego sum animal. At verum prius, ergo et posterius. Dixi alias [<] tales syllogismos difficulter ad cathegoricos reduci, quia subjecta sunt diversa, quorum alterum debet fieri praedicatum. Oportet igitur aliquid adinvenire quod subjectis utrisque convenit, ob quod praedicatum utrisque aeque inest. Exercitij gratia:
  Quod tu es ob humanam tuam naturam, id et ego sum; at homo tu es ob humanam tuam naturam; ergo et ego homo sum.

  Cum vero propositio hypothetici syllogismi constat quatuor distinctis terminis, tum aliud est ad inveniendum hoc pacto: Id quod invenitur adjunctum prioris partis praedicato, debet posse praedicari de subjecto secundae partis, eritque ita compositum loco medij termini prioris syllogismi (duo enim syllogismi minimum faciendi sunt, quia quatuor termini habentur) ut posterior pars propositionis affirmantis erit conclusio, ijsdem verbis, quibus in hypothetico erat conclusio. In secundo syllogismo id quod inveniebatur, adjungendum est subjecto posterioris partis propositionis hypotheticae, debentque haec duo, simul juncta, posse constituere propositionem minorem cum subjecto prioris partis hypotheticae, eritque hujus syllogismi major prior pars dictae propositionis hypotheticae, conclusio vero minor praecedentis syllogismi. Exempli gratia:
  Si Cicero est indoctus, tu es stultus; at Cicero est indoctus (uti tu dicis); ergo tu es stultus, sic reducitur: Qui minus sapit indocto, est stultus; at tu minus sapis indocto; ergo tu es stultus. Probatur minor: Cicero est indoctus (uti tu dicis); at tu minus sapis Cicerone; ergo tu minus sapis indocto.

  Sic: Si omnis bestia est memoriâ praedita, omnis homo est logicus; at omnis bestia est memoriâ praedita; ergo omnis homo est logicus, ita reducitur: Quod majore facultate pollet quam id quod memoriâ praeditum est, id est logicum; at omnis homo majore facultate pollet quam id quod est memoriâ praeditum; ergo omnis homo est logicus. Probatur minor: Omnis bestia memoriâ praedita est; at omnis homo majore facultate pollet quam bestia; ergo omnis homo majore facultate pollet quam id quod memoriâ praeditum est.

  Sit hoc tertium exemplum, in quo nulla videtur cohaerentia, nisi in circumstantijs totaque ex circumscriptione concipienda: Si Petrus est in culina, Jacobus est in aula; at Petrus est in culina; ergo Jacobus est in aula. Sic: Qui est in loco proximo culinae versus Occidentem, is est in aula; Jacobus est in loco proximo culinae versus Occidentem; ergo Jacobus est in aula. Probatur minor: Petrus est in culina; at is qui in loco proximo culinae est etc., est Petrus; ergo is qui in loco proximo culinae est etc., est Jacobus. Quod idem est ac si dicas: ergo Jacobus est in loco proximo culinae versus Orientem; est enim uterque terminus singularis. Nihilominus tamen potuissent minor et conclusio ita formari ut in praecedentibus duobus syllogismis, verbis dispositis pro ratione usitati sermonis, non terminorum, quos hîc evidentioris doctrinae gratiâ voluimus servatos.

  Proba Petrum esse doctum a testimonio: Quem Scaliger dicit esse sapientem, is est doctus; at Scaliger dicit Petrum esse sapientem; ergo Petrus est doctus.

  Negetur major, quae ita probetur: Omnis sapiens est doctus; quem Scaliger dicit esse sapientem, is est sapiens; ergo quem Scaliger dicit esse sapientem, is est doctus. Negetur minor et sic probetur: Quem sapiens dicit esse sapientem, is est sapiens; at quem Scaliger dicit esse sapientem, eum sapiens dicit esse sapientem; ergo quem Scaliger dicit esse sapientem, is est sapiens. Negetur minor et sic probetur: Quem sapiens dicit esse sapientem, eum sapiens dicit esse sapientem; at Scaliger est sapiens; ergo quem Scaliger dicit esse sapientem, is est sapiens. Major haec, quo magis videtur ridicula, eo verior est; minorem nemo negaverit.

  Primi omnium syllogismi eique similes etiam poterant absolvi hoc modo: Omnis sapiens est doctus; at Petrus est sapiens; ergo Petrus est doctus. Negetur et probetur minor: Quem Scaliger dicit esse sapientem, is est sapiens; at Petrum Scaliger dicit esse sapientem; ergo Petrus est sapiens. Idque fit quia inter doctum et sapientem est consequentia, ita ut sapiens sit doctus.

  Ejusmodi quaedam meditatio me coëgit Ultrajectensem conrectoratum deserere [<], cogitque etiamnum neminem certis horis necessario docere, spernereque quamlibet conditionem quam remunerat magistratus*), vix animum applicare ad medicam praxin ne aegrotis cogar obtemperare quasi stipendio me obligantibus, tandemque summo ardore ad mechanicam artem candelariam ferri.

  Oratio vel concio haec tractanda (haec, inquam, quia est individuum) sit generis demonstrativi*), laus videlicet principis; finis hujus orationis est delectatio. Haec, id est ex hac occasione, efficiens est Isack. Materia et forma est ipsa tractatio, a laude principis sumpta, vel etiam secundario aliunde. Subjecta adjuncta etc. sunt tempus et locus etc.

  Atque ita posset describi haec oratio ab omnibus locis immediate ad hanc orationem in genere pertinentibus; ad nullam vero ejus partem magis quam ad aliam. Tales enim sunt considerationes generales. Finis praedictus describi potest ab adjuncto et ejus subjecto, videlicet delectatio auditorum, et singularius Petri et Pauli; sic quoque efficiens Isack Beeckman van Middelborch etc.

  Sed pergamus. Finis delectatio Petri et Pauli movenda est hoc medio, id est hac materiâ et formâ, videlicet laude principis. Quae si logice tantum tractanda foret, primo definitio poneretur, tum generalia de effectis (si ab ijs solis laudandus foret) atque ita per effecta subalterna usque ad infima et individualia, singulis generibus generalia ab omnibus vel quibusdam locis adjungendo.

  Jam vero cum oratoria sit particularis quaedam logica, ejusque intentio sit movere, oportet secundum ejus praecepta crypsin methodi ita adhibere ut quam optime moveamus. Cum igitur multum faciat ad movendum praeoccupata opinio auditorum, oportet in initio quaedam spargere quibus ij praeparentur ad facilius capiendum vel credendum ijs quae dicturi sumus. Hinc oratorum emergit propositio et, si adsit, narratio, quae sunt loco definitionis logicae. Generalissima enim ibi continentur et per crypsin methodi quaedam specialia ad movendum, facilius multum facientia, qualia sunt majores quaedam propositiones futurorum syllogismorum et prosyllogismorum, ut manifeste apparet in narratione orationis juridicialis. Eidem fundamento innititur exordium ubi oratio, saepe incipiens a generali sententiâ etc., facit ut author huic assentiatur, per quam praeoccupata ejus mens postea hypothesi nesciens, fere cogitur assentiri. Sic in laude principis ordimur a laude heroum omnium, id est hominum fortissimorum, quâ auditâ libentius ferimus etiam hunc principem laudari.

  Praeterea, ut ultimum finem assequamur, oportet impedimenta removere et causas finem procurantes, a quolibet loco sumptas, non segniter promovere. Talia sunt attentio et benevolentia auditorum, quorum praesentia mirum in modum promovet finem. Delectamur enim valde auditu eorum quos diligimus; nec verba quid valebunt, si obdormiscat auditor. Benevolentia igitur et attentio sunt adjuncta auditorum et causae efficientes delectationis; fines vero particulares in exordio movendi, quia eorum effectûs ad omnes orationis partes pertinent. Nihil enim quaelibet argumenta efficient, nisi orator diligatur et auditor audiat.

  Sic oratoria subordinatur logicae cum ea quae logica in genere ipsa in specie disponat; et logica materiam, oratoria vero formam videatur proponere. Vel potius logica materiam et formae partem, oratoria reliquum formae et fortassis etiam nonnihil materiae.

  Vere et legitime igitur hinc probabitur quod aequale est Jacobo, majus esse Isaco hoc modo: Quod aequale est majori, majus est minore, at Jacobus major est, Isacus minor (vel brevius: at Jacobus major est Isaco; hîc enim in Isaco includitur minus, idemque valet ac si repeteretur); ergo quod aequale est Jacobo, majus est Isaco.

  Sic quod probatur: Quod aequale est Isaco, aequale est Catharinae, hoc modo: Quod aequale est aequali, aequale est aequali. Neque hoc videatur absurdum. Est enim ejusdem generis propositio, cujus erat in priori syllogismo; sola vero verborum identitas absurditatem videtur parere. Aequali autem in subjecto refertur ad aequali in praedicato, et contra; aequale vero ubique idem tertium est. Sit igitur haec propositio, eique similes, ejusmodi quales Aristoteles conclusiones requirit in syllogismis ducentibus ad impossibile. Cur enim propositionibus, ubi conclusio est manifestissima et sensui nota, non liceat esse plus quam manifestis, cum praedictae conclusiones sint plus quam (ut ita dicam) manifestae? At Isacus aequalis est Catharinae; ergo Quod aequale est Isaco, aequale est Catharinae.

  Sic hodie Petrus Mosis*) explicans Es. 7: Ecce virgo pariet filium, deduxit hinc hanc doctrinam, viz.: Dei promissiones esse certissimas. Hanc thesim applicavit nobis adhortando ut nos quoque ita faceremus in promissionibus.

  Quae applicatio non videtur ducta a comparatis, sed ad comparatum. Thesim enim probaverat nos adhortandi gratia; adhortatio igitur potius est thema. Cum vero ejus thematis ante nec in propositione fecerit ullam mentionem, dicendum quidem omnia ante dicta prolata fuisse ut adhortatio haec admitteretur; sed tamen non potest dici illa esse loca a quibus argumenta adhortationis sumpta sunt. Oportuerat enim thematis ante argumentum factam fuisse mentionem, nisi velimus (quod tamen absurdum videatur) totam anteriorem partem concionis exordij formam habere.