Ten laesten, alsser en kleyn windeken van boven in de schouwe waeydt ende in dit gadt begindt te komen, soo stoot sy altyt sich tegen de kanten van binnen, dewyle het gadt hoe leeger hoe nauwer wort; ende het windeken verliest so altyt wat van synen tocht. Doch eenen grooten windt dringht niettegenstaende al dat geseydt is, evenwel door ende maeckt het te roocken.   [>]

  Men soude sich mogen verwonderen, waerom dat het in de wolcken donderen kan, dewyle sy doch anders niet dan waterachtige, dat is vloeyende, sachte lichamen en syn.

  De reden van dit poffen mach dese syn: Als het water int roet gegoten wort, soo sinckt het tot in den bodem van het panneken onder, al het roet formerende sich onder na de forme van de concaviteyt van den bodem ende het opperste vlack licht waterpas. Dit soo synde, soo wordt het middelste deel des waters oppervlack aldereerst heet ende vlieght op; daerna hetgene, dat in deses plaetse compt, ende alsoo by beurte, totdat het al uyt gedompt is. Daer gaet wel, al krakende ende barende, geduyrich wat uyt, maer dat gaet niet alleen van de midden, maer van de geheele superficie des waters ende en werpt geen roet uyt, omdat elck deelken aen syn oort doordringht. Maer hetgene dat in de midden is, wort met sulcken haest tot vapeur gemaeckt, datter een groot deel seffens ende door één plaetse moet doorbreken. Ende dewyle het roet syn swaerte heeft ende taeyheyt, soo light het styff op den gemaeckten dampt, dewelcke int eerste soo licht niet en is, dat hy het roet can opstooten ende sulck een gat maken, daer hy door mach. Daerom wort hy van het roet alwat ineengedrongen, totdatter noch al meer hitte met den damp gemenght wort, ende alsoo noch lichter gemaeckt.
Nu, als den damp soo licht is, dat hy het roet doet wycken, soo ryst dat deel des roets, dat op den damp lach, wat opwaerts hooger als het oppervlack van het roet int panneken; maer een vloyende substantie synde, soo en blyft het roet soo uytgepuylt niet staende, maer valt ter syden aff, sich waterpas soeckende te maecken met de reste vant roet. Maer ondertusschen is den damp wat hooger geresen, alsoo dat hy nu sooveel gewichs opt lyff niet en heeft als te vooren; daerenboven soo blyft hy al lichter wordende ende spreyt sich nu wyder uyt, niet meer soo gedrongen synde. Dit aldus samen comende, raeckt den damp in een oogenblick noch wat hooger, ende hoe hooger hy kompt, hoe hyt noch al gemacklycker heeft om uyt te vliegen. Waerdoor het geschiet, als hy begint over het roet de overhandt te crygen, soo is hy in een oogenblick omhooge; ende alsoo het roet soo haest niet wycken en kan, soo vlieghter een deel van mede uyt het panneken omhooge. Denckt dat dien damp anders niet en is, onder het roet noch synde, dan gelyck een geperste locht in een ballonse, die op de aerde gevallen synde, begint te steuyten, oft gelyck een seeve van snaren, daer den bal op gevallen is, of gelyck een gebogen stalen latte, die metterhaest sich weder oprecht, ende met cracht wederom keert.

Noten

Nota re cur non notetur cruce sicut ut et fa.

fa mi re  ut re

  Die reden is, omdat men in sulcken cadentien de noten, die boven mi staen respecteert, want mi is een finael note, alsoo dat de cadentie daer sluyten soude moeten.

mi  re

  Twelck soo wel accordeert met myn inventie of meditatie van het daveren van de snare [<], alwaer ick segge, dat de soeticheyt bestaet in unisono ende dissono, dat is dat de ictus in een octave overhans coincidere ende in een quinte gelyck 2 tegen 3 etc. Daerom is de voorsz. diminuatie de beste, die alsoo met overhanse dissonantien gemenckt is, omdat se rasch weghgaet ende verandert (want heele noten en souden alsoo tegen een niet sluyten). Soo veel te meer sal dit daveren soet syn, omdat het veel rasscher subytelyck toegaet dan het diminueren, ja selffs dan het trambleren. Ende waerom brenght het trambleren in de clavercyne soo veel lieflyckheyt ende soeticheyt mede dan om dieswille, datter by beurte dàn ongelyckheyt, dàn gelyckheyt met een subyte ende snelle veranderinge gehoort wort? Want de toetse daer de middelste vinger op kompt, is de rechte note vant gesangh ende derhalven soet; maer daer annularis digitus op clopt, die scheelt een secunde van d'ander ende sy dissoneert daertegen,

  Quod fit quia aer vaporibus aqueis intermixtus est, unde contingit uno hausto, non tantum aeris hauriri ac coelo sereno: vapor enim non cedit invicem aeris, nam est aqua igni mixta.

  [ Vergilius, Georgica, I, de vaars — de kop ten hemel / getild — staat met gesperde neus de lucht te snuiven.
  Wat gedaan wordt omdat de lucht met waterige dampen vermengd is, waardoor het komt dat met één teug niet zoveel lucht geschept wordt als bij heldere hemel: damp kan immers niet in de plaats komen van lucht, want het is water gemengd met vuur.]

  Mappa mundi quae pendet in hujus rectoris schola, nunc laxa est et incontenta. Est autem jam aura humida; ante vero, cum gelaret, admodum concinne erat tensa.

  [ De wereldkaart die in de school van deze rector hangt, is nu slap en niet gespannen. Maar de lucht is al vochtig; eerder, terwijl het vroor, was hij echter helemaal goed strak.]

  De reden is omdat de laetste sol scherp moet syn noodtsaeckelyck om de cadentiewille. Soude dan de sol, die onder "om" staet, syn natuyrlycke plaetse behouden, soo en soude sol la sol niet harmonieus syn. Want sol la staet een heelen thoon van een, ende la sol eenen halven, ende sol sol oock eenen anderen halven, ergo soo soudender drye noten achtereen komen, die al tegen malcanderen dissoneerden, twelck niet en deucht, want de derde note moet altyt consoon syn ende daer en mogen geen twee dissonantien achtereen komen, maer naer suyr terstont soet, gelyck men int trambleren ende diminueren oock gewaer wort. Ergo volcht, dat de twee "sollen" effen in unisoon moeten staen. Soo is dan la van de sol een halff toon; maer mi is van la een quarte; soo moetender dan tusschen mi en sol twee heele toonen comen als ut re mi.   [>]

  [ Je kunt de natuur verjagen met een riek, althans totdat ze zal terugkeren. Want bijna niemand anders heeft zo lang en met zoveel genoegen gezongen; hoewel ik toch met deze inspanning alleen maar heb bereikt dat ik nauwelijks gewoon kan zingen.]  [<]

  De reden moet syn omdat het hout vol harde draykens, id est fibris, loopt, waerdoor dat het soo licht om klieven is, dewyle datter tusschen die draykens lancx hene sachte substantie loopt, daermede die harde draykens gelyck met vleesch becleedt syn. Alsmen dan overdweers snydt, soo compt het één drayken terstont op het ander te rusten ende het tweede op het derde, alsoo dat se malcanderen ondersteunen ende het opperste en kan niet genoech buygen om te breken; maer als men noes snydt, soo staet het punt des oppersten draets van het punt des tweeden draets, daer den eersten draet toegedruct wert, veel verder van een, omdat al die draykens paralleel loopen. Ende soo moet het drayken meer buygen eert tegen den anderen draet rusten kan als men noes snydt, dan als men dweers snydt.

  Over een dach ofte twee creegh ick van vader eenen brieff, in denwelcken hy my schreef, dat Drebbel*) in Engelandt een schuyte gepractiseert heeft, daermede hy onder ende boven water varen kan als hy wilt. Hetwelcke ick op dese ofte diergelycke maniere gepractiseert te wesen imaginere:

  ABCD is de schuyte, CDHI eenen dichten back, daerin D is een buysken, twelck van in den dichten back tot int water kompt, daer de schuyte in dryft ende wort toegesloten met een krane. Alsmen nu wilt, dat de schuyte sincke, soo gaetmer van binnen in ende men sluyt alles seer dichte toe, twelck niet en verhindert van den asem te konnen verhalen omdat de schuyte groot is, also datse niet besonders warm en kan worden van onsen aessem, ende oock omdat de locht van natuyren gedrongen ende geopent kan worden, soodat de wermte of oock eenigh ander accident, van ons cleyn lichaem komende, int respect van de schuyte, de locht so veel niet en dilateert of constringeert of sy can noch wel veel meer verdragen. Alsmen dan in de schuyte is, soo doet men de krane D open ende laet het water door dat buysken in komen. Nu al ist dat den back DHIC heel dicht is ende datter geen locht uyt en kan om het water daer in te laten, soo is nochtans de schuyte soo swaer, dat se, begerende te syncken, door haer swaerte het water door het buysken D dringht ende de locht in den back DHIC wort geperst, princepalyck soo se heel groot is.

  De schuyte gesoncken synde, soo ghy se wederomme wilt op doen komen, soo doet de krane D toe ende pompt door de pompe E sooveel waters uyt als ghy kondt, de pompe alsoo gemaeckt synde, dat ghy groot gewelt doen kondt. Dit water uytgepompt wordende, sal van den back G in een steeckepompe FC loopen, waerdoort met eenen heel uyt de schuyte gesteken sal worden, waerdoor den back DHIC wederom leegh worden sal ende de locht gerarifieert ende derhalven de heele schuyte veel lichter.

  Om hiervan de reden terdegen met bescheyt te verstaen, soo maeckt u een dicht backxken als ABCD ende daerin een buysken EF tot byna op de gront. Laet het bacxken soo swaer syn, dat het bykans int water dryvende te gronde gaet, dat is dattet niet veel en schilt oft ten synckt. Gieter oft perster dan een deel water in door EF, twelck geschieden can al en gaeter geen locht uyt, omdat de locht gedrongen kan worden. Wie sal dan niet gelooven of het bacxken sal syncken dewyle datter sooveel waters in gekomen is, datter te vooren niet in en was°)? Het is wel waer, datter evenveel lochts in blyft alser te vooren in was, maer de locht en maeckt yet niet licht door synselven, maer doordien dat se veel plaetse beslaet, waerdoor in het water een groot gat gemaeckt moet worden, twelck niet gemaeckt kan worden als de heele schuyte lichter is dan het water, dat in dat gadt kan.

  En wat aengaet de schuyte, alsmen se maken moeste, men soude wel een bequamen middel practiseren om het water in ende uyt te krygen: den middel, die ick stelle, en is maer demonstrationis ergo.

  Twelck sonder schade van de sieckten soude konnen geschieden met sulck eenen bril daerdoor men sien kan dat een vloo eenen steert heeft. Men soude oock veel dingen in de sieckte sien, die men nu niet en siet, ende soude veel baten.

  Dat is sooveel of hy seyde: "De Noordsterre, den Noordpool ende het eerste Peert van den Grooten Wagen sullen dan in een grooten ende rechte linie staen". Twelck soo niet en is, want het eerste Peert en loopt niet alleene proprio motu, maer de Noordtsterre oock. Dan, alsmen weet, dat de motus octavae sphaerae geschiet in die cleyne circelkens, die om de puncta aequinoctialia loopen, soo kan dit mogelyck wel precys alsoo syn binnen 100 jaer. Hierop mach men nader letten, beter moet hebbende.

  Als by exempel: De ossen sien alle dingen veel grooter dan de menschen om de dickheytwille van de cornua ende de humeuren; ende dat geschiet, seggen eenige, omdat de menschen haer groot schynen soude ende van haer ontsien werden door Gods providentie. Dat luydt soet ende wort geerne voor waer gehouden. Daer nochtans alle dingen haer naer proportie ende advenant grooter schynen, alsoo dat syselve oock grooter syn naer haer meyninge dan se ons schynen, waerom souden se voor de menschen meer vervaert syn dan off sy oogen hadden gelyck wy?

  Ende dewyle het dickwils regent, niet uyt de natuyre van de plaetse daer men is, maer den regen kompt van elders gedreven, soo is bekent, dat de duynen maer meer water geven als de substantie ende materie des regens oock uyt de duynen gesogen ende getrocken wort, ofte ten minste als de gelegentheyt soodanigh is, dat de vochticheyt der duynen mede op gaen soude indien se soo vast ende diepe met het sandt niet vermenght en ware. Want dan niet konnende gansch in damp veranderen ende opvliegen door het impediment des deckendens sant, soo wort nochtans de vochticheyt, door de vermenginge des viers meerder plaetse vereyschende, gedruckt, ende perst de reste vochticheyt, die onder ende noch dieper light; dewelcke geperst synde, wyckt na buyten toe ende doet de duynen water geven. Maer alst regent, soo en geven de duynen terstont niet meer waters daerom, want de regen en valt maer boven op het sandt ende heeft tyt van doen om in te drincken totdat hy de ander vochticheyt genaeckt.

  Te Middelborgh, den 20 April.

  Eergisteren sach ick in de duynen te Domburch, dat het sandt al met groefkens lach, een handbreet van een, dewelcke groefkens waren paralleel ten naestenby teghen elckanderen ende perpendiculaer teghen den windt, also datter den wint rechthoeckich op viel.

  Om hiervan de reden te soecken, so moet men eerst weten, hoet kompt dat het water oock also met baerkens ende baren gedreven wort door den wint. Waert sake dat den wint juyst altyt paralleel met den horisont dreef, so en soude de zee gansch niet verroert werden, want de substantie des wints en soude het water niet genaken maer rechs daer soetelick over dryven, omdat het water oock paralleel met den horisont licht; daerom ist seker dat den wint een weynich noes van boven nederwaers valt. Nochtans desnietteghenstaende, hoe kompt, dat het water geroert wert, dewyle de wint op elck deelken des waters even styf schyndt te dringhen?

  Ick antwoordde, dat de wint, gelyck oock de locht, kan gedenseert ende gerarifieert werden, dat is alse opt water valt ende daertegen stoot, so wort se door den drangh van den volghenden wint ineen gedronghen. Dese densatie ende rarefactie gaet al bevende toe, gelyck een snare, die davert, waerdoor het gebeurt, dat de wint op het een deelken des waters altemet meerder drangh maeckt dan op het ander; ende so haest alser een kleyn voorken in het water gemaeckt is, so wort het terstondt grooter, want de wint, die op een effen lichaem lanckx het lichaem henen schuyfde, die wort nu in dat groefken gehouden ende maeckt den drangh grooter.

  Wat aengaet de baerkens van het sandt, die waren te Domburch een hantbreet of soo hooghe. Het sant der baerkens was geheel drooch, maer rechs daeronder wast vochtich ende hart. Daerom maecte de wint daerin een groefken tot op het hart sandt, ende door de ondiepte waren de santbaerkens so smal omdat de macht des wints teghen het harde sant geconsumeert wiert sonder dat te konnen beweghen. Oock en waren de sandtbaerkens niet hooghe opgehoopt, maer leeghe ende effen. Daerom waren de baerkens juyst so hooghe dat se niet te veel verwaeyt en konden werden; souden nochtans hoogher geweest hebben door de kracht des wints in de groefkens, hadde het sandt niet verwayt konnen werden. Ergo de baerkens waren middelmatich hooch.

  Also Daniel Nota*), geassisteert van Gelande de Groote ende mynheer de Vriese, dewelcke men seght, dat borghe presenteerden te blyven voor een tonne schats over het voorgestelde werck van den voorsz. Daniel Nota — twelck was een inventie om de Middelborghsche haven [<] te diepen — also hy, segghe ick, de heeren voorwierp, so heeft hy die ter examinatie gestelt, midts conditie, dat de heeren hem souden beschyncken voor syn konste met sesendertichduysent gulden indien sy dese syne inventie, nieuw synde, int werck leyden ende dat se een gewenst effect opereerde. Op dese belofte heeft hy de heeren, met samen Dominicus Melckebeke [<] ende andere daertoe geroepen synde, het model daervan getoont.

  Dit is gebeurt juyst op dien tyt, dat ick te Middelburch getroudt was, waerom Daniel Nota op my begeert heeft tsynent te komen ende syn inventie te besichtigen. So ben ick dan den 9^en Mey by hem gekommen, alwaer hy my de geheele sake volkomentlick geseydt heeft, met de objectien van Melckebeke, dewelcke indien hy ter goeder trouwen verhaelt heeft, so blyckt claer genoech, dat Melckebeke die dynghen niet verstaen en heeft, gelyck ick selve oock wel weet, dat hy in de rechte nature van het waterwicht niet seer geoeffent en is, maer Daniel Nota toont metterdaet, dat hy er beter verstandt van heeft. Ergo, tot meerder bewys, so bat my Daniel Nota, dat ick sanderdaechs tot Gelande de Grooten's kommen soude om het modelleken te sien; hy souder mynheer Cats*) en noch eenighe andere byhalen.

  Dit geschiede Sondaechs omdat ick s'Maendaechs na Utrecht gaen moeste, gelyck ick oock dede. So quam ick dan aldaer ende daer quamen 17 of 18 van de treffelickste liefhebbers van Middelburch. Daer toonde hy ons hoe dat een weynich water so sterck teghen eenen staenden bodem drangh als een groot water, dat even hooghe was; twelck hy toonde met een scheefwicht alsoock met staende bodemen van leder, twelck alles generaelick ende vastelick van Simon Stevyn in syn Waterwicht [23] bewesen ende betoont is.

  Het schyndt aen verscheyden experientien, dat het so is, want al en is het gat van eenen houten trachter, die men op de brouwerstonnen sedt, niet wyer dan onse buysen, so en worden de trachters nochtans niet overgepompt ende men bevindt altyt dat de kortste lenghde van waterloopen beter loopen dan de langhe, als by exempel Striepens loop ende Roeberghens.*)

  De reden is omdat het landt daer siltich is ende den damp, die continueerlick opgetrocken wort ende allom in de locht sweeft, is met soudt gemeynght, also dat de locht selve siltich wort. Maer het yser verroest aldermeest alser soudt aenkomt, omdat het soudt, int yser synde, uyt de minste occasie vochtich wort.   [>]

  Dese dweersche pale, segghe ick, is hoe langher hoe beter; ende hoe swaerder dat de eynden syn, hoe beter. Want de reden dat de pale door dien dweersen balck te beter inschiet, is omdat de dweersche pale soseer na beneen toe schockt. Want als men op de pale hejdt, so schiet se wat nederwaert met rassichheyt, ende de dweersche pale met eenen; maer so haest als de pale niet dieper in en kan met dien slach ende dat se steudt, so blyven de eynden van de dweersche pale noch al in de vlucht nederwaerts dalende, also dat de dweersche pale crom wort voor dien korten tyt, de eynden naest de grondt kommende. Dese vlucht treckt de perpendiculaer pale met haer nederwaerts, ende verhindert dat haer het welsant niet en kan wederom opheffen door het krachtich in gaen.

  Hetwelck ick wel bekenne dat den houwer schoon sal houwen, maer ten sal door het sluys door al die langhe omkeeren met sulck een gewelt ende snellicheyt niet loopen dan als den houwer viercant sonder dycken van binnen is. Want dit gaet hiermede toe gelyck met een langhe riviere, wiens oppereynde 20 voet hoogher is dan den uytloop: die en sal op verre na so snel niet loopen alsof se maer het achtste deel so lanck ware, den mont daerdoor se uyt loopt, even groot synde ende beyde de rivieren evenveel waters inhoudende, twelck geschiet omdat het water in de kortste riviere steylst is. Want men moet weten, dat het oppervlack in dit loopende water een rechte linie is, aen d'een syde 20 voet hoogher dan aen dander. Doch hiervan hebbe ick vooren breeder geschreven op een ander occasie [<].

  Niet meer bescheets en hebbe ick uyt dit boeck van de Spilsluysen, want ick en hebbet maer een vierendeel uers in myn handen gehadt.

  Desen 31^en Augusti, vader van hier rechs vertrocken synde.

  Dit so synde en sal nochtans de sake niet gelucken, omdat het licht des daechs ende niet der sterren op den spieghel en schyndt, want de claerheyt der Sonne is overvloediger op de spieghel dan die der sterren; daerenteghen snachs en isser gheen claerheyt der Sonne dan die van de sterren gereflecteert wort.

  De korte keersen syn meer dan de langhe onderworpen van onder dicke ende boven dunne te worden, want int maken wort het onderste van de keerse licht koudt, omdat het also wel van onder als van tersyden de locht naeckt. Nu van de korte keersen en loopt van boven so veel roets niet neder, dat het de onderste eynden genoech verwarmen kan; derhalven so loopt het roet wel nederwaerts, maer alst onder kompt, so sturkelet terstondt.

  Omdat het by het vier warm is, also dat oock den roock, daer synde, warmder is; en daerom vliecht sy daer omhooghe door haer lichticheyt. Daerenteghen int midden van de keuken ist kouder, also dat den roock, syn warmte verliesende, leegher daelt. Sy kan oock door de schouwe beter wech. Oock so licht het vier omleeghe ende treckt daerom na sich de leeghste locht, dewelcke minst met roock gemengelt is, welcke, byt vier kommende, wort aldaer verdunt; ende meerder plaetse soeckende, stoot sy den roock, die van selfs omhooghe wech vliecht, van het vier wech.

  Merckt in alle dynghen hoeveel verscheyden saken uyt weynige lichamen met weynich veranderinghe kommen, gelyck hier door water ende koude, ys, snee, water, glat, etc. So gaet het oock toe binnen in ons lichaem int causeren van sieckten etc.

  Ick antwoordde: "Boven, omdat daer het gewicht van den draet meer op kompt". "Maer", seyde hy, "imagineert datse boven soveel stercker ware als dat bedraecht, ende so voorts, naer advenant". Ick seyde: "Sy en soude niet breken, maer dien draet soude soveel gewichts verdraghen".

  Maer niemant en is meer machtich dat te proeven dan eenen stock overeynde int water te setten, want desen soude oock blyven staen, indien se eens recht stonde, ende het water, noch de locht, niet en beweechde. Ejusmodi sunt aeterna super punctis mota.
[ Van dezelfde aard is wat eeuwig op (as-)punten beweegt.] [>]

  Als men tusschen twee mueren staet ende die van malkanderen wilt douwen, teghen d'een met syn rugge ende teghen d'ander met syn handen steunende, so kompter teghen beyde de mueren evenveel gewelts. Waert dan dat de mueren instrumenten waren, die int water vlooten ende lichtelyck vaneen gaen konden, ende datter touwen aen waren, dewelcke vastgemaeckt syn aen yet, dat men voorttrecken wil, of aen cattrollen of schalen etc., so sal men bevinden, dat een man doen sal konnen veel meer als andersins, maer t'sal terstont gedaen syn.

  Daerom, om sonder praeparatie te doen, die alleen bestaen mach, so laet u perpendikel hanghen tot op de aerde toe, recht op een punt dat daer in plano gestelt is, maer maeck aen het lootken des perpendikels een dweershoudtken of stockxken, rechthoeckich teghen het perpendikel ende waterpas ligghende. Nu van het lootken tot den boort van het quadrantken, stelt een styf stockxken in stede van eenen draet, ende maeckt aen het opperste daervan oock een dweershoutken, dat teghen den boort van den quadrant schuyft; dat sal maken dat het onderste dweershoudtken sal blyven gelyck den quadrant. Aldus:

abc is het quadrantken,
d het lootken, wilt ghy,
dg het dweershoutken, dat op den boort schuyft,
dh het styf houdtken,
ef het onderste dweershoudtken,
h het puntken in plano.

  Daerom moet men weten, dat de sneeuw een ander dispositie van deelkens heeft alst sneeuw is, dan alst water is, ende de deelkens hebben een ander fatsoen, also datse malkanderen wel raken, maer daer blyven tusschen tween al meer ledighe gaetkens dan int water syn, twelck toegaet gelyck int quicksilver ende argentum sublimatum, als oock gelyck het is met gegoten silver ende tgene door sterck water gescheyden ende seer licht gemaeckt is, ende eenen grooten hoop geworden. De quibus ante [<].

  Een kercke moet inde mueren de glaesveynsters veel dicker hebben dan een huys om even wel te sien; want de mueren van een kercke hebben een kleynder proportie tot de capaciteyt van de kercke dan de mueren van een huys tot de capaciteyt van het huys, om dieswille dat in solidis de proportie van de superficie gequadrateert is tot de capaciteyt. Ende men moet weten dat het licht door de vensters inkompt gelyckt water door buysen; daerom, hoe grooter back, hoe grooter buysen daertoe van node syn om in gelycke tyt vol te syn, in welcken tyt eenen kleyner back vol loopt.

  De reden is, myns bedunckens, omdat een dynck, uyt verscheyden plaetsen gesien synde, verscheyden hoecken des gesichts in d'ooghe maken. Nu so achte ick dat het fray is dat al de deelen eens pylaers door gelycke hoecken gesien worden van d'ooghe nederwaerts; so sal dan de pylaer hoe leegher hoe dicker moeten syn, want de gelyckheyt geeft vermaeck, gelyck vooren dicwils bewesen is [<]. De ooghe en kan niet mercken dan de hoecken, ende niet de lenghde of breete. Nu dewyle de reden leert, dat het opperste kleynst moet syn, so ist best dat het also verkleynet gelyck of onse ooghe effen so hoogh stondt als den top van den toren, ende also na beneden saghen met gelycke hoecken; so sal den toren lanckx so dicker syn. Maer als men naby staet, so sal het verschil van dickte veel grooter syn. Daerom den Amersfortsen toren boven van verde te kleyn synde, wort frayer van naby gesien, want dan worden de hoecken gelyck, die te vooren van onder te groot waren.

  Ick moet ter gelegener tyt besien wat reden dat het was dat het, ontrent 8 daghen lanck te vooren gevrosen ende seer gesneut hebbende, nu juyst snachs begonnen heeft te doyen.