Œuvres II

Vertaald:

Brieven in het Nederlands:

32	No. 390		Aan D. van Baerle  [neef]	29 mei 1657
	... dat onsen lieven Broer Philips die met de Heere Ambassadeurs tot noch toe in Pruyssen geweest was binnen Marienburgh den 14en deser is komen te overlijden ...
33	No. 391		Aan Mej. van Renesse  [nicht]	juni 1657
	... het droevighe verlies UE overgekomen het welck ons ten hooghsten leet is, en konnen te beter oordeelen van UE afflictie, dewijl seer onlanghs ons diergelycke is wedervaeren door het onverwachte overlyden van onsen jonghsten Broeder Philips ...
60	No. 410		Aan Fr. van Schooten	27 april 1657
	... van de Rekeningh in Spelen van geluck ... het geene UE. in dier voegen als voor het sijne is aennemende, en niet sonder arbeyt uyt onse spraeck inde Latijnsche heeft overgeset. ... [in: Exercitationum mathematicarum, 1657, p. 517-; Ned. 1660.]   [ Zie Kees Verduin, 'Facts and figures'.  Huygens schreef aan de Sluse over de Latijnse vertaling: "non satis commode" (niet passend genoeg), 27 juli.]
XXII, 63	XXXIII		Aan ...?	[ eind 1657 ]
	... den Plaetsnijder die den Titel maeckt te doen seggen dat hij een afdrucksel sendt op dat wij daer in de letters mogen schrijven van den Titel. ... het afmaecken van 't Contrefeytsel ...   [ Het gaat over de uitgave van Koren-Bloemen (1658) van Constantijn sr, en diens portret (voorin T. 9; in Rijksmuseum), getekend door Christiaan. De (zieke) vader schreef daarbij een gedichtje (in het Latijn), zie T. 2, p. 77: "Vitam ... fumo parem", het leven ... aan rook gelijk.]
II, 78	No. 423		Aan een neef	okt. 1657
	Aengaende het Utrechtse water ... te weten dat het water beyde seer schoon was gevonden.   [ Op de achterkant staan boektitels:  Opere di Galileo Galilei, Italice fol. (<)  Sheinerij Rosa ursina. fol.  Bullialdus.  Oeuvres de la Motte Vayer fol.  Tichonis Brahe Opera. 4o. 2. vol.  J. Regiomontani opera.  Pauli Guldini Centrobarica fol.  Gassendi Philosophia Epicuri. 3 vol. fol.  Apollonij Pergaei Conica cum Comm. Cl. Richardi. fol.  Bonaventurae Cavalerij directorium uranometricum (<).  Emmanuel Maignan, Perpectiva horaria. fol.  Kepleri Tabulae Rudolphinae.  Ephemerides Eichstadij (>).]
84	No. 428		Aan Lieven van Coppenol  (portret)	16 nov. 1657
	Het is beter uytgevallen met het Latynsche dicht dat UE van mijn Vader versocht heeft als ick hadde gedacht ...   [ L. van Coppenol was schoonschrijver, kalligraaf.]
96	No. 435		H. van Heuraet aan Fr. van Schooten	dec. 1657
	Uyt den brief door Jonkheer van Suylichem aen UE geschreven versta ic dat Dominus Sluse niet alleen eyscht de quadratura van de geheele lyn [<] ...
97	No. 436		Johannes Hudde aan Fr. van Schooten	1 dec. 1657
	... Jonkheer van Zuijlichem ... Slusius ... Zij meynen dat ick met voordacht dese equatie zo hooch gemaeckt heb, 't welck tot geen ander eynde souw hebben konnen geschieden als om haer aen groote moeyte te helpen, en dat in een saak die anders, ontbloot van dit mom-bakkis, veel lichter zouw vallen. ... ... mijn 2de kromme dien vreeslycken Bulle-bak ... dat nu met weijnich moeijte heeft te vinden ... gelyck ook het Centrum gravitatis van deselve op de nagel van mijn duym kan gerekent worden ... ... dat ik mijn kromme niet gemaskert heb op 't tonneel gebracht ... ... en ons also in plaats van vruchteloose questien, die niet een olykoeck waert zyn, mogen aanden dach brengen en solveren soodanigen daer het gemeen aen gelegen is, dewijl 'er van dien aert noch genoech te vinden zijn ...
102	No. 437		J. Hudde aan Fr. van Schooten	dec. 1657
	... versocht dat verswegen mocht werden dat ik d'auteur van die voorgestelde 3 krommen was, ... te meer ik mij tot een ander studium heb begeven ...
105	No. 440		Fr. van Schooten aan Christiaan Huygens	22 dec. 1657
	... mij voor eenige dagen UE microscopium te laten toekomen, waer van ick in mijn laetsten [<] ... gemelt hebbe. Sal sorge dragen, dattet UEdelheijt sonder eenige schade sal gerestitueert worden. Vorders hebbe daerna verstaen, dat Monsieur Heuraet op staende voet, en ongevaer op gelycke wyz als het Methodus van Monsieur Hudde toegaet in het determineeren van 't grootste en kleynste, van alle kromme linien, waer van de quadraturen dan immers te vinden syn, derselve quadratura en centrum gravitatis weet te determineeren. ... tot noch toe voor het alderswaerste in de Geometrie gehouden ...

- 1658 -

118	No. 449		Van J. Hudde	7 jan. 1658
	... Heb ik de zaak wat hooghjens opgenomen? 't was niet buiten reden ... Gy lacht begaafde Geest, ik gun uw dat vermaken Die milde kitteling, die oefening van kaaken ... dat gij machtigh zelfs zouwd zijn uw vijanden goet te doen ...
125	No. 452		Van Salomon Coster (?)	23 jan. 1658
	Het werck op Scheverlingh is tegenwoordig aen de ganck ... naer gissingh een quartier in 14 ure verlooren ...
125	No. 453		Aan J. Hudde   [>]	24 jan. 1658
	... UE doen blycken hoe traegh ick ben om ergens uyt offensie te nemen, en hoe light om te vreden te stellen ...
138	No. 464		Van H. van Heuraet	24 febr. 1658
	... een tweestryt te beginnen om te sien wie in eenige wetenschap de sterckste mocht wesen ... soud ic my nochtans wachten t'selve tegen uEd. (die door syn geleerde schriften alreets een uytstekenden naem heeft verworven) int werck te stellen ...
205	No. 507		Aan A. de Bie   [<]	17 aug. 1658
	... door Monsieur Boddens [<] een boeck is overgesonden ... niet heeft doen weten waer hy woont binnen de groote stadt van Amsterdam soo heb ick de vryicheyt genomen van desen ingesloten aen UE te adresseren ...
236	No. 524		De Staten-Generaal aan S. Coster [<]	16 juni 1657
	... seeckere nieuwe inventie van Horologien gepractiseert by Christiaen Huygens ende in handen gestelt van Salomon Coster, die daer van versoeckt Octroy ... Is goetgevonden ... voor den tyt van eenentwintich achtereenvolgende jaren ...
237	No. 525		De Staten-Generaal aan S. Coster	16 juni 1657
	Octroy verleent aen Salomon Coster ... ... seeckere nieuwe inventie van Horologie, gaende door een beweginge seer verscheyden van de geene die tot noch toe in diergelicke wercken is gebruyckt geweest, ende deselve in de precise affmetingh van den tijt verre overtreffende ... soo dat niet alleen de publicque uerwercken door het appliceren van deselve, ongelyck meerder seeckerheyt souden mogen vercrygen, maer oock in de astronomie, en elders, groot voordeel daer uyt te verwachten stonde.   [ Museum Boerhaave: oudste slingeruurwerk, Coster 1657.]
239	No. 526		De Staten van Holland en West-Friesland aan S. Coster	16 juli 1657
	... consenteren ende accorderen mits desen ... tyt van twintich jaren ...
240	No. 527		De Staten-Generaal aan S. Douw	8 aug. 1658
	... nieuwe inventie van horologie, gepractiseert bij Meester Symon Douw, Stadtshorologiemaecker tot Rotterdam, daer van hy versoeckt Octroy ...
240	No. 528		De Staten-Generaal aan S. Douw	8 aug. 1658
	... alle oude ende tot noch toe nieuwe gepractiseerde wercken verre te boven gaende, dewyle dat deselve, hetsy groot ende cleyn, altoos blyven gaende, schoon dat die opgewonden worden ... octroyeeren mits desen ... mits dat het sy een nieuwe inventie ...   [ XVII, 80-3: Simon Douw had in april 1658 stiekem het uurwerk van de toren van Scheveningen bekeken. In zijn ontwerp kon de slinger (met ook een gewicht bovenaan) niet vrij slingeren. Huygens kon toen nog niet de slingertijd berekenen voor zo'n samengestelde slinger.] [ A. J. Servaas van Rooijen, 'Een mededinger van Christiaan Huygens', in Album der natuur, 1884, p. 25 e.v. Keith Piggott, 'Simon Douw versus Huygens-Coster', App. 4 bij 'A royal Haagse klok'.]
243	No. 529		S. Douw aan de Staten van Holland en West-Friesland	1658
	... op den 8 Augustus ... bekomen heeft Octroy ... te vergunnen brieven van Attache ...
244	No. 530		S. Coster aan de Staten van Holland en West-Friesland	1658
	... Soo heeft nochtans Simon Dou Horologemaecker tot Rotterdam, nae dat hy met Listicheyt, en allerhande onbehoorelycke middelen deselve Inventie, soo by de Heer Huyghens, als op andere plaetsen was komen te sien, sich verstout van die mede te debiteren ...
247	No. 532		Christiaan Huygens aan W. Pieck	okt. 1658
	... Ick ben UEdelheyt ten hooghsten geobligeert voor de advertentie die my gelieft heeft te geven, aengaende het onbeschaemde versoek van den Horologiemaecker Douw ... Het is wel onredelijck dat my, naer iets goets aen den dagh gebracht te hebben, soo veel moeyte en hoofbreecking aengedaen wert ... Daer is tot Nimmegen een Horologiemaecker genaemt Meester Jan Cal. [>] dat een eerlijck man is, ende een vermaert meester ... van mynentwegen een exemplaer brengen van de descriptie*) van dese Horologes, die ick heb laeten uytgaen. ... ick hem de beste manier gecommuniceert heb, die in verscheyden tooren wercken alreets door experientie goet is bevonden; daer die van Douw noch nergens in 't werck gestelt is.   *)  Horologium (1658;  Ned., Engl.). Fig. rechts: titelpagina.
249	No. 534		Fr. van Schooten aan Christiaan Huygens	13 okt. 1658
	... Simon Douw ... geen raedt wetende hoe lang sulck pendulum telckens sijn most een korter naer gevallen genomen heeft, t'welck hem dan tot sijn voornemen te ras gaende hij gesocht heeft door sijn tegenwicht te helpen ... ... dat UEdelheyt wil gelieven mij te communiceeren de groote uwer schotels ... Kalthof ...
251	No. 535		Aan Fr. van Schooten	okt. 1658
	... grooten danck schuldigh ... op die rasende Comparitie onse saeck te bepleyten ... ... De schotels daer ick mijn glasen in slijp sijn 7 duym diameters ... Kalthof ... present gedaen van eenighe verkijckers [<], gelijck oock aen Mijn Heer Colvius [<] ...
XXII, 782			Aan Lodewijk Huygens	18 okt. 1658
	Hier nevens gaen de versochte lijsterbogen en besien [besjes], alhoewel ick niet en weet of Jan Janse veel bogen sal konnen missen want hij lijstert tegenwoordigh oock sterck. ... ... wint roer ... om het weijnigh verstant dat UE. hebt van de pomp en het dicht maecken van de klapjes alsse beginnen te lecken ... ... Landdagh ... ick het Octroy aldaer wel missen kan. Ick sien wel datter niet als processen door te verwachten sijn, daer ick sedert onse leste comparitie noch meerder schrick van gekregen heb als te vooren: soo hol gingh het er. En dat het arghste is de Heeren sijn soo bot datse bij nae altemael de inventie van Douw voor wat nieuws aen sagen. ...
277	No. 549		Aan Lodewijk Huygens	22 nov. 1658
	Gisteren heb ick eerst uwe brief van den 14den met de Attache ontfangen, daer ick Cosijn Pieck sal voor bedancken ... fleuytjes ... staele spiegeltjes voor mijn verkijker [>] ...
288	No. 555		Het Hof van Holland, Zeeland en Friesland aan de Staten van Holland en West-Friesland	16 dec. 1658
	Ons sijn ter handen gestelt twee requesten .... bij Meester Simon Douw ... bij Salomon Coster ... souden wy van advise syn, dat Uwe Edel Groot Mogenden den voornoemden Douw syn versoeck niet en behoirden te weygeren ...
290	No. 556		Aanhangsel bij No. 555	9 dec. 1658
	Volgens Ordonnancie vanden Hove van Hollandt zijn op huyden den ix December 1658 voor het Collegie van Rade gecompareert Christiaen Huygens, Salomon Coster ... en Simon Douwe ... tot beyde parthyen gerustheyd mede sal mogen versoucken en obtineeren attache op het octroy ...
291	No. 557		De Staten van Holland en West-Friesland aan S. Douw	17 dec. 1658
	... tot het voorszegde Octroy te hebben onse letteren van attache ... binnen dese provincie ... te mogen maecken ...

- 1659 -

315	No. 566		Aan P. de Carcavy   [Samenvatting]	16 jan. 1659
	... Bouillau ... Wallisius ... centrum gravitatis ... inventie van Wren ... Om mij in de goede opinie van Monsieur Pascal en Roberval te stellen, soo bid ick haer het voorgaende te communiceren. En om oock iets nieuws daer bij te doen van 't mijne voicy monsieur que, ick deel je mee dese volgende theoremes die ick achte van de geluckighste van mij gevonden te sijn, al hoe wel ick er wel gehad heb daer meer moeyten me hadde. Proposition. dese heb ik, wanneer, aen Sluse (syn veranderde naem) mon grand amy te vooren ondeckt en aen Schooten. behalven de eene laetste*) die aen niemand geseght hebbe ...   *)  De herleiding van de rectificatie van de parabool tot de kwadratuur van de hyperbool. Auzout had hetzelfde probleem opgelost.
326	No. 573		Aan P. Petit   [Samenvatting]	30 jan. 1659
	... Verkyckers met een spiegel [>] ... Il faut distinguer de fauten van 't pendulum van die van je horologes ... dat de kleijne wercken onbequaem sijn om groote touters*) te voeren ... ... Aengaende de refractie te meten [>] ... Ick heb oock le croissant de Venus gesien ... Fontana ... syn kyckers ... waerom dat hij te minsten die van 25 voet, niet gelyck ic in blicke pypen set ...   [ *)  Touters: schommels, zie nr. xxxv, in Johan de Brune, Emblemata of Zinne-werck, 1636. Deze concept-brief is een mooie mix van Nederlands en Frans.]
329	No. 574		Aan J. Wallis   [>]   [Concept]	31 jan. 1659
	... Van de Cissoides: het is meer als ick gedacht hadde, even wel tot de seeckerheyt van de demonstratie moet men prefereren de oude manier. ... ic distinguere de moeyelycke van de elegantia ...
371	No. 597		Van Jan de Witt	31 jan. 1659
	Ick vertrouwe dat ontrent het eijnde van het ontworpene de locis planis solidisque [^] de figueren manqueren, ende sende ...
388	No. 607		Van J. de Witt   [>]	9 april 1659
	... dat UEd: de goedtheijdt gehadt heeft van op sich te nemen het opgestelde de locis planis solidisque te oversien ...
VI, 569	No. 606a		Aan D. Rembrandtsz. van Nierop	9 april 1659
	Gezien hebbende UE. 10e Vraagstuk aangaande de Weegkonst*) voorgestelt door Tade Philips, ende het zelve aanmerkens waardig achtende, zoo heb ik de solutie daar van gesogt ende gevonden als volgt. ...   *)  "Met haer drien hebbense een meyr bedijckt ... elck een Huys gebouwt ... gelijck zijdighen driehouck ... voornemen om een Kerck te maecken ... die het meeste gelt aen onkosten ghemaeckt heeft, die begheert de Kerck naest te hebben ...". In: Mathematische calculatie, dat is, Wiskonstige rekening (1659), p. 166.
391	No. 610		Van Dirck Rembrandtsz. van Nierop	3 mei 1659
	Ick hebbe uwe schrijven van den 9 April wel ontfangen ...
VI, 571	No. 612a		Aan D. Rembrandtsz. van Nierop   [>]	10 mei 1659
	De verkeerde uytkomst uyt UE. Rekeninge ontstaan, is alleen uyt oorsaak dat gy niet wel verstaan en hebt het geene ik wilde beteykenen door Cirkelbogen die de gevonden hoeken, tot de zyden behoorende, begrypen. ...
416	No. 625		Aan J. Wallis   [<, >]   [Samenvatting]	9 juni 1659
	Dat ick dese occasie van aen hem te schryven lang verwacht heb, 3 maenden.   Dat ick dese exemplaren over weynigh daghen gekregen heb, het myne wat te vooren. Datter een brief van Caracvy bij is maer out, daer mede hij mij bid dese 4 naer Engelandt te senden; en soude selfs geschreven hebben maer was niet wel. Bid my syne excusen te doen en vertrout dat ghij die sult willen bestellen, oock aen Hobbes, alhoewel hy u geen vriend is. Versoeckt UE. en haer allen oirdeel. Ick verlang' er oock nae, en of gy oock iets uytgeven sult daer van. ...
480	No. 665		Aan J. Chapelain   [Samenvatting]	11 sept. 1659
	... Waerom geen Oost en West durven beloven. Monmor vraegen na de observatie in Philosophia Epicuri Gassendi verhaelt. ... Machine de Paschal niet gesien in Vrankryck. Belair een teyckening daer van gesonden, en de machine selver onder wegen. ... wat ick nu onder handen heb. dioptrica, verscheydene andere dingen daer ic niet garen van en segh, om by andere niet geprevenieert te werden.
483	No. 667		Aan Ch. Bellair   [Samenvatting]	18 sept. 1659
	... Pascaline noch niet ontfangen*). De 2 horologien daer je van schrijft geloof ick dat je al ontfangen hebt ... Ick meen dat men te Parijs voor 5 gulden Hollands 6 gulden frans gelt moet geven ... ... met een convex glas van een verkycker een sonnewijser soude konnen maecken ...   *)  III, 28 (26 feb. 1660, aan Carcavy): Machine ontvangen, "is bewonderenswaardig".
484	No. 668		Aan D. Seghers  [<]	22 sept. 1659
			Mijn ootmoedigh versoeck is dat UE gelieve dese bygaende boecken*) te doen toekomen aen de Paters van UE Societeyt, volgens de namen by my daer op geschreven. Het subject daer van gansch hemels sijnde ... ... Pater Ainscom ... mijnen brief aen hem noch onbeantwoord is gebleven ...   *)  Systema Saturnium (1659), Ned. [ Een lijst van personen aan wie Huygens het boek stuurde staat op p. 453, o.a.naar "Tacquet, Biblioth. Antwerp. S.J., P. Gregorius, Ainscom, Sarasa, Gutshchoven, Sluse, Kinner".]
540	No. 701		Aan G. Hesius   [Samenvating]	dec. 1659
	Coster. eer geantwoordt hebben ten waer mijne indispositie 't niet verhindert had. dat ick blij ben dat hij mijn boeck approbeert, dewijl ick verstaen dat hij soo verstandigh is en soo geleert, van Tacquet en andere hier. De objectien of consideratien aengaende die hy heeft, ick geloof wel en hoop het oock datter naeuwer en perfecter observatien hier naer sullen komen, maer daerom en sullen se mijn hypothesis niet om stooten, want daer is voorseecker een waere stelling en een waere reden van [Saturnus] veranderingen ... En sulcke hoop ick dat de mijne is. waer van de meeste confirmatie sal sijn indien men in 't jaer 71 en 72 de ronde phasis wederom sal sien op de tijden die ick voorseght heb. tot welcke tijdt toe ick hoop dat syn en myn leven mach duren. ...