- n -
- naalden
- huid perforeren, I, 244; drijvend op water, I, 233.
- nachtmerrie
- I, 281; z.o. verbeelding, dromen.
- neus
- bloeding, III, 195-6; behandeling, III, 266; jeuk, III, 340;
hondenneus, III, 329.
- noten
- waarom maar zes, II, 248; vermindering, II, 15;
soms halve toon hoger, I, 227, 229-2, 242; daling geliefd in de muziek, I, 229;
eindnoot niet altijd hoofdnoot, I, 208; waarom lager, I, 229, 231-3;
lengte van noten, I, 350; aanpassen aan woorden, I, 234, 349;
consonantie, I, 287; z.o. zang.
- Nova-Zembla
- effect van lichtbreking, I, 98v, III, 87, 434-8.
- o -
- olie
- vuurvoedsel, III, 66; levensvlam, III, 175v.
- onderwijs
- wiskunde, II, 249; fysica en wiskunde, III, 61; goede school, II, 373.
- opstijgen
- luchtledige bal, III, 253.
- orgel
- vergeleken met stem, I, 308, met klavecimbel, I, 310;
automaten van Drebbel, II, 363 (n);
stemmen, III, 51, IV, 32-3; tremulant, I, 190; blaasbalg, II, 130;
koekoek imiteren, III, 347.
- p -
- paradox
- hydrostatische, I, 73n, 75-6, 108; Descartes, IV, 52v-.
- perpetuum mobile
- III, 16; z.o. eeuwige beweging
- perspectief
- I, 35, II, 248, 265, 360.
- pijl
- beweging na afschieten, II, 431-2, III, 1, 61, 65, 239; z.o. ballistiek.
- polsslag
- tijdmeting, I, 34, 58-9, III, 54, 202, 287; teller, III, 287, 337, 341.
- pompen
- verbeteren, I, 37, 64, 70; onderhoud, I, 60; herstel, I, 63;
zuigende werking, I, 73; zuigpomp, I, 65-73, 80-3;
medisch gebruik, III, 172, 178-9, 218-9;
dubbele pomp, I, 111; perspomp, I, 298, III, 281; brouwerspompen, II, 391.
- poriën
- in de duinen, II, 36; magneet met 'gaetjens', II, 339; roestend ijzer, III, 56, 141;
z.o. vacuüm.
- Porta (Giambattista della)
- zijn Magia naturalis, II, 14, 339.
- practica
- I, 3, 6, 83, 280, II, 172, III, 210, 335, 353-4, 358.
- principe
- virtuele snelheden, I, 14, II, 358-9, 389, III, 3, 15-6, 91-4, 169-1, 306; z.o. arbeid;
kortste weg, I, 279.
- projectiel
- zware bewegen langer (in lucht), I, 283; z.o. pijl, vliegwiel.
- promotie
- zie stellingen
- psalmen
- I, 18, 56 (noot), 127, 227, 229-3, II, 1, 16, 18, 129, 303-5, 333, III, 35, 80-3, 147-9, 241, 243, 255, 332-3, 339.
- pulsilogium
- zie polsslagteller
- q -
- quadrant
- zie kwadrant
- r -
- rector
- installatie, III, 5v.
- redenaars
- gebaren, III, 342.
- rederijkers
- III, 173.
- regen
- voorspeld met de Zon, II, 248; vaak na mooi weer, II, 255, III, 251.
- regenboog
- op zee, II, 361.
- rekenkunde
- oneven aantal delen, I, 194; regel van drie, II, 271-3;
cossische (algebra), II, 280-4; negatieve getallen, III, 113-5.
- resonantie
- in het klavecimbel, III, 339, 348.
- reuk
- van een hond, III, 46; materie vervliegt, III, 66.
- rijp
- oorzaak, III, 251 ['rym'].
- ring
- draaiende ring lijkt een bol, III, 54.
- ritme
- van verzen, II, 1-2; Nederlandse niet zo geschikt voor muziek, I, 348-1, II, 208.
- rook
- in de kamer, I, 45, 64, 87, 105, II, 143; oorzaak, II, 264, 285; z.o. schouwen.
- ruimtevaart
- ruimtevaart, III, 117v; z.o. vliegen.
- s -
- Sachariassen (Joh.), lenzenslijper te Middelburg
- II, 295n, III, 250, 308n, iii*, ix*, x*, 376-7, 385, 387-8, 395, 397-9 403, 428.
- samendrukbaarheid
- van water, I, 42, 175, 189; van sneeuw, II, 153.
- schaamte
- van de auteur, II, 307, III, 219v.
- schaduw
- twee soorten, I, 124; beweegt, III, 64.
- schaken
- I, 200, III, 221, 248.
- schande
- geselen voor het stadhuis, III, 32.
- schepen
- ballast, I, 67, III, 331; dieper in troebel water, I, 257;
drijven en vorm, II, 256-1;
zwaartepunt, II, 258-9;
tegen de wind in, II, 290, III, 181, z.o. laveren;
hoe ze best zeilen, II, 349-0, 444-6; richten zeilend de kop op, II, 348-9;
met veel zeil (catamaran), II, 360; topzwaarheid, II, 334;
roer, II, 436, III, 42; hoe de beste te maken, II, 348-9;
bestek voor een oorlogsschip, IV, 130-2; duikboot van Drebbel, II, 25-7.
- schilderij
- zie perspectief.
- schokken
- lezen op wagen, III, 311.
- school
- een goede, II, 373.
- schoonheid
- van de mens, I, 240; schrift, III, 62.
- schouwen
- te verbeteren, I, 39, 45, 64, 87, 105, 289, 291, II, 448-0, 451-4, III, 368;
goede, II, 10, 282; hoge, II, 343; breder en breder, I, 64, II, 10, 292, 333;
gebogen, II, 333; geknikt, II, 451-3; haardijzers, II, 158; z.o. rook.
- schroef
- van Archimedes (vijzel, tonmolen), I, 106.
- schudden
- de grootste korrels komen boven, I, 283, 321.
- Seneca
- kortheid van het leven, II, 188v.
- slag
- kracht, I, 115, 341, II, 435, III, 290; meten, I, 268v; in de muziek, I, 348.
- slagader
- kloppen, I, 103v.
- slinger
- gelijke tijden, I, 259v; als meetinstrument, III, 203 (seconde), 337v, 341 (eclips).
- sloten
- moeilijk open bij vorst, II, 14 (2x), 16; nieuwe vinding, III, 6.
- snaar
- trilling, I, 54v-; vergeleken met slinger, I, 259v; octaaf en kwint, II, 15;
spanning, II, 149, III, 98v, 161v.
- sneeuw
- zeshoekig, II, 239; gladder dan water, II, 149; samendrukbaar, II, 153.
- snelheid
- van projectielen het grootst in het begin, zie kogelbaan;
van het geluid, zie geluid; van het licht, zie licht;
virtuele, zie principe.
- Snellius
- Rudolph, IV, 17;
Willebrord, I, 105, 194n, III, 97n (wet), 306; Cometarum apotelesmata, II, xxi, 291.
- snijden
- schuin gaat makkelijker, II, 19.
- soldeer
- makkelijk te smelten, II, 179, 294, 353, 356.
- spiegels
- opm. bij Stevin, I, 5; twee vlakke, I, 30; hol en bol, III, 88; holle, III, 367v;
parabolische, II, 372; z.o. terugkaatsen.
- spieren
- stuiptrekking, II, 175v.
- spreekwoorden
- I, 282, 308, 322, III, 279, 305.
- stellingen
- bij de promotie in Caen, III, 123, IV, 40v.
- stem
- deeltjes, III, 58v-; menselijke stem, II, 334; vergeleken met orgel, II, 68;
vorming, II, 12, 403 (Stevin), III, 248v;
hinderlijke nagalm, I, 132, 321, II, 311;
horizontaal en verticaal gehoord, II, 430; imitatie van vogelgeluid, III, 347;
hoge en lage stem, II, 68; z.o. geluid, zang.
- stemmen
- orgel III, 51; IV, 32-3; luit, I, 246, 363, II, 404-5; IV, 130;
clavecimbel, I, 309-0, III, 36; IV, 128-0.
- sterren
- zijn bollen, I, 1v beweging, III, 208; zonnen, III, 336v; hun licht, III, 63, 305v;
grootte, III, 252v; overdag te zien, II, 123; parallax, III, 141;
z.o. hemel, Maan, planeten, Zon.
- Stevin (Simon)
- Weeghconst, I, 4, 212, II, 150; Weeghdaet, II, 287; Touwicht, I, 38, 43n, 67n;
Waterwicht, II, 39, 203; Waterwichtdaet, II, 399;
Eertclootschrift, I, 6, 29, 180, III, 350; Hemelloop, I, 1;
Meetdaet, I, 34; Deursichtighe, I, 5, II, 249, IV, 18;
Schultbouck in Bouckhouding, II, 159; Spilsluysen, II, 80-1;
manuscripten, II, 291-7, 305, 382, 394 - 428;
diverse notities, II, 405-6, 419-0; z.o. toonladder; kritiek, III, 51;
zijn weduwe, II, 291, 295; zijn zonen Frederick en Hendrick, I, 74n, II, 292.
- stok
- snijden, II, 19; rechtop in water drijven, II, 256-8.
- strand
- ribbels in het zand, II, 37.
- studie
- van de auteur, I, 112, 126v, 217, II, 9v, 377v, III, 38v, 67v; z.o. stellingen.
- Sweelinck (Jan Pietersz.)
- organist, II, 4n, 16.
- t -
- tabak
- rook door bier heen zuigen, II, 285; geneesmiddel, III, 251.
- talen
- vreemde, I, 2 (Engels); schrijven, I, 19.
- telefoon
- I, 46, 83, 261, II, 14; z.o. buizen.
- telescoop
- uitvinding, I, 208v, III, 376; met spiegel, II, 357, III, 367v;
genoemd, I, 12v, II, 209v-, 294-6, 347v, 367-, III, 35, 46, 69, 121v, 172v, 228v, 230-2 (figuren), 318v;
kwaliteit, II, 295; met ijslens, II, 368; van Drebbel, III, 367.
- terugkaatsen
- van licht, I, 5, 34, 144, II, 210v, III, 45-6;
van echo, I, 46, 83, 132, 261; van wind, I, 33v;
stuitende bal, I, 117, 122; z.o. elasticiteit.
- theologie
- verschil met filosofie, II, 375.
- theorema
- verhouding van oppervlakte en volume, zie verhouding;
van kracht en weg, I, 14, II, 389, III, 15, 91-4; z.o. arbeid.
- thermoscoop
- I, 87, II, 187, 199 - 205, 227v-, 293, 362; twee soorten, II, 237;
foute aanwijzing, II, 234, 361-2, 366-7; nieuwe vorm, II, 365-7, 370-3.
- thesen
- zie stellingen.
- tijd
- meting met polsslag, I, 34, 58, III, 202; z.o. slinger;
met uitstromende vloeistof, I, 48.
- toestel
- van Heron, zie Heron; lucht leiden, I, 45; z.o. werktuigen.
- tol
- waarom hij zich opricht, I, 30-2, 242, II, 335-8; Aarde als tol, III, 118v, 143v;
vergeleken met mens, I, 268.
- toneel
- man in vrouwenkleren, II, 236; klucht, II, 207.
- toonaarden
- zeven, I, 84; elfde toon, III, 149; hoe te tellen, I, 232; modi modorum, III,55, 81.
- toonladder
- I, 29, 180-1, II, 292;
grote en kleine halve tonen, I, 84, III, 36-7;
manus musica, III, 84 z.o. geluid, stem.
- toren
- van Zierikzee, I, 66; van Rotterdam, II, 348, 359; architectuur, II, 154;
voor waarnemingen, III, 85v.
- traagheid
- wet, I, 24v, 44, 61, 115, 117, II, 151, III, 136v; van grote lichamen, I, 303;
steen aan wiel, I, 167v; z.o. beweging.
- trappen
- beklimmen, I, 212; carrièreladder, I, 310.
- trilling
- verdeling van geluid in slagen, I, 259v, 269; dansend zand, III, 247;
z.o. beving, snaar.
- u -
- uniformiteit
- behaagt, I, 213, 240, II, 300, 315; z.o. verhouding.
- uurglas
- op schip, I, 33v.
- v -
- vacuüm
- is met de dingen vermengd (stelling 2), IV, 44v; bewijs, III, 306v; z.o. luchtledig.
- valbeweging
- in vacuüm versneld, I, 44, 174, 261v, 262; even snel, II, 330v; in lucht, III, 88;
bij eenzelfde massa valt het grootste het snelst, I, 31, 175, 321, III, 239v;
bij verschillende massa valt het dichtste het snelst, I, 85, 175;
in lucht beweegt het zwaarste het langst, I, 31, 175, 213, 283, 303, II, 309, 434;
z.o. vliegwiel. Z.o. beweging, gelijkheidspunt, worp.
- Veen (Balthasar van der), of van der Vinne, te Gorcum
- vreemde opinies, II, 388, III, 5, 47, 140, 146, 208, 323, 333.
- verbeelding
- III, 200; z.o. dromen, nachtmerrie.
- verhouding
- van oppervlak en volume, I, 31, 61, 86, 117, 175, 213, 233, 275, II, 179, 299, 310, III, 121, IV, 123v;
verkleinen en vergroten, II, 256;
juiste verhouding, zie architectuur, perspectief.
- vering
- zie elasticiteit.
- verrekijker
- zie telescoop.
- Vitruvius
- I, 114n, 178, II, 3n, 382.
- vlam
- onder glas in water, I, 39, II, 195v, 227v-; bij half gesloten ogen, II, 279;
hoe ver te zien, III, 321.
- vliegen
- I, 33v, 242; z.o. ruimtevaart, vogels.
- vliegwiel
- van een werktuig, I, 61, 303, III, 19.
- vochtigheid
- verdunt de lucht, II, 3, 36, 255, 290; groter bij stenen vloer, III, 9.
- vogels
- waarom zo klein, II, 300; waarom ze de bovenlucht opzoeken, II, 306, III, 61.
- volume
- van voorwerpen meten, II, 173, III, 40-1, z.o. gewicht; van lucht, II, 361;
in verhouding tot oppervlakte, zie verhouding.
- vrijheid
- geen conrector meer in Utrecht, II, 188v.
- vuur
- verdunt de lucht, I, 39, 45; bewegende deeltjes, II, 198v;
gevoed door olie, II, 195v, III, 66, 234;
subtiel, III, 146; vonk, I, 275;
wereldziel, III, 25v; levensvlam, III, 175v; z.o. vlam, warmte.
- w -
- warmte
- is materieel van aard, II, 4, 149; in kamers, III, 121.
- water
- zoet water in de duinen, II, 36, III, 52; zout w. dringt in aarde, I, 338, II, 331;
zeewater, I, 76; rivier (hoogte), III, 310; zout water zoet maken, I, 275;
samendrukbaarheid, I, 42, 175, 189; dichter onderin vat, I, 189, II, 7, 157;
weerstand, III, 88; door buis, I, 175-9, 189; uitstromingswet, I, 48, 58, 61, 66;
co- en adhesie, I, 42, 81, 139; naald drijft, I, 233; geen geluidsmedium, III, 52;
vergeleken met lucht, I, 81, II, 7; ijs neemt meer ruimte in dan water, I, 60;
koken en verdampen, II, 145, 158; kookt aan de randen, II, 145;
of water verdund wordt, III, 38; verandert niet in lucht, II, 276v, III, 331;
water omhoog halen, II, 389-2; zinken, II, 434.
- waterleiding
- I, 37, 41-3, 46, 61-7, 78-81, II, 44-8, 122, 324;
aanleg, II, 173, 179; over een berg heen, I, 182;
lange waterleiding doet minder sterk stromen, I, 189, II, 122.
- weer
- voorspellen, I, 87, II, 228v, 284, III, 265; winter van 1615/6, I, 87, 1620/1, II, 155;
werking van vocht, II, 17; z.o. meteorologie.
- weerglas
- zie thermoscoop
- weerstand
- van lucht bij beweging, I, 31, II, 434-5, III, 43, 88;
afhankelijk van verhouding oppervlak en volume, I, 31, 175, 233, II, 300;
neemt toe met de snelheid, II, 434-5 (molenwieken afremmen), IV, 124v;
van hout tegen breuk, II, 19; z.o. wrijving, slinger, val in lucht, verhouding.
- wereldziel
- III, 25v, 68v.
- werktuigen
- of ze verbeterd kunnen worden, III, 15, 91-4, 306;
inspectie, II, 264, 286-8, 299-0, 351-5, 358, 389-2, III, 3, 14-6, 20-2, 169, 271;
z.o. Almachtig, molen, pompen schroef, toestel.
- wetenschappen
- studie bevorderen, I, 1v; waarom niet onderverdeeld, I, 1v.
- wieg
- laten schommelen, II, 323.
- wiel
- wagenwielen, I, 59; tandwielen, I, 73; z.o. vliegwiel.
- wijn
- open wijnvat rollen, I, 117; predikanten en wijn, I, 223; reulen van wijn, II, 8.
- wind
- ontstaan, III, 31v, 171v (volgens Galileï); materie, I, 98v; storm, III, 323;
passaten, III, 321; oostenwind, III, 148; windbreking, I, 32v.
- wiskunde
- Mathematico-Physica, I, 244v, IV, 122v-; onderwijs, II, 249, III, 61.
- witten
- muren, witkalk met wat zwartsel, II, 158.
- wolken
- hoogte, I, 16, 18; hoge en lage, II, 3v, 157, 290, III, 140.
- wonder
- miraculeus, I, 341; schijnbaar, II, 242; verklaren, II, 375; z.o. bijgeloof.
- worp
- I, 44, 283, II, 309; z.o. ballistiek, projectiel.
- wrijving
- I, 256v, II, 435, III, 15, 22, 91-4, 272; z.o. arbeid, weerstand, werktuigen.
- Wtenhove
- Hondert Psalmen Davids, II, 11n, 248n, III, 86.
- x -
- xylophaag
- gevonden insect, III, 64.
- y -
- Ysselmeerken
- droogmaking (bij Hollandse IJssel), III, 89.
- z -
- zang
- ontroert, II, 12; dalend zoeter dan stijgend, I, 229, II, 11; ontstaan, III, 41;
meerstemmig, II, 308; kan samen, anders dan praten, I, 322;
op noten, I, 12, 50, 190, 349-0, II, 11; verandering, III, 70; gehoord, I, 322-3;
zangtalent van Beeckman niet groot, I, 190, 324, II, 19;
falsetstem, II, 335, III, 42; z.o. muziek.
- zee
- hoogte, III, 350; z.o. getijden, lengtebepaling.
- zeilwagen
- idee: met een molen, II, 325.
- zien
- met één oog, II, 213v; III, 45-6, 55, 63, 146, 199, 221; van verre, III, 321;
punt op draaiende hoepel, II, 243v; draaiende ring, III. 54;
z.o. bijziend, licht, kleuren, Lucretius.
- zilver
- vals zilverdraad brandt, III, 251.
- Zon
- bepaling van de hoogte, I, 106; eclips, III, 153v-; beweging, III, 208.
- zonnewijzer
- draagbare, I, 14; met 12 huisjes en uurwerk, III, 302-4.
- zwaarte
- beweging omlaag, I, 25v; hoe zich er aan te onttrekken, I, 242, III, 117v, 253;
z.o. aantrekking, gewicht, val.
- zwaartepunt
- van een blok, I, 4; van schepen, II, 258.
|