- d -
- dampen
- in de lucht, I, 288, II, 3, 6, 7, 9, 16, 78, 277, 324, 451, III, 111;
waterdamp lichter dan rook, I, 287-8;
hoe ze ontstaan uit water, II, 94, III, 139. Z.o. water, lucht.
- dansen
- tragere beweging dan geluidstrilling, I, 287, 348; regelmaat, I, 54, II, 300;
lichaamsoefening, II, 350; expressie, II, 374; en hinkelen, III, 251;
kameel, II, 137.
- dauw
- I, 304-5, III, 246, 251, 363.
- deelbaarheid
- fysisch en mathematisch, I, 26-8, 263-4, II, 102, 245;
en ondeelbaarheid, I, 26-7, 206, 237.
- definitie
- I, 204-6.
- Democritus, I, 92n; bestreden door Basson, II, 247; aangehaald, III, 360;
- zijn 'motus plagae', II, 251, 341, IV, 216; oorsprong van de Aarde, III, 266;
vlieg aan de hemel niet zichtbaar als de hele ruimte vacuüm was, III, 283.
- Descartes (René)
- eerste vermelding door Beeckman, I, 237;
maakt kennis met de notities van B., II, 377n, III, 354, IV, 197 e.v.;
geschrift over de valbeweging (1618), IV, 50-2;
over de hydrostatische paradox, IV, 52-5;
studie van de kettinglijn, I, xxxix, 354; Parnassus, I, 360;
Compendium Musicae, I, xxxviii, 257, 269, III, 94, 136, IV, 56-7, 162-4n, 194, 197, 282, 284;
algebra in 1619, IV, 58-0; longitude, IV, 60-2;
mechanica met B., IV, 60, 65;
bezoekt B. en onthult zijn ontdekkingen, III, 94-8, 114n;
B. bezoekt hem, III, 356n, 389;
geeft B. probleem van hyperbool, III, 109-0, IV, 199-0; brekingswet, III, 97;
doordringbaarheid van doorzichtige lichamen, III, 250n, 286, 318;
zijn Algèbre, III, 94-7, 99n, 109n; B. maakt uittreksels, III, 110n, IV, 135-9, 197;
mening over de lichtsnelheid, III, 349n, IV, 225-8;
hyperbolische lenzen, III, xii*-xiv*; zijn Discours van 1637, IV, 149n,
correspondentie met Beeckman, IV, 56-65, 194-202, 225-8;
brieven aan Mersenne, IV, 163-79, 192-4, 202-5, 222-5, 281, 284;
brief aan Ferrier, IV, 148-9, aan Ville-Bressieu, IV, 205-6, Colvius, IV, 281-2;
brief van Huygens aan hem, IV, 282; cartesiaans duiveltje, II, 26-7, III, 114;
genoemd, I, xi, xii, xix, xxiii, xxvii, xxx, 53n, 237, 242, 244, 246-7, 255, 257-8, 262, 269-0, 306, III, 134n, 175n, 186n, 210n, 286n, 293n, 358n, IV, 148.
- deuren
- die aan twee kanten open gaan, I, 181; die klemmen, I, 299, II, 36, 58; z.o. slot.
- diafragma (in verrekijkers)
- I, 208-9, III, 46, 319-0, 404.
- dichotomie
- zie tweedeling
- dichtheid
- hangt af van de configuratie van de atomen, I, 153;
van lucht, I, 285, III, 59;
van water en wijngeest (t.o.v. lucht), II, 252;
van de mens, II, 163, III, 40-1. Z.o. gewicht (soortelijk).
- dieren
- hebben een rede, I, 170n; onderling begrip, III, 12;
verschil met planten en metalen, III, 64; niet immens groot, III, 71;
insecten, I, 126, 157, III, 361 (vlo);
lieveheersbeestje, I, 329; kliktor, III, 64.
automaten? IV, 207. Z.o. vogels, hond.
- digerentia
- II, 79n (Gr.: 'diaphorètika', verspreidende geneesmiddelen), 93-95, 97-98, 109-1.
- dijk
- verbetering bij Westkapelle, III, 50, 239-0.
- disputeren
- manieren, II, 176, 215, 217, 220-2, 274, 306 (regels), 313-4, III, 1, 18-9.
- dobbelen
- probleem van de dobbelsteen, I, 40, 158; loterij niet geoorloofd, I, 199.
- donder
- oorzaak, II, 12, 233, 290, III, 125; waar hij ontstaat, III, 54.
- draaikolken
- voor de haven van Veere, verklaring, I, 167; in een glas water, zie wrijven.
Z.o. materie (subtiele), planeten.
- Drebbel (Cornelis)
- zijn werk over de Elementen, I, 346; zijn duikboot, II, 25;
perpetuum mobile, II, 202, 344, 361, 366, 372, III, 203-4, 302-3, 358, 367, 440, IV, 153n; automatisch klavecimbel, II, 363;
kijkerglazen, III, 440n; microscoop, III, 442;
Drebbeliaans instrument, III, 442, IV, 147, z.o. thermoscoop;
brief aan koning Jacobus, III, 203-4, 439-2; brieven, III, 302-4, 367n;
genoemd, II, 201, III, 3n, 250n.
- driehoeksmeting
- op de toren van Zierikzee, I, 105.
- dromen
- in kleur en geluid, I, 136; sterkere verbeelding, I, 270, 281-2;
bang in het donker, I, 341; probleem opgelost, III, 88.
- druk
- normale luchtdruk, I, 23-6, 36, 46-7, 79, 101, 200, 281, 283, II, 17, 106-7, 226, 230, 381, III, 123;
is begrensd, I, 70, 142; onbegrensd, I, 182; te overwinnen, III, 127; z.o. pomp;
probleem, II, 235-6; vering verklaard met luchtdruk, zie elasticiteit;
experimenten, I, 281, II, 195, III, 43-4, 64, 177-9;
volume en druk van een hoeveelheid lucht, I, 142, II, 203, 361, IV, 147, 159;
in de onderste lagen van lucht of water, I, 9, 304, II, 7, 157, 230, z.o. lucht;
in lucht en in water, I, 23-6, 36, 79, II, 244;
in water, I, 9, 26, 47-8, 66, 102, II, 62;
van water op een bodem, I, 108, 305, II, 203, 235, z.o. paradox (hydrostatische);
zijwaartse druk in vloeistof, I, 117, II, 236. Z.o. kaarsen, luchtledig.
- druppels
- trekken zich samen, II, 250; verenigen zich, I, 42, II, 255, III, 177, 204-5;
op papier, III, 220.
- duiken
- ademhalen onder water, I, 77; duikboot van Drebbel, II, 25-7.
- duinen
- zoet water, II, 36.
- duivels
- hoe ze in ons kunnen werken, II, 241; cartesiaans duiveltje, II, 26-7.
- dynamica
- theorema van kracht en weg, I, 14; katrollen, I, 37; Z.o. vliegwiel.
- e -
- eb en vloed
- zie: getijden
- echo
- I, 83, 132, 159, 249, II, 311, 430, III, 53.
- eclips
- van de Maan, III, 33, 156, 341; van de Zon, III, 153-6.
- eeuwige beweging
- van de hemel, I, 10; van de planeten, I, 104, 196;
in de microkosmos, I, 123; in vacuum, I, 104, 257;
kunstmatig, I, 39, 67, II, 200-1, 204, 351-3, 363, 365-6, III, 3, 16, 20-2;
met het toestel van Heron, I, 74-6, 108, 112-3, II, 208, 353, 355;
met de getijden, 75-6, 108-9, II, 208, 353, 355-6, III, 8-9;
door middel van lucht, II, 344;
van Drebbel, II, 202, III, 204, 302-4, 358; z.o. thermoscoop;
van Scheiner, III, 228, 341; mogelijkheid verworpen, II, 358-9, III, 3, 15-6, 306.
- ei
- of kip, wat was eerst, II, 40-2; hard geworden door vuur, II, 109, 141
ongekookt lichter, I, 22; gewicht van delen, III, 361.
- eksterogen
- II, 321, III, 242, 309, 364.
- elasticiteit
- van lucht, I, 86, 178, 278;
van bal, snaar, lemmet, I, 40, 85, 117, 122, 178, 279, II, 100, 105-7, 157, 230, III, 26, 127, 216-7, 224, IV, 142-3, 147, 162, 186-8, 193, 222-3;
verklaard met luchtdruk, II, 106-7, 230, III, 127, 216, IV, 186.
Z.o. breuk, materie (subtiele), terugkaatsing (bal), weerstand.
- electrica
- aantrekking van kaf, III, 235.
- elementen
- wegen niet zwaar in zichzelf, I, 9, II, 230; samenstelling, II, 85.
- Engelse taal
- in de kerk, I, 2.
- Erasistratos,
- I, 157, 159, 161, II, 122.
- essentie
- van de dingen, II, 83;
quinta essentia, II, 83, 85, 107.
- Euclides
- zijn Elementa, I, 1, 4, II, 261, 455, IV, 17; zijn Optica, IV, 18.
- experimenten
- van B., I, 7, 15, 22, 38, 58, 60, 77, 107, 210-1, III, 210, 247, 297, 331, 336, 342-343.
- Eyck (Jacob van)
- bespeelde in Utrecht het carillon, III, 310 z.o. klokken.
|